31. bugün qələbə paradı ilə yekunlaşmış müharibə. qarabağ üçün bundan sonra yeni bir səhifə açılır. nə qədər uğurlu olacaq, onu zaman göstərəcək. digər regionlarla müqayisədə qarabağın inkişaf etməsi üçün əla fürsətlər var. ilk baxışdan deyəcəksiniz ki, axı normal bir şərait yoxdu, hər şey dağıdılıb. hə, elədir. amma, boş və dağıdılmış ərazidə yeni nəsə qurmaq daha rahatdır nəinki infrastrukturu yanlış olan bir ərazidə yenidənqurma və bərpa işləri aparmaq. sadəcə qarabağ üçün normal hər şeyi planlı şəkildə əhatə edən yol xəritəsi çizilməlidir. hansı rayonda hansı tarixi binalar, muzeylər və s. olub, müharibədən əvvəlki iqtisadi, demoqrafik, sosial vəziyyət necə idi, əhalini, yerli və xarici investorları regiona necə cəlb etmək olar və s. və ilaxır. azərbaycanın və bütövlükdə regionun və digər qonşu ölkələrin inkişafı qarabağdan asılıdır. qarabağ nə qədər inkişaf etmiş bir region olsa, o qədər də ölkənin digər şəhərləri, rayonları inkişaf etməyə məcbur olacaqlar. biz nə qədər inkişaf etsək, digər qonşu qafqaz ölkələri bizlə məcburi rəqabətə girib inkişaf etməli olacaq. söhbət burda ermənistan və gürcüstandan gedir.
bügünkü paradda ən maraqlı məqam təkcə əzələ gücümüzün nümayişi deyildi, ərdoğanın da dilindən deyilən azad olunan qarabağ rayonları idi. nə o, nə də ilham əliyev xocalı, xankəndi, ağdərə, ağcəbədi adı çəkmədilər. 7 rayon bizdədi, bəs geridə qalan 4 ya 5 rayon (xocavəndin də bir qismi)? orda kimlər yaşayır? qondarma dq dövləti ləğv olunubsa, niyə həmin rayonların adını çəkmirik, ya çəkə bilmirik? rus sülhməramlıları niyə bizimlə ermənistan arasında məhz sərhəddə yox, xankəndinin içərisində məskunlaşıb? açıq və cavabsız qalan suallar, suallar...
biz isə cavabı bəlli olan fikirlərin üzərindən danışacağıq. bu yaxınlarda belorusiyanın prezidenti lukoşenko ilə ermənistanın keçmiş prezidenti serks sarksisyanın səs yazısı yayıldı. ətraf yeddi rayonun 5 milyard qarşılığında bizə verilməsi. pis bir şeydi? yox. 7 rayon üçün nəinki 5 hətta 10, 15 milyar da təklif eləmək olar. bütün qarabağ üçün, əlimdə imkan olsa, şəxsən 20 milyard da verərəm. nəticədə ərazi bütövlüyü təmin olunur. ora qoyulan investisya uzun zamanda geri dönüşü özündən qat-qat çox olacaq və ən əsası itkisiz torpaqlar geri qaytarılacaqdı. bəlkə də, razılaşıblar, kim bilir? sadəcə hər iki xalqın gözündə hakimiyyət "baxın əlimizdən gələni elədik" düşüncəsini yeritmək üçün müharibə lazım idi. siyasi reallıq və hakimiyyət üçün şəhid ədəbiyyatı keçərli deyil. necə deyərlər: "sülh romantiklərin işidir, savaş isə günümüzün bir gerçəyidir".

ermənistan və azərbaycan: mehriban düşmən və ya adəmlə iblis kimi. ikimizi də allah (rusiya) yaradıb. bizi yaradarkən iblisə baş qoşmamağı, iblisə isə bizi (ərazi bütövlüyümüzü) tanımağı əmr edib. əvəzində isə hər ikimizə öz cənnətini (snq, başqa adi ilə müstəqil dövlətlər birliyi) vəd edir. ağıllı azərbaycan (adəm) və tamahına qalib gəlmiş ermənistan (iblis) əslində öz regionlarında özlərinə cənnət qura bilərlər. sərhədləri açıb, bütün sahələrdə əlaqələri bərpa eləsələr, bir-birinə qarşı bir daha nifrət qusmasalar, bu qədər həngaməyə də ehtiyac qalmaz. biz gedib zəngəzurda, göyçədə, irəvanda evib alıb məskunlaşıb yaşayırıq, onlar da gəlib bizim cəmiyyətə qaynayıb qarışarlar. bu qədər asan həlli olan məsələləri nəinki illərdi, əsrlərdi böyütdükcə böyüdürük. ipimizi də vermişik onun bunun əlinə.
bugün də rəsmi şəkildə göyçə və zəngəzura ərazi iddiası elədik paradda. hə, tarixi torpaqlarımızdır. valla, billa, mən də vətənpərvərəm, amma gündəlik sosial həyatımda bir loxma tikəyə möhtac qalacamsa, böyük azərbaycan yoxe, varsın böyük turan qurulsun, yenə də bir əhəmiyyəti yoxdur. keyfiyyətli həyat yaşamaq lazımdır, rəqəmlər sadəcə statistika üçün geçərlidir.