9. eyni anı yaşamış iki şəxsin, ya da bir yerdə illərini bölüşmüş iki sevgilinin keçmişdə yaşadıqlarından yadda saxladıqları, ya da unutduqları biri-birindən o dərəcədə fərqli ola bilər ki...

misal üçün, münasibətdə olan iki insan, bir-iki ay davamlı olaraq görüşürlər. görüşlərin birində, qadın keçmişə aid bir hadisəni danışır/xatırlayır. yağmurlu bir gecədə, evdə xalçanın üzərində sevişərkən, çöldəki küləyin təsirindən pəncərənin qəfildən açıldığını və bütün otağın fövqəltəbii bir işığa büründüyünü, həmin özəl hadisəni bir yerdə bölüşdüklərindən duyduğu xoşbəxtliyi, sevgilisinə izah edir.

sevgilisi isə, həmin hadisənin bir parçası olsa da belə, o anı birlikdə yaşadıqlarını yada sala bilmir: xalçanın üstündə sevişdiklərini olduqca yaxşı xatırlayır, lakin, qadının danışdığı an, küləyin təsiri ilə pəncərənin qəfildən açılması, içəriyə düşən mavi işıq, hiss edilən ülviyyət qətiyyən yoxdur.

keçmişə dair xatirələr bir tərəfə, bir tərəfin əsla unuda bilmədiyi və həyatının gedişatına təsir etdiyini düşündüyü şəxs, bəzən digəri üçün tamamilə unudulmuş və kadrajdan çıxarılmış olur.

kunderanın zert romanının başlanğıcında lüdvik, təsadüfən, illər öncə ciddi eşq hekayəsi yaşadığı qadının - lucienin bərbər işlədiyi yerə daxil olur. saçını kəsdirdiyi müddət ərzində gözlərini qadının üzündən çəkməsə də belə, onu tanıya bilmir, tərəddüdə qapılır. istər-istəməz özündən soruşur: "vaxtında dəlicəsinə sevilmiş bir qadının üzünə baxdıqda, kim olduğuna dair tərəddüdə qapılmaq, nə dərəcədə mümkündür?"

l'ignoranceda josef, iyirmili yaşlarında tutduğu gündəlikdə yazılanları oxuyarkən, heç bir şey xatırlamadığını görüb, dəhşətə bürünür. yazdıqlarını oxuduqca özünü tanıya bilmir. xüsusilə də, haqqında səhifələrlə bəhs etdiyi eşq hekayəsindəki gənc qızın simasını, nə qədər çalışsa da gözünün qarşısına gətirə bilmir, adını belə xatırlamır. sırf onu qıcıqlandırmaq və qısqandırmaq məqsədi ilə qurduğu oyunları, ağlatmaq niyyəti ilə danışdığı yalanları, heyrətlənərək oxuyur.

halbuki, joseflə mübahisəsinin ardınan ağır qəza keçirərək, yaralanan miladanın bütün həyatı, o gənclik eşqinə ilişib qalmışdı.