sivilizasiya

1. latın dilində “sivis” sözündən götürülüb mülki deməkdir. sivilizasiya cəmiyyətin özünəməxsus siyasi, sosial-iqtisadi və mədəni inkişafını əhatə edir.

daha böyük mədəniyyətlər sivilizasiya* adlanır. məsələn, qədim sivilizasiya,
qərb sivilizasiyası, islam sivilizasiyası, türk sivilizasiyası və s.

mənbə: həyat bilgisi 9 dərslik kitabı

2. Cəmiyyətin intellektə, sosial ədalətə, mədəni dəyərlərə və müəyyən texnologiyaya əsaslanan tarixi inkişaf mərhələsi. * azərbaycan dilinin izahlı lüğəti

görünən odur ki, əsasən, ticarət yollarının * trade routes müxtəlif səbəblərdən dolayı yerini dəyişməsi ilə * aralıq dəniz hövzəsi, ipək yolu, atlantik okean, sakit okean ticarəti siyasi güc və mədəni hegemoniya tarix səhnəsində daim mübadilə etmiş, müxtəlif coğrafiyalarda dünyanın istiqamətinə yön verən, ümumi şəkildə aşağıdakı kimi klassifikasiya oluna bilinəcək sivilizasiyaların meydana gəlməsinə səbəb olmuşdur:

1. Afro-Asiya Sivilizasiyası
2. Yunan-Roma Sivilizasiyası
3. Islam Sivilizasiyası
4. Qərb Sivilizasiyası
* bəlkə, gələcəkdə 5. Müasir Uzaq Şərq Sivilizasiyası

bunların hər biri, bir-birinin üzərində hər cəhətdən, hər sahədə çox ciddi təsirlər buraxmışdır * biri digərinin üzərində inşa edilib də desək yanılmarıq və zamanda irəli getdikcə bu təsirlərim miqyası da texnologiyanın inkişafına paralel olaraq ağlasığmaz dərəcədə böyümüşdür. bir şeyi xüsusən vurğulamaq lazımdır ki, indi də bir çoxları tərəfindən inanılan, yunan-roma və qərb mədəniyyətinin heç bir təsirdən asılı olmadan, müstəqil şəkildə, əsasən, onun yaradıcılarının "irqi üstünlük"lərindən dolayı meydana gəlməsinə dair gizli bir inanc var ki, hansı ki, əsas etibarilə yanlışdır. bununla bağlı, tənqidlərə və mübahisələrə, hətta bəzi afrikalıların öz irqi üstünlüklərinə inanmalarına səbəb olan, * glş cornell universitetində çalışmış britaniyalı tarixçi martin bernal tərəfindən " black athena" adlı kitabında ortaya atılan, qədim yunan mədəniyyətinin mənşəyini afro-asiya sivilizasiyası - qədim misir və finikiya ilə əlaqələndirən maraqlı bir hipotez də vardır. qərb sivilizasiyası isə öz növbəsində, yunan-roma və islam sivilizasiyasından ciddi şəkildə təsirlənmişdir, islam sivilizasiyasının özünün yunan-romalılar və afro-asiyalılardan təsirləndiyi kimi. özü də ki, bunların arasında kəskin sərhədlər demək olar ki, yoxdur. biri tədricən qürub etməyə başladıqca, digəri tədricən yüksəlişə keçmişdir.

kənardan baxdıqda rahat anlamaq olur ki, mədəni tərəqqinin əsas səbəblərindən biri iqtisadi rifahdır - sağ qalmağı tam zəmanət altına ala bilmək. bugün belə, ancaq minimal ehtiyaclarımızı ödəyə bildikdən sonra, biz mədəniyyətdən - ədəbiyyat, fəlsəfə, incəsənətdən, nələrisə yaratmaqdan söz aça bilərik, vaxtımızı belə şeylərə sərf edə bilərik, həyatın mənasını sorğulaya bilərik, bu mənasızlığa son vermək üçün özümüzü öldürüb ya öldürməmək arasında qərar verə bilərik -* tox olmayan insanın mədəni inkişafdan və ya həyatın mənasından söz açması yəqin ki, mümkün deyil, çünki belə şeylər haqqında düşünə bilmək üçün asudə və ya boş vaxtı yoxdur, ilk növbədə daha təməl ehtiyacı olan aclığını ödəməlidir.

"Ümiddən əlini üzmüş * desperate insanlar həyatın mənasın haqqında düşünmürlər. Həyat təhlükə altında olduqda, hər gününü və ya hər saatını bir tələskənlik hiss ilə keçirdikdə, həyatın mənası heç bir əhəmiyyət kəsb etmir. Həyatın mənası ümidsiz olmayan - sağ qalmağı bacaran, rahatlığı və təhlükəsizlik təminatı olan və bir qədər də həyatdan zövq ala bilən insanlar üçün bir problemdir. Ümidsiz insanlar isə hər an fikir dəryasına qərq olmuş vəziyyətdə olurlar [düşdüyü vəziyyətdən xilas ola bilmək üçün], həyatları isə on illiklərlə davam edir. Həyatın mənası haqqında düşünmək bizi olduğumuz andan kənara çəkilə bilmək və hadisələrə daha geniş kontekstdən baxmağı tələb edir." * roy baumeister

bu səbəbdən biz - insanlar xaric, heyvanlar aləminə nəzər yetirsək görə bilərik ki, bəlkə də, onlar bütün vaxtlarını sırf aclıq ehtiyaclarını ödəməyə sərf etdiyindən - bu işdən kənar boş vaxtları qalmadığından homo sapiensin çatdığı mədəni inkişaf səviyyəsinə çata bilmirlər. gərək ki, istədiyimiz kimi sərf edə biləcəyimiz boş vaxta sahib ola bilmək ən böyük lüks olsun bizlər üçün...

mövzu ilə bağlı belə bir hipotez də var ki, insanların əti bişirib yeməyi kəşf etməsi, onlara digər heyvanlarla müqayisədə daha böyük üstünlük yaratdı. əti çiy şəkildə yemək uzun vaxt aldığından, onu bişirib yedikdə insan qısa müddət ərzində böyük miqdarda enerji qəbul edir, və uzun müddət tox qalmağı bacarır. Tox qalmaq isə onda boş vaxtın yaranmasına səbəb olur... Bu boş vaxt isə tarixdə ona kənd təsərrüfatını kəşf etmək, yazını ixtira etmək, sənətkarlıqla məşğul olmaq, dövlət qurmaq, fəlsəfəylə məşğul olmaq, nüvə silahını, interneti ixtira etmək kimi imkanlar yaratdı... iqtisadi rifah nə qədər yüksək olsa, boş vaxt da o qədər çox olacaq, bu da mədəni tərəqqiyə səbəb olacaq.

* fikirlər dağınıq ola bilər, səsləndirilən iddiaların doğruluq payı çox dərindən düşünülməyib... daha çox qaralama şəklində yazmışam, üzərində gərək ki, işlənilsin

sivilizasiya

Yalnız deyilsən!

Yalnız deyilsən!