Harita üzerinden ilerleyelim;
SARI ALAN:Anlaşma ile Ermenistan'ın çekileceği bölgeler.
KIRMIZI ALAN:Anlaşma Statüsü Bilinmeyen bölgeler.
MAVi ALAN:Askeri Harekat Sonucu ele geçirilen bölgeler.
Mavi alanlar savaşla kazanılan yerler,sarı olan yerler ise 1 aralığa kadar boşaltılıp Azerbaycana "masada teslim anlaşması imzalanarak verilen" bölgeler.
Burada kırmızı bölgelerin muallaklılığı tartışıldı,o bölgenin durumu ise şu;
Bu bölgelerde ermeni sivil yerleşimciler var yaklaşık 250 bin nüfusa sahip.Bu insanların Ermenistana göçü istenilmiyor ermeni yönetimi tarafından zira 30 yıldır o bölgeye zorla yerleştirilen insanların bulunduğu köyler ve şehirler var.Çok basit şekliyle rusya bu bölgeyi "ermeni ordusundan arındırıp" buradaki ermeni yerleşimcileri korumak ve 30 yıldır lojistik insani desteği veren (elektirik,yiyecek,sağlık) ermenistan bağlantısını güvene almak adına askeri kuvvet yolladı.Bu kırmızı alandaki rus gücü ise 5 yıl burada görev yapacak ve ardından Azerbaycan'ın isteği doğrultusunda istenmez ise ruslar geri çekilecek ve bu topraklar Azerbaycan'a resmen katılmış olacak.Bölge "ermenistan'ın artık değil"..Sadece ordaki ermeni nüfusunun 30 yıldır olan bağlantısını kesip büyük göç sorununun oluşmaması sağlanmak isteniliyor.Ayrıca bu bölgelere asıl sahipleri olan Azerbaycanlı göçmen halk geri döndürülecek,bu sosyolojik olarak sıkıntılı bir süreç çünkü azeri halkı ermenileri ,onlarda azeri halkını istemiyorlar.Orada tarafsız bir ordu gücü bu yöndende şarttı.Büyük ihtimallede ordaki ermeni halk bölgeden zaman içinde göç edecek zira statüleri yok artık..
işte bu noktada Azerbaycan barış gücü içerisinde Türk askerinide istiyor bu bölgede zira ermenistana güven yok.Her ne kadar ruslar klasik ateşkes metni ile asker gönderme durumuna girmişsede kazın ayağı öyle değil.Rusların zaten Ermenistan'da kocaman bir askeri üssü var. Ermeni askeri hava üslerini bile Ruslar koruyor. Barış Gücü ile buraya yerleşmek Rusya için çok da büyük bir askeri avantaj sağlamıyor.Ruslar için kritik olan şey Karabağ'a yerleşmek değil, Ermenistan'da var olmak,bunu bir kenara not edelim...
Ruslar, Ermenistan'ın dövülmesine izin vererek Rusya'dan uzaklaşmaya çalışan Paşinyan'ın iktidarını derinden zedeledi. Anlaşmadan sonra Başbakanlık sarayı bile basıldı.Ruslar da böyle olsun istemezlerdi. Türkiye'nin SiHA'larının Suriye ve Libya'dan sonra tekrar reklam olmasını, Türk-Azerbaycan ilişkilerinin bu savaş vesilesiyle bir yıl öncesine göre katlarca gelişmesini ve iki halkın yakınlaşmasını elbette rusların isteyecekleri bir şey değil.
Fakat Ruslar Ermenistan'daki üstünlüğü kaybetmektense, ki bu zamanı geldiğinde Rus askerlerinin de Ermenistan'dan çekilmesi anlamına gelebilir, Azerbaycan'ın Karabağ'da zafer kazanmasına ve Türkiye'nin SiHA'larının reklam olmasına Azerbaycan-Türkiye arasında çeşitli sosyolojik ve diplomatik yakınlaşmaların artmasına ruslar göz yummak zorunda kaldılar. Sonuç olarak Paşinyan'ın hatası Ermenistan'a kaybettirdi.
Bu savaşın sonuçları şunlardır bana göre;
- Ermeni ordusu işgal ettiği her yerden çıkacak, Ermenistan'a dönecek.
- işgal altındaki 7 rayonun tamamı 20 gün içinde kademeli olarak doğrudan Azerbaycan Ordusu nezaretine girecek.
