düşün ki o bunu oxuyur

Haqqlı idin. Əsəbimdən demişdim o sözləri sənə. Amma məni buna vadar edən də sən idin. istəmədən heç vaxt heç kimə qarşı o sərtliklə deməyəcəyim sözləri sənə qarşı dedim. Peşman da deyiləm çünki məcbur etdin. Neçə vaxt ərzində içimdə saxladığım cümlələr idi. istəmədən oldu hamısı. Amma başqa çıxış yolum da yox idi. Çünki əziyyət çəkirdim. Dilemmada qalmışdım. Onsuzda məni bu dilemmalar bitirir.
Gələcəkdə hər şeyin yaxşı olacağı ümidi ilə yaşayırdım. Mənim kimi pessimist bir adam bu prosesdə gələcəyindən ümidli birinə çevrildi. Enişlər və çıxışlar oldu, düzdü. Bu hər halda olmalıdı və normaldı. Sonda isə olanları bilirsən.
O vaxtdan bu yana boşluqdayam. Düzdü iş görərək başımı qatıram. Amma elə bir anda yada düşürsən ki, konkret olaraq etdiyim hər hansı bir şeyə qarşı həvəsim ölür. Zatən vecsizləşmişəm. Amma anlıq yada düşməyin məni yenidən o günlərə qaytarır. Məni yaxşı tanıyırsan. Keçmiş günlərə qarşı ağır nostalgiya hissi yaşayıram. O vaxtları düşünərək sanki canlı olduğumu hiss edirəm. Reallıqla üzləşən kimi isə resident evildəki zombilərdən hallice bir şey oluram yenidən. Gün keçdi filmi və ordakı musiqilər yadıma düşür. Oqtay və Əsmər yadıma düşür. Səni axtarıram, bağışla və səndən xəbərsiz tamaşaları və ordakı musiqilər yadıma düşür (bunu sırf old timers bilər). Elçin və gülnar yadıma düşür. Hətta bir dəfə beynimə bir anda anidən iş yerinə gəlib səni görmək düşmüşdü. Guya öz aləmimdə mən Elçin idim, sən də Gülnar. Tapa bilməyib suyu süzülə süzülə evə qayıtmışdım.
Əsl köhnə Azərbaycan filmi və ya tamaşası dramı yaşamışdım içimdə. Hər şey yaxşı olmalı idi. Bir növ mənə bu fikrin qismən yanlış olduğunu da sübut etdin. indi həyatın necə gedir, işin gücün necədi, unuda bilirsənmi, çətindi yoxsa asan? Bu sualların cavabını bilmirəm. Əlaqəni ümumiyyətlə kəsmək təklifini etdim amma təkrar edirəm buna məcbur idim. Zamanla keçər yəqin dedim. Amma keçmir. Sənə yaza bilməsəm də, zəng edə bilməsəm də, səninlə üzbəüz oturub danışa bilməsəm də, sənə qarşı hissiyatım hələ də eynidi. Bu entryni yazmağımı da ənənəvi olaraq ağlıma gəlmə şənliklərinə bağlayıram. Ola bilsin ki, kimsə bu uzun entryni oxuyub necə də əttökən bir yazı olduğunu düşünə bilər. Yalan yox, Old me would've think of it. Amma mən heç vaxt özümü hansısa bir rola salmamışam. Həmişə nə hiss etmişəmsə onu demişəm və ya yazmışam. Onu bil ki, ürəyimdən nə gəldisə onu yazdım.
Mənim üçün isə Məşhur mahnıda da deyildiyi kimi:
Yenə tapılmadı payız gəlincə,
O uzaq günlərin itmiş açarı.

animals

1977-ci il tarixli cəmi 5 trackdən ibarət olan pink floyd şahəsəri. Albom demək olar ki, roger watersin məhsuludu. insanları 3 qismə bölən (donuzlar, itlər və qoyunlar) Roger abimiz albomu George Orwellin 'animal farm' əsəri ilə paralel aparıb. Amma burda Stalin yox, ümumi olaraq kapitalizm bir sistem kimi tənqid edilir və az qala alçaldılır. Bunun səbəbi də Rogerin anasının sosialist olması və ona bu fikirləri yeritməsi idi. Donuz bildiyimiz kapitalistlər, it sistemi müdafiə edənlər, qoyun isə adi xalq olaraq metaforlaşdırılıb. Bu alboma görə hətta Pink Floyda punk floyd da deyilir. Çox dark albomdu. Pigs on the wing (part one) ilə başlayıb və pigs On The Wing (Part Two) ilə bitməsi isə biraz ümid toxumu səpmək üçün edilib. Birləşdirsək görərik ki, hamı öz hayında olsa dövran belə gəlib belə də gedəcək. Amma hamı bir-birinə qarşı etinasızlıq etməsə nəsə dəyişə bilər. 17 dəqiqəlik Dogs isə albomdakı yeganə Gilmour bəstəsidir. Soloları həmişəki kimi əfsanədir. Burada sistemi qorumağa çalışanlar və bu çarxdan öz mənfəətlərini güdənlər itin (no pun intended) bir tərəfinə soxulur amma çıxarılmır. 11 dəqiqə yarımlıq Pigs (Three Different Ones)  cəmiyyətdəki əxlaq polislərini tənqid edir. Xüsusi olaraq isə Mary Whitehouse adlı qadına həsr edilib. 10 dəqiqəlik Sheep isə adi qara camaatdan, donuzdan və itdən mədət uman qoyunlardan bəhs edir. illər boyu onlara nə deyilibsə onu edən, amma bir gün görməyən, hər qurban bayramı gələndə bir-bir kəsilən qoyunlardan.
Have you heard the news?
The dogs are dead!
You better stay home
And do as you're told
Get out of the road if you want to grow old.
Dark side of the Moonu çıxsaq Pink floydun ən yaxşı albomudur məncə. Musiqi olaraq da gitara ağırlıqlıdı. Bunun kimisini Pink Floyd belə yenidən yarada bilmədi. Son olaraq albomun üz qabığı və həmin o məşhur uçan donuz:

qar

Əla yağıb. Mikrorayonun bütün camaatı zeytunluqda əməlli-başlı şellənirlər. Qarda üzənlər, qar adamı adı ilə mutant bigfoot düzəldənlər, başına kitab əvəzi qartopu qoyub gəzən gələcəyin modeli olmaq istəyənlər, bir-birinə qar yedizdirən cütlüklər, təkbaşına siqaret çəkib gəzən yalnızlar, bir sözlə hamı çöldədi. Hamı bu qarın həsrətini çəkirmiş içi mən qarışıq. Quru və küləksiz hava, narın yağan qar, ağızdan çıxan buxar, qarın üstündə oturub yatan ağ pişik. Əladı hər şey. Adamın içindən lap özünü öldürməsi gəlir. Əsl intiharlıq havadır. Amma mən isti bir çay içəcəm. Və müvəqqəti də olsa zövq alacam. Neçə belə qarlı günlərə.

