dünen kefli isgəndər adlı dostumuzun #235561 nömreli entry-sindeki youtube videosunu izledim.
il olub 2010 ve sonrası. bizim üçün hele de çox satılan kitab ve yaxşı kitab qarşıdurması davam edir.

inkişaf elemiş cemiyyetlerde bu tema uje bitib. ama tv-de sadece menasız şou proqramlardansa, bele diskussiya proqramlarının xeyri olar ki, ziyanı olmaz. insanlar ancaq bele tartışma proqramları vasitesi ile bir sonrakı merheleye adlaya biler.

aşıq gördüyünü çalar. men de uzun müddet yaşadığım türkiyede buna benzer artıq sönmekde olan temalar görmüşem.
nuri bilge ceylan vs. şahan gökbakar ve bunun kimi temalar.
her ikisinin yönetmeni hereket saikleri ve ya motivleri başqadı. biri ümumibeşeri bir problemi ekrana eks etdirmeye çalışarken, digerinin meqsedi daha sadedi. o anın nebzini tutub zehmetini pula çevirmekdi.
içinde yaşadığımız iqisadi sisteme göre bir fealiyyetin özünü doğrultması üçün ona eşdeğer olan başqa bir fealiyyetden daha çox pul getirmesi lazımdı ki, bu da müasir kapitalist sistemin banilerinden david ricardo'nun qarşılaşdırmalı üstünlükler teorisidi.
qısaca başa salmaq lazımdısa bu teoriye göre senin heyetinde 1 kilo kartoşka ekenden sonra 10 kilo kartoşka elde edirsense ve 1 kilo xiyar ekende 3 kilo xiyar becerirsense; qonşunun heyetinde ise 1 kilo kartoşka müqabilinde 5 kilo kartoşka ve 1 kilo xiyar qarşılığında 8 kilo xiyar elde edirse. ve diger bütün değişkenleri sabit qebul edirikse (gavur buna ceteris paribus deyir) o zaman sen öz heyetinde sadece kartoşka ekmelisen, qonşun da sadece xiyar ekmelidi.

belece her ikinizin verimliliyi maksimum seviyyeye çatacaq.

xiyar ve kartoşkada bu beledi. ama senet eserlerinde de eledirmi? gişede yaxşı gelir götürmeyen filmler nece olmalıdı bes? belke recep ivedik 3 il sonra izlenmeyecek ve belke kış uykusu masaya yatırdığı temalarla ilelebet izlenmeye davam edecek? ve örneğimizi daha de inkişaf eletdirersek, belke de kış uykusunun yönetmeni öz yaşamı boyunca filminin uğur qazandığını görmeyecek? o zaman ne olsun?
blockbuster ehtimalı olmayan senet eserlerinin yaşama haqqını elinden alaqmı?
eyni bir olguya ferqli saiklerle yanaşanda tebii ki, ferqli neticeler ve ferqli baxışlar çıxır ortaya.
tebii ki, bir kitab satıcısı olan nigar köçerlinin tek meqsedi kapitalizm realitesine uyğun olaraq kar maksimizasyonudur. kitabı yazan adam olan şerif ağayarın endişesi ise kitabı bedii-estetik ölçülere cavab verib vermemesi ve kitab içinde ola bildiyi qeder faydalı ve beşeri meseleleri oxucuya ötürmekdi.

her iki terefin prioriteti ferqlidi. biri deyir ki, çox satılsın, kitab yaxşı olsa sevinerem.
digeri deyir ki, kitab yaxşı alınsın, çox satılsa sevinerem.

bu yuxarıdaki iki terefden başqa işin bir de üçüncü terefi var. tüketiciler (burda oxucular).
kapitalist sistemin lozunqlarından biri "klient vsegda pravdır".

yalnız yuxarıda öteri de olsa başa salmağa çalışdığımız kapitalist sistemin çox ciddi ve esaslı problemleri var. yaşadığımız iqtisadi sistem mükemmellikden çox uzaqdı.
çox teessüf ki tüketicilerin seçimi çoğu zaman doğru olmur. tüketiciler özleri üçün rasional olanı seçmirler. tam da bu nöqtede devlet politikaları işin içine girir.
kapitalist sistemin esaslı problemlerinden biri "adverse selection" denilen zaddı. yani ki, tersine seçim. insanlar özleri üçün doğru olanı deyil, yanlış olanı seçe bilirler.
ona göre de 9 illik tehsil bizde icbaridi. yani ki, mecburidi. bebe iken bize vurulan vaksinler icbaridi ve s ve ilaxır.
ona göre de bezi temel xidmetler kapitalizmin öhdesine buraxılmayıb. bunlar temelde: iş güvenlik (polis), dış güvenlik (ordu), adalet (mehkemeler) ve altyapı hizmetleridi (yol, svetaforlar, işıqlandırma ve s).
ölkenin kapitalistleşme derecesine göre tehsil, sehiyye, incesenet, iletişim, barınma kimi bezi xidmetler de dövletin öhdeliyinde ola biler.
bizim toplumumuz kapitalist sistemle teze-teze tanış olmağa başlayıb. bddk, borsa, iqtisadi mehkemeler, antimonopoliya qurumları kimi qurumlar hele işlek hala gelmeyibler. hem xalq, hem de dövlet öz imkanlarını, öz vezifelerini ve öz borclarını tam anlamamış iken xalqın tehsil kimi, oxuma alışqanlıqları kimi, metbuat kimi, teatr kimi ve diger hessas meqamlar haqqında xalqın seçimine güvenmek bizi bir toplum olaraq felakete apara biler.
yuxarıda saydığım sebeblere göre de bele ince meqamlarda xalqın yanlış yönlere meyl etmemesi üçün dövlet siyaseti olmalıdı.

eslinde yuxarıda yazdığım yazının entry-nin başlığı ile ne elaqesi var men de bilmirem.
istedim ki, bazar günü bir az informasiya kaçatdıyım.

münasib yerinizi müvafiq niyyetle öpürem.
hamınız ayrı-ayrılıqda bir denesiz.
cansız, nambır vansız.