1. fransızca: l'image manquante. 2013-cü il fransa- kamboca ortaq istehsallı sənədli film.

rejissor : rithy panh.

film 1975 və 1979 -cu illər arasında kamboca xalqının qırmızı kxmerlərin hakimiyyət illərindən bəhs edir. pol potun hakimiyyət illərindən.

rejissor rithy panh-ın müsahibəsindən:

- necə oldu bu film yarandı?

1975 və 1979- cu illər arasında kamboca xalqının məruz qaldığı soyqırımı izah edə bilmək üçün video və hekayələr tapmaq istəyirdim, lakin geridə heç bir iz buraxmamış kütləvi qırğından söhbət gedirdi. ona görə məqsədim “the missing picture”-ni tapmaq idi. fəlsəfi mənada demirəm bunu. mən intellektual deyiləm, sadə kəndliyəm. ayrıca fəlsəfə yaratmaq üçün belə bir faciədən istifadə etmək düzgün yanaşma olmazdı deyə düşünürəm. sadəcə o hadisələrə dönüb baxmaq lazım idi. niyə gecələri yata bilmədiyimi anlamağa ehtiyacım var idi.

- the missing picture - kinodan istifadə edərək sözü gedən soyqırımı araşdırmaq üzrə girişdiyiniz bir işin zirvə nöqtəsidir sanki. bu araşdırma bitdi?

bilmirəm. tez-tez söylədiyim kimi əsla qırmızı kxmer soyqırımının rəsmi rejissoru olmaq kimi bir istəyim olmayıb. bunu özümə borc olaraq bilmirəm. ancaq həyat məni bu nöqtəyə gətirdi. woody allen new yorkla əlaqədar filmlər çəkir, mən də kamboca ilə əlaqədar. mənim yaşadıqlarımı yaşayıb da ölməmisinizsə şahidlik etməkdən başqa variantınız yoxdur. yoxsa uşaqlarımız keçmişdə nələr olduğunu bilməyəcək. heç bir ölkə keçmişini bilmədən gələcəyini qura bilməz.

- filmin tamamilə gil fiqurlardan ibarət olmasının səbəbi nə idi?

ən birinci səbəbi, bəhs etdiyim hər şeyin və hər kəsin uzun zaman əvvəl yox olmasıdr. yox oldular və geridə yalnız xatirələrimizdə buraxdıqları izlər qaldı. gildən istifadə etmək xatirələri yenidən yaratmaq üçün çox uyğun bir yol olduğunu düşündüm. çünki bu filmdə etmək istədiklərimin biri də o zamanı yaşayan uşaq ilə aramdakı əlaqə haqqında bir şeylər deməkdir: bir tərəfdə indiki yetkin halımı təmsil edən ciddi bir səs tonu, digər tərəfdə uşaqlığımı xatırladan gil fiqurlar. ancaq filmin bu cür izah yolu ilə anladılmasında bəzi şübhələrimin olduğunu da etiraf etməliyəm.

- niyə?

o kiçik fiqurları görən adam soyqırım və qırmızı kxmerlər haqqında çizgi film çəkdiyimdən şübhələnə bilər. həqiqətdə isə bu mənim ən fərdi və ən özəl filmim olmasına baxmayaraq faciəni ciddiyə almamağım kimi gələ bilər. amma nəticədə bir sənət əsəri ilə orijinallıq ya da izahın yeni bir yolunu ortaya qoyursunuzsa bu həqiqətən dəyərlidir deyə düşünürəm.

- yaxşı bəs sonda the missing picture-in nə olduğunu tapa bildinizmi?

filmin soruşduğu sual da bu idi. axtardığım nə idi? qırmızı kxmerlərin bir adamı öldürərkən çəkildiyini göstərən bir şəkilmi? bilmirəm. məncə the missing picture budur; anamla atam yaşlanacaq qədər yaşasaydılar necə görünərdilər ya da qardaşımın uşaqları ölməsəydi nə olardı? ən güclü xatirələrim heç vaxt yaşamadığım xatirələrimdir. özümü anası və atasının əlindən tutmuş olaraq onlarla birlikdə gedən bir yetişkin olaraq, kim bilir neçə dəfə xəyal etmişəm?