yazarların hazırda düşündükləri

Bu gün hər şey öz qaydasında getsə idi, həyatım başqa cür ola bilərdi. Nədənsə "sən saydığını say, gör fələk nə sayır" söhbəti mənim də başıma gəldi. Əslində yazmaq istəmirdim. Amma 1 həftədi ki, elə bil həyatımdan ən özəl olan bir şeyi çıxartdılar. içim doludu əməlli-başlı. 27 yaşımda həyata çox əsəbiyəm. Düzdür, hirsim soyuyub gedir. Amma arada yenə yadıma düşür və yenidən əsəbləşib lənət oxuyuram bəxtimə. 2021-2023 arası mənim ən gözəl illərim idi. Çoxları üçün öz tələbəlik illəri onların favori vaxtları olur. Amma mənim o dövrlərimi depressiya deyilən zibil məhv edib atmışdı qırağa. 2021-dən əvvəl sən demə qaranlıqda yaşayırmışam. Amma həmişə elə gördüyüm üçün vecsiz idim və qaranlığın fərqinə varmırdım. Bu üç il isə mənim üçün işıqlı keçdi. Yaşamağın necə gözəl bir hiss olduğunu, dəstəyim olduğunu (özüdə güclü dəstək), gələcəyimin nə olursa olsun əla keçəcəyini hiss edirdim. Amma məndən asılı olmayan səbəblərə görə bunların heç biri alınmadı. Həyatdı. Hər şey ola bilər. Bundan sonrası yaxşı da ola bilər, əla da, pis də, bərbad da. Həyat davam edir. Və mən pis-yaxşı öz yolumu gedirəm. Harda qırılar, qırılar. Amma yenidən vecsizləşdiyimi hiss edirəm. Heç bir şeyə həvəsim yoxdu açığı. Düzünü desəm bunu bura niyə yazdığımı da bilmirəm. Boşluqdayam. Yırğalanıb gedirəm. Bayramın da mübarək olsun sözlük. icazənlə mən yenidən qaranlıq illərimə qayıdıram

1980-cı illər

ilk öncə

(youtube: )

tarixin ən böyük umbaylamaları

11 sentyabr 2001-dən əvvəl bəzi "uzaqgörən" reklamlar.

...and justice for all

35 il bundan qabaq bu gün çıxmış Metallicanın ən komplike və progressive metal nümunəsidir bu şahəsər. Mənim də ən sevdiyim Metallica albomudur kendileri. Düzü bir çox mənbə albomun çıxış tarixini 25 avqust 1988 kimi qeyd edib. Bəziləri 28 avqust, bəziləri 6 sentyabr. Amma mən rəsmi saytda yazılan tarixə istinad edib yazıram entryni. Sözlərlə təsəvvür edilə bilməyəcək bir recorddur bu. Bir çoxuna görə də Metallicanın son mükəmməl albomudur. Düzdü bu biraz aşırı fikirdi. Amma həqiqətən də bu albomun üzərinə çıxa bilmədi qrup. Pik nöqtəsi budur. Ümumiyyətlə 1986-1990 Metallicası hərtərəfli olaraq əjdaha idi. Əfsanəvi 89 Seattle konserti buna sübutdur. Cliff Burton abimizin olmadığı ilk işdir. Onun əvəzinə hardcore metalhead, bundan əvvəl Flotsam and jetsamın üzvü olan Jason Newsted bas gitarada ifa edib. Hamının bildiyi kimi albomda Jasonun bass trackləri sıfır kimi bir şeydir demək olar ki. Konkret ayıb ediblər yazığa. Günahkar da əlbəttə ki, lars xiyarıdı. Recordun son miksində Steve Thompsona basın səsini qısmağı, əvəzində isə drum-ın səsini artırmağı deyir və olan olur. Amma Allah var lars bu albomda əjdaha kimi ifa edib. Justice-dən st. Anger-ə. Hardan hara. Heyf. Nəysə keçim əsas məsələyə.
1) Blackened. Mahnının əsas riffini yetim Jason yazıb. intro reverse edilmiş qaydada ifa edilir Və mahnının atmosferinə uyğun qaranlıqdadı. Bunu tərsindən miksləməyi də Newsted əmi təklif edib (Nankor Metallica). Mahnı o dönəmdə Ssri və ABŞ-ın arasında nüvə təhlükəsi məsələsinin yenidən gərginləşdiyi üçün yazılıb. dünyanın rənginin qaranlığa qərq olmasından, ana təbiətin məhv olmasından bəhs edir. Mənim ən sevdiyim Metallica mahnısıdır bu arada.
2) ...and justice for all. Adından da bəlli olduğu kimi ədalət mövhumundan və bakirə, gözləri bağlı Lady Justice-in zorlandığından və dünyada baş verən ədalətlə bağlı aktual problemlərdən danışır. O qədər qarışıq rifflərdən ibarət olub ki, qrup ilk dəfə 2007-də canlı ifa edib.
3) eye of the beholder.  Mahnı söz azadlığının olmasına baxmayaraq ABŞ-ın əslində o qədər də azad bir yer olmadığını deyir. Kirkin atdığı son solo insana əla hisslər yaşadır.
4) One. Metallicanın öz prinsiplərini pozub ilk video klip çəkdiyi mahnıdır. Bir əsgərin müharibədə minaatan zərbəsindən səsini, görmə qabiliyyətini, eşitməsini, ayaqlarını, əllərini itirib öz zehnindəki fikirlərin səsləndiyi track. Sözün əsl mənasında adamın tüklərini biz-biz edən epic əsərdir. Həmçinin qrup ilk Grammy mükafatını bu mahnıya borcludur.
5) the Shortest Straw. Mahnı 50-ci illərdə Joseph Mccarthy adlı senatorun qabağına gələn random insanları kommunistlikdə günahlandırması və istəklərinə ən qısa yoldan çatması haqqındadı. Ümumi olaraq mccarthyism bir insanın istəyinə çatması üçün hər cür cındırlığı etməsi hadisəsidir.
6) harvester of Sorrow. Bu isə içki içən və narkotik qəbul edən atanın sonda öz ailəsini bunların təsirində öldürməsi haqqındadır.
7) the frayed ends of sanity. Ən çətin və demək olar ki, konsertlərdə 2-3 dəfə çalınan Metallica mahnısıdır. Bipolar və paranoid bir şəxsin ağlını itirməsindən danışılır.
8) to live is to die. Rəhmətlik Cliffin anısına  yazılmış instrumental hüzn abidəsi. Sonda Hetfield əmi Burtonun yazdığı şeiri səsləndirir.
9) dyers eve. Və nəhayət sonuncu trackdə isə James uşaqlığındakı travmalara görə ailəsini günahlandırır. Atası ailəsini tərk etmiş, anası isə James yeniyetmə ikən vəfat edib. Albomun Ən Thrash parçasıdır.
Ümumi olaraq baxsaq 10 out of 10 albomdur. Metallicanın kulminasiyasıdır.  Dinləyin, dinlətdirin.

