12. daha da dəqiq ədədləri əzbər bilib öyrənməyə həvəsi olanlar üçün 1 saniyədə 299792km 458m-ə bərabər olan möhtəşəm sürətdir. bu sürət 1 saniyədə yer kürəsini 7 dəfə dövr etmək, los anceles və nyu york arasındakı 4000 km-i isə, həmin vaxtda 75 dəfə gedib gəlmək deməkdir. deməli biz öz dilimizdə 1 saniyənin içində 7 yə qədər çətinliklə saydığımız halda vakuumda işıq üçün bunu etməmək etməkdən daha çətindir. -* əgər saatda 1000km-lik sürətlə uçan təyyarəmizlə aya gedə bilsək 16-17 gün sərf edəcəyiksə, işıq bunu 1,3 saniyədə- yəni siz bu cümləni oxuyub bitirəndə azı iki dəfə edir.
işıq sürəti haqqında yuxarıdakı #183347 saylı entry gözəl bir yazı dili ilə ifadə edilib. lakin, mən bu entry-nin onnan daha uğurlu olmayacağını düşündüyüm halda yenə yazım deyirəm. -*
fizikanı ən az səviyyədə belə bilməyənlər üçün "işıq sürəti sabitdir" ifadəsini açmağa çalışacam:
əgər siz avtomobil idarə edirsinizsə, və 120km/saat sürətiniz varsa, arxadan gələn avtomobil 150km/saat sürətlə sizi keçərsə, siz o avtomobilin sizə görə 30km/saatla getdiyini görəcəksiniz və o avtomobil sizdən uzaqlaşınca onu az-çox təqib edə biləcəksiniz.
işıq isə, bu sürəti bizim klassik məntiqimizə meydan oxumaqla yığır. fərz edək ki, siz işıq sürətinin 99,9%-ni yığmısınız və ya məsələn 1 saniyədə məsələn 299791km458m yol gedirsiniz.bu vaxt yola çıxan işıq yenə həmin 300 000km-ə yaxın olan sürətini yığacaq və sizi sizdən xəbəri yoxmuş kimi o andaca ötüb keçəcək. yəni, siz o yolda gedən avtomobil kimi o işığı təqib edə bilməyəcəksiniz. hal bu ki, siz işıqdan cəmi saniyədə 1 metr gerisiniz və klassik məntiq bu təqibin qısamüddətli də olsa baş verməsinin təbiiliyini müdafiə edir.
yuxarıdakı entry-də deyildiyi kimi albert eynşteyn cismin bu sürətə çatanda zamanın bu cismi müşahidə edən cismə görə yavaşladığını deyərək bizi zaman haqqında yenidən düşündürə bilmişdik. insanda sual yaranır ki, zamanın sürətdən asılılığı nədir? və ya isaac newton zamanın heç nədən asılı olmadığını deyərkən niyə yanılır? mən bu məsələ haqqında yazarımız edward wittenlə də fikir mübadiləsi apardım. bir nəticə hasil olmadıqca təslim olmadım. bir fizikin cavabı "bunu sağduyu ilə qarşılaşdırmaqla dərk edə bilməzsən" olsa da, bunu məntiqimizə otuzdura biləcəyimiz bir nümunə tapdım. nə qədər başa sala bildiyimi entry-mə verəcəyiniz qiymətdən anlayacam. başa düşməyənlər qərəzsiz olaraq umbay və ya maraqlı versin. -*

bayaqkı avtomabili götürüb yenə saatda 120 ilə idarə edək və bayaqkı kimi yenə 150 ilə yanımızdan bir zapı keçsin. -* zapını 30km/saatla gedirmiş kimi görəcəyimizdən əlavə əgər nə zapı, nə də biz yolboyu düz getsək, və istiqaməti dəyişməsək, həmçinin avtomabilləri dayandırmasaq, 1 saatdan sonra biz bu zapıdan 30km geri qalarıq.
- bu nədi ay ərəb?
-bu sürətin zamannan asılılığıdır ay əcəm. -*
amma işığı təqib edəmmərik demişdik. əgər biz işıq sürətinnən də azca az sürət yığaraq işığı təqib edə bilsəydik, (məsələn işıqdan cəmi 30 km/saat sürətlə yavaş gedərkən işıq arxadan gələndə onu o 150 ilə gedən avtomabili izlədiyimiz kimi izləyə bilsəydik) işıq da zamannan asılı olardı və 1 saata bizi sadəcə 30 km qabaqlayardı. hal bu ki, biz saniyədə 298000 km yığsaq belə, işıq bizdən 299792km458m daha sürətli gedir. bizim işığı izləməyimiz mövzu belə ola bilməz.
işıq sürətində zamanın yavaşlaşmasının bir ayrı səbəbi də bu sürətdə cismin atomlarının yavaş hərəkət etməsidir.
işıq sürətinə yaxınlaşanda zamanı yavaşlaşdıra biliriksə, işıq sürətinin özünü yığmaqla zamanı dayandıra bilərik. amma albert deyib ki, bu hələ mümkün olan şey deyil. çünki bu sürəti yığmaq üçün bizim kimi maddə yox, işığın fotonları kimi enerji olmaq və hansısa bir kütləyə sahib olmamaq lazımdır.
işığın sürətini ötüb zamanı geriyə doğru çevirmək mülahizəsi isə, bir başqa mövzudur.
- ay əbu nuri!bəs işıq yavaşlayırmı?
-yavaşlayır ya vələdi -*
buna işıq sınması deyirik. işıq suda və ya şüşədə sınaraq kalan sürət itirir. hətta, pəncərəmizdə sürətinin 1/3-ni itirərək 1 saniyədə 200000km-ə qədər enir. bu sınmalar nəticəsində biz bu entry-i oxuyub neyi var bilik qazadgsafda -*
nəysə..hörmətlər!!! qatış-qutuş oldum. -*