74. həyat və fəaliyyəti haqqında uzun-uzadı yazmayacam.yəqin ki,çoxunuza bəllidi.

adolf hitler haqqında çox məqalə və kitab oxumuşam.hamısını yazsam uzun çəkər.sadəcə bu entrydə fürer haqqında subyektiv fikirlərimi qaralamaq istədim

ilk sual.hitler cani idi?bəli.ancaq stalin,trumen,mussolini,hirohitodan daha çox və daha az cani deyildi.ola bilər hitler obrazı psixopat və manyak kimi qələmə verilir,amma belə bir gerçək var ki,"tarixi qaliblər yazır"

hitlerin psixopat və manyak birinə çevrilməsi yalnız müharibənin son dövrlərində ola bilərdi.uşaqlığında sənət və mədəniyyətə maraq göstərən,istedadlı biri olub.güclü natiq idi və onu hakimiyyətə gətirən də natiqliyi və kütlələri arxasınca gətirən,xalqın istəklərini yaxşı bilməsi idi.hitlerin 1-ci dünya müharibəsində məğlubiyyətə təəssüfləndiyini fikirləşmirəm,açığı bu məğlubiyyət onun qələbəsinə aparan yol idi.

ortada çox sadə bir məsələ gözdən qaçır,müttəfiqlər almaniya üçün həm ağır şərtlər ilə barışıq elan etmişdilər,həm də belə güclü sənaye,texnologiya dövlətini başlı-başına buraxmışdılar.hitler olmasa belə bir dəli bunu görüb almaniyanı növbəti müharibəyə aparacaqdı.uduzulmuş müharibə,revanşist və militarist beyinlər,əlində həmin dövrə görə olduqca əlverişli imkanlar.bu vəziyyət 20-30 ilə yeni bir müharibənin başlayacağını labüd edirdi.

hitlerin pivə qiyamı,həbs dövrü,azadlığa çıxması və hindenburqu üstələməsi haqqında çox danışmaq istəmirəm.bu dövrlər canavarı formalaşdıran dövrlərdi.

hitleri hakimiyyətə aparan yolda onsuzda bir dəlinin almaniya prezidenti olacağı bəlli idi.hindenburq o yaşda revanş istəyən xalqın istəklərinə cavab verəcək səviyyədə deyildi və hakimiyyətə kütlələrin pərəstiş etdiyi hitler gəldi.nasional sosialistlərin istəyi bəlli idi:müharibə

bu arada 1933-1939 arası gözdən qaçan bir məqamı xatırlatmaq istəyirəm.bu dövrü təkcə yaxınlaşan müharibəyə hazırlıq dövrü kimi dəyərləndirmək düzgün deyil.almaniya bu dövrdə 1936 berlin olimpiya oyunlarını keçirdi,vatikanla yüksək səviyyəli əlaqələr quruldu.həmçinin müharibə üçün bütün imkanlar səfərbər edildi.

müharibə dövrü:haqqında danışdığımız aktyorun bundan başqa baxılası filmi yoxdur.ona görə əsas müharibədən danışaq.

yenə çoxluğun gözündən qaçan bir məqam var.abş,ingiltərə və fransa bu müharibəni bri başdan istəmirdi.molotov-ribbentrop paktından sonra heç ssri də müharibə istəmirdi.bu müharibəni istəyən hitler idi.digər tərəflərə müharibə lazım deyildi.təsadüfi deyil ki,qalibiyətə baxmayaraq bu müharibədə həm maddi,həm mənəvi qazanan təkcə abş oldu.bir də bəlkə ssri mənəvi cəhətdən nəsə qazandı.geridə qalan qaliblərə sərf edən nəsə olmadı.

hitlerin bir də əsas bu müharibədə nəyi doğru,nəyi yanlış etdiyini nəzərdən keçirmək lazımdı:

mənə görə doğruları:
avstriya və sudet kimi almandilli əraziləri ilhaq edərək başlaması doğru idi.
fransanı ilk və əsas düşmən elan etməsi də doğru idi,çünki son 200 ildə almaniyanın daha ideal bir düşməni olmamışdı.
avropa müharibəsində də daha artığını edə bilməzdi,bu qədər qısa müddətə bütün avropanın işğalı
ciddi uğur idi.
ssri mövzusunda da əlindən gələni etdi.hitler də məlum idi ki bir müharibəyə bütün dünyanı işğal edə bilməzdi.bəlkə də ilk planı ssri-nin işğalını gələcəyə saxlamaq idi.amma müharibə qaçınılmaz olduqda,döyüşməkdən də başqa çarə qalmadı.


mənə görə səhvləri:
hitlerin sonunu gətirən ən böyük səhvi bəlkə də ən başda etmişdi:seçdiyi müttəfiqlər yanlış idi.italiyanı napoleon idarə etmirdi,mussolini idarə edirdi.yaponiya da almaniya müttəfiqi adına layiq bir dövlət deyildi.bəlkə də,ssri ilə ittifaq dağılmasaydı,ya da abş və ya hitlerin pərəstişkarı olan ingiltərə ilə müttəfiqlik yaransaydı hər şey başqa cür ola bilərdi.

edit: 2-3 ildi qaralamada saxlamışam bu entryni, indi paylaşmaq istədim...