kill 'em all

40 il əvvəl bugün çıxarılan, metallicanın və ümumiyyətlə thrash metal tarixinin ilk və ən yaxşı albomlarından biri. (əslində ilk thrash metal nümunəsi Exodusun "bonded by blood" albomudur.  Amma Record və release ərəfəsində bəzi problemlər çıxır və 1985-də çıxarılır. Metallica "yeməyənin payını yeyərlər" deyib sadəcə.) Albom əslində "metal up your ass" adlanmalı idi. Lakin qrupun record şirkəti Megaforce, coverın və adın distributorlar tərəfindən rədd edilə biləcəyini deyərək bunların dəyişdirilməsini tələb edirlər.

Bunu eşidən Rəhmətlik bassist Cliff Burton abimiz "why don't we just kill 'em all?" deyə soruşur və beləliklə albomun adı əmələ gəlir. Canımız Megadethin yaradıcısı Dave Mustaine də orijinal metallicanın üzvü idi. Bu albomdakı "jump in the fire", "phantom Lord", "metal militia" və "the four horsemen" tracklərinin rifflərini yazmışdı. Horsemenin adı əslində "the mechanix" idi və bildiyimiz mahnıdan daha sürətli idi.  Daha sonra albomun recorduna 1 ay qalmış Mustaine dayı metallicadan qovulur və möhkəm şəkildə "obijnik" qalaraq Megadeth əfsanəsini qurur. "mechanix" trackini də özünün ilk "killing is my business" adlı albomuna qoyub intiqamını alır. (Ki zatən mahnının literal yaradıcısı odu və əvvəlki qrupu panic ilə bunu ifa edibmiş) Yaxşı da edib çünki iki möhtəşəm qrupu qazanmışıq. Mustainenin yerinə də kim gəlsə yaxşıdı? Bizim bu məşhur Wah-wah Kirk hammett. 1 ay ərzində Satriani kimi ifa etmək üçün Mustainenin sololarını güc-bəla öyrənir. Özündən əlavələr də edir. Albomun açılış tracki "hit the lights" elə Metallicanın tarixdə ilk record etdiyi mahnı olur. Bundan qabaq bu, James Hetfieldin əvvəlki qrupu "leather charm"da da ifa etdiyi mahnı olub. "seek and destroy" isə 2003-dən bu yana 70 faiz olaraq konsertlərin son tracki olur. Anesthesia rəhmətliyin əla bass solosudu, amma ömrü kimi yarımçıq təsir bağışlayır. Albom ümumi olaraq, türklər demiş "çiğ"di. Hetfield əminin səsi bildiyin Punk rock vokalıdı. Sanki crossover thrash, hardcore punk üslubundadı. Metallicanın ilham aldığı Motorhead, killing joke, ramones, venom və misfits qruplarından bunu anlamaq olur. Nwobhm cərəyanından Iron maiden və diamond head-i, heavy metalın banisi olan black sabbath-ı da bəzi tracklərin soundunda tapmaq olar. Və nəzərə alın ki, adamlar belə bir şeyi 20-21 yaşlarında yaradıb. Bundan sonrakı "ride the lightning" albomunda isə elə bil qrup olgunlaşmağa başlayır və bu ilk recordun "raw" tonuna bir daha yaxınlaşmır. Bəlkə də kill 'em all xətti ilə davam etsəydilər load və reload kimi mediocre albomlar ortaya çıxmazdı. Bir tərəfdən də bu soundda getsəydilər Ride the lightning, master of puppets və and justice for all kimi şahəsərlər də olmazdı. Nəticə olaraq, əfsanə qrupun əfsanə albomudur. Gedin və 40-cı il şərəfinə bir də dinləyin əziz metalhead qardaşlarım və bacılarım.

propaqanda afişası

Bunların nümunələrini 'space race' ərəfəsində Ssri çox hazırlayıb. Baxanda bəzilərinin həqiqətən də epik alındığı görünür. Adamın ürəyindən lap poster kimi divardan asmağı gəlir.

"sosializm bizim başlanğıc meydanımızdır."


"Dünyalar və əsrlər boyunca"


"kosmosdakı zəfərimiz sovet ölkəsinə bir himndir."


"interkosmos dostluq və əməkdaşlıq peykidir."


"ulduzlara inadla və cəsarətlə. Qəhrəmanlıq sərhəd tanımır."


"fəxr et sovet insanı. Dünyadan ulduzlara gedən yolu açdın!"


"kosmosda öndər olan sovet xalqına eşq olsun!"

20 yanvar 1990-cı il hadisələri

Azərbaycan tarixinin ən müəmmalı hadisələrindən biri. Çoxu bu faciənin yalnız ayın 19-dan 20-nə keçən gecə olub bitdiyini zənn etsə də, məsələ elə deyildi. Demək olar ki, fevralın ortalarına kimi nəinki Bakıda, o cümlədən Neftçalada, Lənkəranda, Kürdəmirdə, Gəncədə (keçmiş adı Kirovabad) və Naxçıvanda da vəziyyət çox gərgin olub. Bu entrydə hadisələrdən əvvəl və sonra çəkilən, amma nəyəsə görə medianın ya az, ya da heç istifadə etmədiyi tarixi fotoları qısa açıqlamaları ilə yazmağa çalışacam.
21 yanvar 1990. Bakının hələlik boş olan mərkəzində sovet əsgərləri.


21 yanvar. Avtobusun güllələr tərəfindən məhv edilmiş ön şüşəsi.


22 yanvar. insanların kpss partiya biletləri.


26 yanvar. Binanın damında döyüş vəziyyətində olan əsgər.


27 yanvar. Küçədə gedən axtarış. Hadisədən 1-2 gün keçən kimi əsgərlər çoxlu sayda xalq Cəbhəsi üzvünü yoxlayıb həbs edirdilər.

28 yanvar. Həmin dönəmdə şəhərin adi halı.


28 yanvar. Şəkil özü hər şeyi deyir.


30 yanvar. Bakıda xüsusi təyinatlı əsgərlər.


3 fevral. Şəhidlər xiyabanı.



22 yanvar. Əsgərlər tərəfindən tutulmuş bir şəxs.


