5. modern roman ənənəsinin qurucusu olan roman...yuxarıdaki, “cəngavər romanı” iddiasına da açıqlıq gətirmək lazımdır...ilki nəinki ispaniyada o dövrlərdə bütün avropada “cəngavər romans”ları çox rəvacdaydı...gördüyünüz kimi, roman yox romans, cünkü əgər roman janrının başlanğıcını don kixot olaraq qəbul edərsək ondan əvvəl cəngavər romanlarının olmasını qeyd etməmiz bizi anaxronizmə düşürər...halbuki romans janrının əsasını məşhur fransız balladası, “roland haqqında nəğmə” kimi mənzum şeir qoymuşdur...daha sonralar xiv. əsrdə mənsur formada romanslar yazılmaya başlamışdır...mövzusu adından da görüldüyü kimi cəngavərlərin bir ledi uğruna yarı-real, yarı-əfsanəvi sərgüzəştləri, göstərdikləri igidliklərdən bəhs edir...orta əsrlərdə kral artur və onun dəyirmi masa cəngavərləri, san qril (müqəddəs cam), böyük karl (charlemagne) haqqındakı nağıllara əsaslanan bu romanslar xvi.əsrə gəlindiyində səlib yürüşlərindən və osmanlı imperiyasının konstantinopolu fəth etməsindən sonra cəngavərlik qurumu gedərək zəifləmişdi...bu da bariz şəkildə öz əksini ədəbiyyatda tapmağa başlamışdır...artıq renessansdan sonra filizlənməyə başlayan bir fərd olaraq insan fikri cəngavər romanslarında “knight-errant” və ya “chevaliers errant” kimi idealizə olunmuş “gəzgin cəngavərlik”lə əvəz olunmuşdu...bu səpkidə olan romanslarda cəngavər artıq vassalı olduğu hər hansı bir kral üçün deyil öz seçdiyi amal uğruna macəralara atılırdı...orta əsr cəngavərlik idealı və renessans hümanizminin ortaq məhsulu olan bu romansların ən qüsursuz örnək, don kixotda da qarşımıza çıxan, don kixotun özünü özləşdirdiyi amadis de gaula romansıdır...heç təsadüfi deyil ki don kixotun “dəliliyinə” səbəb olan kitabları yandırarkən rahiblə dəlləyin amadis de gaula kitabını yandırmamaları cervantesin bilincli şəkildə verdiyi bir qərar olaraq görülə bilər...üstəlik cəngavərlik romansları don kixotun nəşrindən sonra da hələ də rəğbət görməyə davam etmişdir...
don kixot haqqında yazarkən cervantesin üslubi yeniliklərindən də bəhs etmək lazımdır...cervantesin yazar-oxuyucu ayırımını 400 il bundan qabaq öncədən görməsi, oxuyucunu aktiv şəkildə kitaba, oxuma aktına qoşmaq üçün kəşf etdiyi və oxuyucuyla qurduğu aktiv dialoq -buna meta-fiction deyilir ədəbiyyatşünaslıqda-bədii-üslubi keyfiyyətlər daha sonralar laurence sterne’nin “yox-roman” janrının ən ilkin nümunəsi sayılan “tristram shandy” romanı və italo calvino’nun “se una notte d'inverno un viaggiatore- bir qış gecəsi əgər bir səyyah” adlı romanında da istifadə olunmuşdur...