1. Nobel laureatı ilə kvant fizikasının hazırki vəziyyəti ilə bağlı öz narazılıqlarını və özünün yeni çıxış yolunu ehtiva edən müzakirə.

Meline Baldvin.

Bu məqalə Physics Today jurnalından tərcümə edilib. Orijinal müsahibə: "Q&A: Gerard ’t Hooft on the future of quantum mechanics"

Kvant fizikası qanunları kainatın ən təməlində təsadüflərə dayanan elementin olduğunu deyir. Lakin, Gerardus 't Hooft, 1999-cu il Fizika Nobel mükafatçısı, fiziklərin determinizmdən əl çəkməli olduğu ideyasına inanmır.

Özünün yeni "The Cellular Automaton Interpretation of Quantum Mechanics" (az: Kvant Mexanikasının Hücrəvi Avtomat Təfsiri) adlı kitabında, əslində dünyanı yenidən təxminediləbilinən hala gətirən ehtimal paylanmasının mövcudluğundan danışır. Kitaba rəy yazan Stefano Forte, onu, əgər doğrudursa "'t Hooft elmə verdiyi bütün tövhələri cücə edəcək", "gözəl yazılmış, əyləncəli və fitnəkar kitab" kimi təqdim edir. Bu kitabı Springer saytından pulsuz e-book formatında əldə etmək olar

Physics Today alimlə görüşüb, yeni nəzəriyyəni, onun təxminləri və əhəmiyyətindən danışıb

P.T: ilk bölmədə yazırsınız ki, bu kitab "kainatımızın kvant mexanikası qanunları ilə idarə olunduğu görünməsi" faktına qarşı "hazırki izahlardan narazılıqlara görə doğulub". Dəqiq olaraq, hazırki yanaşmalarda nəyi qaneedici saymırsınız?

't Hooft: Mən inanmıram ki, biz çoxlu-dünyalar təfsirində yaşamalıyıq. Əslində, o, sonsuz sayda paralel dünyalar olmalıdır, hansılar ki yalnız fiziklərin hansının real olduğuna qərar verə bilmədiyi üçün ordadır.

Praktikada, kvant mexanikası təxminləri ehtimallarla birgə verir. Bu, normal və elm tərəfindən edilmiş proqnozlar kimi qarşılanmalıdır: hər nəticənin bir ehtimalı var. Onda belə sual yaranır. Kvant nəzəriyyələrinin izah etdiyi reallıq nədir? Mən hesab edirəm ki, biz etdiyimiz proqnozların ehtimal paylanmalarına təsir edən əlaqəli məlumatların hamsını bilmirik, əsasən də başlanğıc halın əhəmiyyətli xassələrini və bunu göstərə bilərik.

P.T: Hücrəvi avtomaton təsviri nədir və sizin narazılığınızı necə aradan qaldırır?

't Hooft: Hücrəvi avtomat, çox vaxt iki və ya üç, çoxölçülü qəfəs formalaşdıran hüceyrələrdən ibarət dinamik kompüter modelidir. Hər hücrə (xana) bir neçə bitlik məlumatı saxlayır; və bir də zaman. Zaman keçdikcə müvafiq alqoritmlərlə bu məlumatlar yenilənir, buradakı yeni məlumat əvvəlki və qonşuluqda olan xanalardakı məlumatlardan asılıdır.

indi, mənim bu modelləri əldə etmə yolum təmiz deterministikdir, deməli, nə Hilbert fəzası, nə də Şrödinger tənliyi var, yalnız klassik alqoritmlər. Amma, biz riyazi olaraq Hilbert fəzası daxil edə bilərik, onun sadə elementlərini avtomatın bütün mümkün konfiqurasiyalarına uyğunlaşdıraraq. Belə Hamilton - hücrələrin yeniləndiyi zamanın tam dəyərlərində bütün hücrələrin məlumatları dəqiqliklə yenidən yaranır; olandan sonra Şrödinger tənliyini təyin etmək çətin olmaz.



Bütün praktiki məqsədlərlə, bu, klassik avtomat məlumatlarını yenidən yaradan bir kvant modelidir. Diqqət yetirilməli məqam burada budur ki, avtomatın alqoritmi ən yaxındakı qonşulara müraciət etsə də, ortayan çıxan kvant sistemində lokallıq anlayışı itir. Real dünya lokal kvant sahəsinin nəzəriyyəsi ilə izah edildiyi üçün, lokallığı necə qaytarmaq olar problemi izah olunmalıdır. Bəzi rəqiblərimə görə bu bağışlanılmazdır, lakin bu aşkar ziddiyət məni narahat etmir. Bu aşkar nöqsanı həll edəcək maraqlı ideyalar var.

P.T: Tədqiqatçı yoldaşlarınız sizin nəzəriyyəyə necə cavab veriblər?

't Hooft: Cavab çox qarışıb. Çoxlu digər tədqiqatçılar aydındır ki, çox şübhəlidirlər. Olmalıdırlar, çünki, cavablanmamış əhəmiyyətli suallar var. Digərləri öz maraq və dəstəyini göstəriblər. Məni qayğılandıran odur ki, hələ də yanaşmamı tam başa düşən həmkar tapa bilməmişəm.

P.T: Hal-hazırda nə oxuyursunuz?

't Hooft: Əllərim poçtumla dolub. Və əksər zaman hesablamalar aparıram. Çox vacib suallar var ki, onlara indi olduğundan daha yaxşı cavablar axtarıram.

P.T: Növbəti proyektiniz nədir?

't Hooft: Bu nəzəriyyə üzərində işləməyəndə, əlaqəli məsələyə dönürəm: qara dəliklərin kvant mexanikası. Əksər araşdıranlar elə görünür ki, onların nəzəriyyələrinin - çox vaxt sim nəzəriyyəsi və əlaqəli yanaşmalar - bir kəsin qara dəliklər haqqında bilmək istədiyi hər şeyi dediyini fikirləşirlər, lakin mən qarşıyam. Birincisi, mən camaatın qara dəlikləri izah etdiyi adi yollarla razılaşmıram - adətən branların yığımı və ya string kimi şeylər. Standard nəzəriyyələr qara dəliklərin izahını istəyir. Bu mənim üçün əhəmiyyətli xəbərdir. Biz bunları düzgün etmirik.

indi, mənim qara dəliklər haqqında öz nəzəriyyəm çox sadədir. Sadəcə, qravitasiyanın ən sadə kvant izahını götürün, yalnız maddənin bəzi növü ilə birgə perturbativ qravitasiya, və qara dəlik içərisində zərrəcik və sahələrin datalarını yoxlayın. Ardınca, harada işlərin düz getmədiyini yoxlayın. Cavab düz üzümə baxır: Biz Şvarçild metrikinin topologiyasını başa düşməmişik. Bunu düzgün etməyin yalnız bir yolu var və o da fərz etməkdir ki, üfüqün topologiyası yansımış kürədir - üfüqdəki bütün nöqtələr onların antipoduna toxunur. Bunu bilinmirdi; məndən başqa heç kəs maraqlanmır və bu son dərəcə əhəmiyyətlidir. Yəni, mən bu şeyi indikindən daha yaxşı başa düşmək istəyirəm.


Mənbə:Kvant Dünyası