24 yanvar. Məşhur 'Salyan' kazarması. 19 yanvara qədər burada sovet əsgərlərinin yoldaşları və uşaqları provakatorların tərtib etdiyi təxribat nəticəsində mühasirədə qalmışdılar. 19 yanvardan sonrakı bir neçə gün ərzində həmin ailələr təxliyə olunmağa başladı.


28 yanvar. Etiraz aksiyası.


15 Yanvar. Gənc tamaşaçılar teatrından Bakı ermənilərinin təxliyəsi. 13 yanvardan 19 yanvara kimi Kgb əlaltıları camaatın psixologiyası ilə oynamış və provakatorlar tərəfindən xalqın qəzəbi Bakıda yaşayan ermənilərə və ruslara tuşlanmışdı. Sanki bunu edərək xalqı, Ermənistandan qovulan Azərbaycanlıların intiqamını almağa inandırmışdılar.


Həmin təxribatlardan bəziləri:
Darvazaya yazılmış "ruslar" sözü


Bakıda hansısa bir binanın divarına yazılmış 'burada ermənilər yaşayır' cümləsi.


21 yanvar. Dövlət informasiya agentliyi olan 'azərinform'u qoruyan əsgərlər.

Göründüyü kimi baş verənlər heç də sadə və göydən paraşütlə enən şeylər deyildi. Xalqı bu vəziyyətə çatdıran qorbaçov başda olmaqla, kqb, onların 1988-ci ildəki meydan hərəkatının içinə qoyduğu əlaltı təxribatçılardır. Məhz onların sayəsində hadisələrin yönü bilərəkdən dəyişildi, televiziyanın enerji bloku partladılaraq camaat fövqəladə vəziyyətdən xəbərsiz hala salındı, 19 yanvar gecəsi əsgərlərə silahlı ekstremistlər tərəfindən atəş açıldı,(hətta statistika 37 əsgərin öldürülmə halını qeyd edib. Salyan kazarmasının qarşısında əməlli-başlı xəndəklər qazılaraq döyüş vəziyyətinə keçilib. Bunu videolarda görə bilərsiniz.) təbii ki, bunun nəticəsində əsgərlər də pərakəndə halda cavab atəşi açaraq günahsız insanları qətl etdi. Əgər cəbhənin radikal qanadı öz təşkilatının içində üstün gəlməsəydi, və təxribata çox asan aldanan adamlar olmasa idi, bəlkə də hadisələr bu həddə gəlib çatmazdı.

kpss işi

1992-ci ildə Rusiya parlamentinin 37 deputatının müraciəti və məsələni sırf siyasi səbəblərlə gündəmə gətirməsi ilə keçmiş sovet ittifaqı kommunist partiyasına qarşı açılmış məhkəmə. Yeni "yaranmış" federasiyanın əsas məqsədi isə, onsuzda ləğv edilmiş ümumittifaq kommunist partiyasının əmlakı haqqında sərəncam vermək idi. Biraz əvvələ getsək KPSS-in ittiham edilməsi söhbətini 80-cı illərin axırlarında başladığını görə bilərik. 15 Respublikanın hamısında etnik münaqişə ocaqlarının yaranması və qorbaçov başda olmaqla partiyanın bu problemlərin həll olunması prosesindəki bacarıqsızlığı və ümumiyyətlə hər şeyi əlinə-üzünə bulaşdırması xalqların öz partiyasına inamsızlığı ilə nəticələnmişdi. Camaat deputatlara qarşı hücum edir və Leninin heykəllərini yavaş-yavaş dağıdırdı. Xalqların bir-birinə qarşı etdiyi deportasiyalar, qırğınlar və o cümlədən, Sovet ordusunun müxtəlif bölgələrə müdaxiləsi, iqtisadiyyatın gündən-günə çökməsi, 1991-ci il avqust qiyamının uğursuzluğu və nəhayət hüquqi cəhətdən heç bir əhəmiyyəti olmayan Belovej sazişinin imzalanması nəticəsində Ssri dağılandan sonra partiyanın məhkəmə qarşısında cavab verməsi duma tərəfindən tələb olunur. ictimai rəy fondunun Rusiyanın 14 böyük şəhərində məhz bu barədə anketi aparılır. Camaatın 50 faizi partiyanın ittiham edilməsini istəyir. Lakin digər 50 faiz qarşı çıxır. Əvvəlcə partiyanı nürnberq və ya stalinin vaxtındakı məşhur Moskva məhkəmələri kimi ictimaiyyətə açıq şəkildə ittiham edilməsini istəyirlər. Daha sonra isə qapalı formada keçiriləcəyini bildirirlər. Ekspert kimi gələn dövlət qulluqçuları məlumatların açıqlanmaması və məhkəməyə qatıldığı tarixdən etibarən 5 il müddətində ölkəni tərk etməməsi barədə müqavilə imzalayırlar. Təbii ki, məhkəmə təşkil olunması qərarından sonra qərb mediası bundan xüsusi coşğunluqla bəhs edir. Amma bir problem var idi. Konstitusiyada hakim partiyanın müttəhimliyi barəsində heç bir qanun yox idi. Partiyanı hansı qurumun mühakimə edəcəyi bəlli deyildi. ittihamçılar da bu partiyanın tərkibindən çıxmışdılar. 1991-ə qədər bu məhkəmədəkilərin hamısı bir-birini idarə edirdi. Amma birtəhər çıxış yolu tapılır və demək olar ki, konstitusiyaya tez-bazar bir maddə əlavə edilərək işə başlanılır. Burada partiyanın mülkiyyət hüququları, keçmiş deputatların digər ölkələrdə olan bank hesabları, partiyanın "qızıl ehtiyatları" və partiyanın 20 milyonluq qızıl orduya dayanaraq törətdiyi cinayətlər (1990-cı ilin 20 yanvarında baş verən Bakı qırğını da bura aid idi) barəsində işlər qaldırılır. Bir proses iştirakçısının məhkəmədə apardığı qeydlər maraqlıdır: "kpss mühakimə olunur. Harada? Beynəlxalq kommunizmin mərkəzi Moskvada. Kim mühakimə edir? KPSS-in keçmiş üzvləri. Hakimlər sovet universitetlərinin diplomlarını alıblar, onlar Qərbi Avropa məhkəməsinin qara paltarındadırlar, lakin onların arxasında rsfsr-nın gerbi asılıb. ittihamçılardan biri kpss üzvlüyünə keçmiş namizəd yakunindir. O məhkəmədə bir dövlət qurumundan sənədləri oğurladığını etiraf edən populist meydançıdır. Şahidlərdən biri isə kgb-nin qəddar hərəkətlər törətdiyini deyən, iri dekolteli xanım albatsdır. Mənə elə gəlir ki, o qoqolun səhifəsindən çıxıb. Şahidlərdən digəri isə keçmiş Ssri propaganda departamentinin rəhbəri yakovlev idi. Etiraf edirəm ki, ona "sən cia agentisən?" sualını verdim. Əlbəttə ki, sualımda satirik məzmun var idi. Bizim bu absurd teatrımızda dərin bir realizm var idi. Bu məhkəmə ümumiyyətlə lazım idimi?"
Müttəhimlərdən biri isə, keçmiş dövlət planlamasında rəhbər olan rıjkov idi. Onu infarkt keçirməsinə baxmayaraq 7 saat ərzində ayaq üstə saxlamışdılar. Özünün "izvestiya" qəzetinə müsahibəsində o bildirib ki, onu Çernobıl, partiyanın qızılları və Bakı faciəsi haqqında ittiham ediblər. Partiyanın ümumiyyətlə qızılı olmadığını, lakin dövlətdən ayrı olaraq KPSS-in öz büdcəsi olduğunu və bu puldan üzvlərin öz şəxsi maraqları üçün istifadə etdiyini, çernobıl hadisəsində partlayış olandan sonra özünün də bir saat ərzində ora getdiyini, oradakı əhalinin sürətlə oradan təxliyə edildiyini və radiasiyanın böyük miqyasda əraziyə yayıldığını və bunu ölçməyin çox çətin olduğunu bildirib. Bizi maraqlandıran əsas məsələ isə təbii ki, 20 yanvar hadisəsidir. Rıjkov bu hadisə ilə bağlı müsahibədə belə cavab verib: "Etnik zəmində ilk cinayətlər başlayan kimi mən SSRi Ali Sovetinin Rəyasət Heyətində Bakıda fövqəladə vəziyyətin tətbiqi ilə bağlı məsələ qaldırdım. Azərbaycan Ali sovetinin Rəyasət Heyətinin sədri Elmira Qafarova bunun əleyhinə kəskin çıxış edib, mənim hadisələri qızışdırdığımı bildirdi. Nəticədə Dağlıq Qarabağda fövqəladə vəziyyət rejimi tətbiq edildi. Bakıda vəziyyət gərginləşməkdə davam etdi, talanlar başladı. Hava limanı və dəmir yolu bağlı idi, insanların qaçmağa yeri yox idi. Sonra mən Xəzər dənizi vasitəsilə Krasnovodska bərə təxliyyəsi təşkil etmək əmrini verdim. 300 minə yaxın insan çıxarıldı. Amma müstəntiqi insanların həyatı yox, qoşun yeritmək əmrini kimin verdiyi maraqlandırırdı. Qərarı Qorbaçovun kabinetində birgə qəbul etdik. Lukyanov, Yazov, Kryuçkov, Bakatin və mən orada idik. Yazov əmr istədi. Qorbaçov Medvedevə qoşunların yeridilməsi ilə bağlı mətn hazırlamağı və gecə yarısına qədər mətbuatda dərc etməyi tapşırdı. Medvedev mətni gecikdirdi və yalnız səhər nəşr etdi. Qoşunlar isə bizim görüşdən dərhal sonra yola çıxdı. Medvedevin əmri sabotaj etdiyini deyirlər, hansı ki buna şübhə edirəm. Məncə bu işlərin necə getdiyini görmək üçün qəsdən edilmiş bir hərəkət idi. Saat 23.00-da Azərbaycan Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi Vəzirov {Vəzirov yanvarın 18-də istefa vermişdi və Azərbaycan ssr faktiki olaraq başsız idi} mənə zəng edib ordunu dayandırmağı xahiş etdi. Gecə Yazov zəng vurdu, o da Qorbaçovun yanına gedə bilməyib. Dedi ki, qoşunları atəşə tuturlar. Əsgərlər arasında ölənlər də var. Nə edəcəyini soruşdu. Cavab verdim ki, atəşə atəşlə cavab verəcəklər. Gecə Qorbaçov da üç dəfə mənə zəng etdi. Mən ona vəziyyəti, o cümlədən gülləbaran və ölənlər barədə məlumat verdim. O, mənə belə cavab verdi: “Yaxşı, dediyinizi edin”. Mən siyasətlə məşğul olmamışam, problemi həll etmişəm." Bu da hücum əmri verən politbüro üzvünün etirafları. Məhkəməyə qayıtsaq, sonda qərar belə oldu: "rsfsr kommunist partiyasının ləğvi konstitusiyaya uyğun deyil. RSFSR Kommunist Partiyasının konstitusiyaya zidd fəaliyyəti ilə bağlı faktlar üzrə daha geniş araşdırma aparılsın. Rusiya Kommunist Partiyasının orqanlarının və təşkilatlarının fəaliyyətini məhkəmə yolu ilə dayandıran bu fərmanın qalan bəndləri, onun əmlakı dövlətin qorunmasına verilsin. 1991-ci ilin avqust-sentyabr aylarında KPSS-in faktiki olaraq dağılması və ümumittifaq təşkilatı statusunu itirməsi nəticəsində KPSS-in buraxılması ilə əlaqədar işlərə xitam verilsin. Kpss və RSFSR kp-nın aparıcı təşkilat strukturları onun tərkib hissəsi kimi Rusiya Federasiyasının Konstitusiyasına uyğun olaraq tanınsın və RSFSR Kommunist Partiyası müstəqil siyasi partiya kimi təsis edilməsin." Bu məhkəmədən sonra 1993-cü ildə dövlət dumasına seçkilər keçirildi. Jirinovskinin yaratdığı Rusiya liberal demokrat partiyası seçkilərdə qələbə qazandı. Maraqlısı odur ki, seçkilərə "SSRi-ni mühakimə et!" və "sovet nürnberq məhkəməsini sən təşkil edirsən!" kimi devizlərlə gedən rldp qazanandan sonra "keçmiş partiya üzvlərinin gələcəkdə mühakimə olunması cəhdlərinin qarşısını almaq üçün deputatları istintaq və məhkəmə cəhdlərindən qoruyan deputat toxunulmazlığı" qanununu qəbul etdi.
Nəticə olaraq "Kpss işi" heç bir ciddi nəticə vermədən bağlandı.

8values

insanların siyasi mövqeyini 70 suallıq test ilə təxmin edən veb sayt. Github əsaslıdır. Adından da bəlli olduğu kimi 8 dəyər əsasında siyasətin hansı tərəfində olduğumuzu bizə bildirir.
4 kateqoriyaya 2 dəyəri bölüb testin sonunda hansının neçə faiz olduğunu da göstərir.
1. iqtisadi olaraq bərabərlik və bazar iqtisadiyyatı.
2. Diplomatik olaraq milliyətçilik və beynəlmiləllik.
3. Sivil olaraq liberallıq və avtoritarlıq.
4. ictimai olaraq ənənəvi və elmi.
Əlbəttə tam dəqiqliyi ilə aydınlaşdıra bilməsə də, şəxsin fikirlərinə oxşar bir şeylər tapıb çıxardır. Şəxsən özüm əvvəllər 2-3 dəfə edib, solçu populist falan çıxırdım. Amma bugünkü halda dövlətçi sosialist çıxdım.

sabahat karataş

1953-cü il təvəllüdlü, sabo ləqəbli, marksist-leninist təşkilat olan dev-sol militantı. Milliyətcə kürd olub. Universitet vaxtlarında dev-genç üzvü idi və 1976-da bir sıra yoldaşları ilə dkd (devrimci kadınlar derneği) adlı qurumu qurub. Elə özü bu qurumun rəhbəri olan sabahat, zavodlarda, fabriklərdə və gecəqondularda qadınlar arasında ideoloji fəaliyyət aparıb. Dev-sol təşkilatına keçəndən sonra artıq silahlı propaqanda üsuluna keçir. Ümumiyyətlə həmin dönəmə baxsaq sağ-sol söhbətlərini qızışdıranların, dönəmin iqtidarı MC hökuməti, mhp-nin ülkücü kommando kampları və ölkədə cirit atan cia-kgb casuslarının olduğunu görərik. Sol hərəkatı o qədər təzyiq altında saxlamışdılar ki, artıq marksist təşkilatlar məcburiyyətdən silahlı yola əl atmışdılar. Və sonrası da məlumdu. 12 sentyabr 1980 hərbi çevrilişindən sonra ölkədə demək olar ki, 90 faiz sol təşkilat məhv edilir. Dev-sol isə necə olursa, bütün bunlardan sağ çıxır (no pun intended) və fəaliyyətinə zəif də olsa davam edir. Sabahat da 1983-cü ildə dev-solun mərkəzi Komitəsinə seçilir. Maraqlı məqam ondadır ki, bu qadını 22 illik fəaliyyətində polis heç vaxt tuta bilməyib. Həmişə nəsə bir yolla aradan çıxa bilib. Amma nə olursa 1992-ci ildə olur. Polis bu dəfə də aldığı bir xəbərlə təşkilat üzvlərinin yerini öyrənir və 16 apreldə istanbulun Çiftehavuzlar bölgəsində Sabahatın 2 yoldaşı ilə müvəqqəti olaraq qaldığı binanı və aralarında Sinan kukul da olmaqla daha 8 nəfərin qaldığı yaşayış məntəqəsini mühasirəyə alır. Lakin bu dəfə dev-sol üzvləri qaça bilmir. Sabahat isə balkondan polislərə "cəsarətiniz varsa gəlin" deyə qışqırır. Əməlli-başlı 1 gün müharibə kimi bir şey olur. Sabahatın qaldığı binanı dəlmə-deşik edirlər. Amma 3 nəfərə heç nə olmur. 5 mindən çox güllə və 50-yə yaxın qumbara ilə 3 nəfər ilə bacara bilməyən polis axırda məcbur olub jandarma qüvvələrini köməyə çağırır. Helikopterlərdən gülləsi qurtaranlara güllə verilir. Sabahat isə "heç vaxt məni müqavimət göstərmədən təslim ala bilməzlər" sözünə həqiqətən də əməl edir. 17 aprel 1992-də səhər saat 07:25-də nəhayət ki, polis və jandarma 3 nəfəri də öldürür. Ölümündən sonra tapılan telefon səsyazmalarında sabahatın davamlı digər binada olan 7 nəfəri və Sinan kukulu soruşduğu məlum olur. Demək olar ki, döyüşə-döyüşə hər 10 dəqiqədən bir onlardan xəbər alırmış. Sonda onların ölüm xəbərini də öyrənib, dev-sol mərkəzi Komitəsinə zəng edib, "narahat olmayın, bütün sənədləri yandırmışam, buradan heç nə tapa bilməzlər" dediyi də aşkarlanır. Ölümünə qədər onu sabo kimi tanıyırdılar və yalnız ölümündən sonra onun dev-sol rəhbəri dursun karataşla evli olduğunu öyrənirlər.

Həmin o məşhur foto:


Vəsiyyətinə görə, dev-sol bayrağı ilə basdırılarkən:


Əməliyyatın ertəsi günü qəzetdə verilən xəbər (səhv etmirəmsə, hürriyyet olmalıdır):


Və bu da həmin əməliyyata aid video material:

(youtube: )

tarixi fotolar

Bakı dəmir yolu vağzalı. Leonid Brejnevin Heydər əliyevin müşayiəti ilə işçilərlə görüşü. 30 sentyabr 1970


Yenə eyni gündə Xalq təsərrüfatı nailiyyətləri sərgisində


Leonid Brejnev, Heydər əliyev və Zərifə Əliyeva. Bakı. 29 Sentyabr 1982

sovet modernizmi

1955-1991-ci illərdə Ssri-də mövcud olan memarlıq üslubu. 1955-dən əvvəl isə 1933-dən başlayaraq sosialist modernizmi və ya Stalinist arxitekturası əsas üslub olub. Bundan da öncə isə 1920-ci illərdə əsasən konstruktiv inşaat dəbdə olub. Stalin 1953-cü ildə vəfat edəndən sonra xruşşov baş katib olur. Bir il sonra o ümumittifaq inşaatçılar qurumuna artıq Stalinist memarlığın dayandırılması barədə göstəriş verir. 1956-da isə Ssri kommunist partiyasının məşhur 20-ci qurultayında stalini və onun şəxsiyyətinə pərəstişi pisləyib hamını şoka salır. Və nə olursa elə bundan sonra olur. Stalinist binalar sovet ittifaqının qüdrətini və möhkəmliyini özündə təcəssüm etdirirdi. Amma eyni zamanda bu binalar çox baha başa gəlirdi. Xruşşov bu dönəmi, binalara ifrat dərəcədə dövlət büdcəsindən pul xərcləndiyinə görə də bitirmək istəyir və əvəzinə keyfiyyəti eyni qalmaq şərtilə amma daha ucuz olan yaşayış binalarının tikilməsi üçün əmr verir. Ancaq köhnə sosialist klassizmi üslubunda işləyən memarlar buna ilk öncə etiraz edirlər. Daha sonra qərbin müasir və novator arxitekturasından da bir şeylər götürərək sovet modernizmini yaradırlar. Hələ də Bakıda sayı çox olan və yavaş-yavaş sökülən həmin o məşhur xruşovkalar da elə bu dövrdə tikilməyə başlanır. 1991-ci ildə Ssri-nin dağılması ilə bu üslub da tarixə köçür. Maraqlı məqam ondadır ki, əslində "sovet modernizmi" terminini 2010-cu ilə qədər heç kim işlətməyib. Bir rus məqaləsinə əsasən bu söz 2000-ci illərdə post-sovet ölkələrini gəzən fransız fotoqraf frederic shubinə aiddir.
Bəzi nümunələr:
Dnepr dövlət sirki


Bişkekdə bir şadlıq sarayı


Jitomirdəki "oktyabr" teatrı


Nutsubidzedə yaşayış binası


2017-də sökülən "Narın" restoranı


Litvada aquapark


Sevanda yazıçılar birliyinin qonaq evi


Minskdəki "oktyabr" kinoteatrı


Şepetovkada rayon - ədəbi memorial muzeyi


Yerevan beynəlxalq hava limanı


Kişinyovda kollektiv yaşayış qülləsi


Keçmiş Lenin, indiki heydər əliyev sarayı


Gülüstan sarayı


Şərq bazarı


ictimai səhiyyə və islahatlar mərkəzi binası


Qarabağ mehmanxanası


Azərbaycan mehmanxanası


Mirvari kafe


Bakıda Ssri tikinti Bankı (indiki Kapital bank binası)


Bakıda diplomatlar üçün qonaq evi
sifarişi verən: Bertrand Zobrist

zaqafqaziya sosialist federativ sovet respublikası

12 mart 1922 - 5 dekabr 1936-cı illər ərzində mövcud olan, yeni yaradılan SSRi-ni formalaşdıran dövlətlərdən biri və Rusiya sfsr üçün bir o qədər vacib əhəmiyyətə malik 3 sovet respublikasının birləşməsindən yaranmış federasiya. Bu dövlət yaranana qədər Qafqazdakı hər 3 ölkə sovetləşsə də, yenə də aralarında keçmişdən qalan milliyətçi konfliktlər qalırdı. Misal üçün, 1918-ci il mart qırğınları, eyni ildə ermənistanın Lori bölgəsi üçün Gürcüstana elan etdiyi müharibə, 1920-ci ildə Qarabağda gedən Azərbaycan - ermənistan döyüşləri, Şimali Qafqaza sıçramış qırmızılar - ağlar vətəndaş müharibəsi və s. (bunların hamısı haqqında entry yazmağı planlaşdırıram. Lakin araşdırarkən, müxtəlif mənbələr və bunların müqayisəsi ilə obyektiv məlumatlara çatmaq vaxt aparır.) Federasiya bu millətçi üsyanların qarşısının alınması, 3 Qafqaz dövlətinin həm bir-biri ilə, həm də Rusiya sfsr ilə dağılmış iqtisadi əlaqələrinin bərpası və ümumiyyətlə Qafqazın idarə olunmasının sadələşdirilməsi üçün Vladimir leninin də dəstəklədiyi qərarla, martın 12-də hər 3 ölkənin kommunist partiyasının rəhbərliyinin iştirakı ilə Tiflisdə keçirilən konfransda yaradılmışdı. Federativ dövlətin tərkibinə Azərbaycan ssr, Naxçıvan mssr, dağlıq Qarabağ mv, Gürcüstan ssr, Abxaziya ssr, Acarıstan mssr, Cənubi Osetiya mv və Ermənistan ssr daxil idi. Paytaxtı Tiflis şəhəri olub. Ölkənin ilk kommunist partiyasının baş katibi məşhur bolşevik olan və rəvayətə görə Nəriman Nərimanovu yarpaq dolması ilə zəhərlətdirib öldürən qriqori orconokidze olmuş, son baş katibi isə stalinin yaxın dostu və dövlət işlərində ona kömək etmiş, haqqında bir çox şayiə yayılmış lavrenti beriya olmuşdur. Demək olar ki, var olduğu dönəmdə ölkəni elə gürcü bolşeviklər idarə edirdi. 1936-cı il yeni qəbul olunmuş Ssri konstitusiyasına əsasən, ittifaqın yeni formasında federasiya ləğv edildi və onun əvəzinə 3 respublika ayrı-ayrı dövlət kimi qəbul olundu. Ölkənin bayrağı klassik sovet dövləti bayrağı olsa da, gerbi həqiqətən də dizayn olaraq möhtəşəmdir.

walkman

Tarixin ilk kaset playeri olmasa da, ilk marketing uğuru qazanan, sony firmasının texnoloji möcüzəsi. ilk modeli Tps - l2 adlanırdı və 1979-cu ildə istehsala buraxılıb. Yaranma hekayəsi isə o vaxt sony fəxri prezidenti olan masaru ibuka ilə bağlıdır. Əslində sony 1978-də tc-d5 adlı "personal tape player recorder" yaratmışdı. Yaxşı səs keyfiyyətinə malik olmasına baxmayaraq 1000 dollar kimi baha qiymətə satılırdı və alıcı da demək olar ki, tapa bilmirdi. ibuka isə bu recorderi işlə bağlı başqa ölkələrə təyyarə ilə səyahət edərkən istifadə edirdi. Lakin bu cihaz çox ağır idi və gündəlik istifadədə çətinlik yaradırdı. Buna görə də o kaset recorder komandasına öz şəxsi istifadəsinin asanlaşmağı üçün bu cihazın optimizasiyası haqqında tapşırıq verir. Kozo ohsonenin liderlik etdiyi komanda modifikasiya işləri aparır, record funksiyasını ləğv edir, qurğunu Stereo edir və "pressman" əmələ gətirir. ibuka bu işi bəyənib buna oxşar bir cihazın bazara çıxarılması haqqında təklif verir. 1979-un fevral ayında sony prezidenti Akio Morita mühəndislərə ibuka üçün yaratdıqları cihazı, bu dəfə ucuz qiymətə başa gələn, amma səs keyfiyyəti eyni olmaq şərtilə bazar üçün yaratmaları göstərişini verir və iyunun 21-nə kimi hazır olmasını istəyir. Morita özü də bunun alınmasına şübhə ilə yanaşırdı, lakin kozo Ohsone həmin dövrdə sony-də baş verən reorqanizasiyadan və öz bölməsinin başqa diviziyaya birləşdirilməsindən çəkinərək işi öz komandası ilə tezliklə həll edir. Ad məsələsinə gəldikdə isə, sony, walkman adının qərb üçün aşırı yapon olduğundan qorxaraq, marketing departamentinə cihazın isveçdə "Freestyle", ABŞ-da "Soundabout", Britaniyada isə "stowaway" kimi reklam edilməsini tapşırır. Buna baxmayaraq, Morita Parisdə sony işçilərini ziyarət edərkən, işçilərin uşaqları "walkman"ın Fransaya nə zaman gələcəyini soruşurlar. Sırf bu uşaqlara görə Sony adın elə walkman olaraq qalmasına qərar verir və qlobal olaraq playeri bu adla tanıdır. 10 il ərzində sony 50 milyon walkman satır. Player o qədər populyar olur və pop kulturaya dönür ki, walkman sözü ümumi olaraq kaset playerləri təsvir edəndə çəkilir və hətta Oxford lüğətinə də sırf bu mənanı daşıyan söz kimi düşür.

1991-ci il avqust qiyamı

Moskvada baş tutmuş hərbi çevrilişə təşəbbüs. Daha doğrusu müəyyən mənada uğurlu alınmış, amma bu uğur cəmi 3 gün davam etmişdir. Qiyamı Dövlət Fövqəladə Vəziyyət Komitəsi (Qkçb) həyata keçirib. 8 üzvdən ibarət olan bu komitəni qərb mediası 8-lər bandası adlandırırdı. Çevrilişə zəmin yaradan şəxs də elə SSRi-nin ilk və son prezidenti Mixail Qorbaçov olub. 1985-də KPSS-in baş katibi olandan bir müddət sonra hardansa vəhy gəlmiş kimi demokratiyadan, şəffaflıqdan (qlasnost) və yenidənqurmadan (perestroyka) danışmağa başladı. Bununla da, o vaxta qədər sakit və bir-biri ilə mehriban yaşamış 15 Respublikanın xalqına heç şeytanın ağlına belə gəlməyəcək ideyalar verdi. Daha sonra camaat sanki birdən birə alkoqolu və siqareti tərgidəcəkmiş kimi anti-alkoqol və anti-tütün kompaniyaları həyata keçirildi. Azərbaycanın özündə neçə hektar üzümlük məhz buna görə məhv edildi. Bunun nəticəsində bizə və ümumi olaraq ittifaqa külli miqdarda ziyan dəydi. Bir müddət sonra artıq hamının bildiyi və ittifaqın çökməsinə və dağılmasına gətirib çıxaracaq hadisələr baş verdi. Tarixdə buna 1989-cu il inqilabları və kommunist sistemin məhvi adı da verilir. Məhz bu siyasət nəticəsində ermənilər başıpozuqluq edəcək, Ermənistan ssr-dan azərbaycanlıları qovacaq və Qarabağa iddia edəcəklərdi. Məhz bu siyasətə görə də biz 1988-ci ilin noyabrında meydan hərəkatına başlayacaqdıq. Yeri gəlmişkən, salnaməfilm kinostudiyasının çəkdiyi 'Meydan' sənədli filmini izləməyiniz məsləhətdir. Orada olan kadrlarda Domsovetin qarşısındakı Lenin meydanında mitinq edən camaatın əllərində, üzərində qorbaçovun portreti olan plakatları görə bilərsiniz. Orada 'müstəqil olaq' və ya 'qorbaçova lənət olsun' kimi şüarlar səslənmirdi. Bunlar yalnız 1989-cu ilin ortalarında başlanmış və 1990-cı il yanvar hadisələrindən sonra şiddətlənmişdi. Hətta bəziləri deyir ki, kqb və digər güc strukturları bu hadisələri bilərəkdən törədirdilər ki, qorbaçov öz siyasətinin nə kimi nəticələr verdiyini görə bilsin. Amma artıq gec idi. Milliyətçi ideyalar xalqlar arasında günü gündən artırdı. Və kqb bunun bu həddə çatacağını bəlkə də bilmirdi. Bəlkə də ona da sərf edirdi hər şeyin dağılması. Qorbaçov son şans olaraq 1990-cı ildə yeni ittifaq müqaviləsinin hazırlanması üçün Ssri ali sovetində sərəncam verir. Digər entrymdə də yazdığım kimi, bunu bir referendum formasında xalqa təqdim edirlər və səsverməsini istəyirlər. Referendumda xalq müqaviləyə müsbət cavab verdikdən sonra dərhal işə keçirlər. Amma qorbaçovun dırnaqarası demokratiyası, daha doğrusu amerikanizasiyası nəticəsində Yeltsin və onun liboş əlaltıları artıq ali soveti ələ keçirmişdilər. Bütün bunlara dözməyən Gennadi Yanayev yanına öz 7 yoldaşını yığıb avqustun 19-da ölkədə qızıl ordunun köməyi ilə dövlət çevrilişi edir. Həmin vaxt Qorbaçov kurortda idi və qayıdanda onu elə dərhal hava limanındaca həbs edirlər. Mətbuat konfransı keçirən Qkçb bunu ölkənin dağılmaması və Sovet ittifaqının qorunub saxlanması üçün etdiyini bildirir və digər Respublikaların rəhbərliklərinə də bu hərəkatın tanınması və qorbaçovun da ittiham olunması üçün imzalar tələb edirlər. Və Ayaz mütəllibov da buna qol çəkir. Ancaq avqustun 22-sində təşəbbüs əksinqilabi tərəfə keçir. Yeltsin qırmızı meydana müasir Rusiya bayrağı ilə gəlir və tankların üstünə çıxıb hərəkatı öz dəstəsi ilə yatırmağa nail olur. Əgər ordakı hansısa bir əsgər yeltsini həbs etsə və ya güllələsə tarix bugün başqa cür olardı. Və yaxud da qorbaçovun yerinə Heydər əliyev gəlsə idi, bəlkə də bu hadisələrin heç biri olmayacaq və hal hazırda da Ssri-də yaşayacaqdıq. Çevriliş uğursuz olandan sonra 8-lər bandası həbs olunur və içlərindən biri, boris pugo xəbəri alan kimi intihar edir. Bəlkə də öldürülür. Qorbaçov isə hakimiyyətə qayıdır. Amma səsini çıxara bilmir. Dekabrın 8-də Rusiya, Ukrayna və belorusiya SSRi-nin ləğv edilməsi barədə Belovej sazişini imzalayır. Amma hüquqi olaraq bu sənədin heç bir etibarı yox idi. Çünki konstitusiyaya əsasən yalnız xalq bu ittifaqı ləğv edə bilərdi. Həmin xalqın 70 faizi də ittifaqın qalması üçün referendumda müsbət səs vermişdi. Və nəhayət 25 dekabrda qorbaçov son dəfə televiziyaya çıxır, Ssri kommunist partiyasının ləğv edildiyini, özünün də istefa etdiyini bildirir, Sovet himni son dəfə oxunur, qırmızı, oraq çəkicli bayraq kreml meydanında aşağı endirilir, yerinə isə üçrəngli rusiya bayrağı qaldırılır və SSRi-nin tabutuna da sonuncu mismar vurulur.