- Azerbaycan Ordusu, Şuşa da dahil olmak üzere Karabağ'daki ele geçirdiği pozisyonlarında kalmaya devam edecek.
- Ermenistan ile Ermenilerin elindeki Hankendi ve diğer bölgeler arasındaki sivil ulaşım için 5 km genişliğinde güvenli bir karayolu koridoru açılacak.
- Laçin'de açılacak 5 km genişliğindeki karayolu koridorunun güvenliği için.
- Ermenilerin elindeki Hankendi ve diğer bölgeler ile Azerbaycan Ordusu'nun elindeki bölgeler arasındaki temas hattında ateşkesin uygulanması sağlanacak.
-Karabağ'ın siyasi ve hukuki statüsü Karabağ'ın tamamı Azerbaycan toprağı olarak kabul edilecek.
-Yönetimi diğer rayonlar gibi Bakü'ye bağlı olacak.
-Karabağ'ın tamamında Azerbaycan kanunları geçerli olacak ve Azerbaycan bayrağı altında sürdürülecek.
-Karabağın ayrıca bir statüsü olmayacak, eski statü bitmiştir.
-Azerbaycan, egemen ve müstakil bir devlettir. Dilerse ve gerek görürse Türk Ordusu'nu gözlemci olarak yukarıda sözünü ettiğim temas hattında bulunması için ülkesine çağırabilir.
-Bunun Ermenistan ve Azerbaycan arasında imzalanan mutabakat metninde olması GEREKLi DEĞiLDiR...
-Rusya, Ermenistan üzerindeki nüfuzunu arttırmıştır.
-Rusya, Ermenistan'ın çekildiği bölgelere ciddi olmasa da bir askeri güç yerleştirerek, kendi şartlarına uyulduğu taktirde Ermenistan'ın koruyuculuğuna devam edeceğini gösterdi.
-Rusya, dilediğinde Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki çatışmayı durdurabileceğini göstererek bölgedeki nüfuzunu güçlendirdi.
-Azerbaycan, Karabağ'daki topraklarının büyük çoğunluğunu geri alarak milli özgüvenini pekiştirdi.Karabağ'ın %75 kadarını savaşarak,geri kalanınıda masada anlaşarak kazandı.O bölgeleride 5 yıllığına ruslar koruma altına aldı sivil halk ayaklanması riskine karşı.
-Azerbaycan ve Türkiye Cumhuriyetleri Halkları arasındaki bağ ve devletler arasındaki diplomatik ilişkiler daha da gelişti.
-Türk Dünyası uzun bir müddet sonra ilk defa Kafkasya'da toprak kazandı.
-Nahcivan üzerinden Karabağa yeni bir geçiş koridoru konusunda mütabakat sağlandı.Bu Türkiye'nin Azerbaycan'a direkt olarak kendi sınırından geçişi sağlamış olacak.Bu Türkiye açısında en büyük kazanım oldu.
-Rusya, Ermenistan üzerindeki hakimiyetini güçlendirmek için Azerbaycan'a toprak vermek ve Türkiye'nin bölgedeki askeri hareketliliğine göz yummak zorunda kaldı.
-Savaş, Rusya'nın Ermenistan'daki kaybolan hakimiyetini tekrar temin etmek için Azerbaycan'a toprak verilmesine göz yummasıyla akıllara kazınacaktır. Bu vesileyle, Rusya'nın kaybolan hakimiyeti temin etmek için güçlü taraf olarak ilk tavizi verdiği aşikardır.
Aliyev’in yaptığı açıklamadan da anladığım benim anladığım;
-Bir Türk-Rus Ortak gözlem gücü kurulacak.Bu anlaşma Türkiye-Rusya arasında ayrı bir özel anlaşma olarak sağlanacak.
-Türk askerleri burada olacak ancak Sahada görev yapmayacak.
-Türk ve Rus askerleri bu merkez ya da merkezlerde belirlenen takvimi, çekilmeyi, ateşkesi denetleyecek.
Bütün bu gelişmelere rağmen unutulmaması gereken çok önemli ve hayati bir noktada var;
44 gün süren bu savaş öncesi Azerbaycan'ın karabağ'da "hiç bir kazanımı ve uluslararası hakkı olmasına rağmen bir toprak alımı" dahi yoktu...
Üstüne üstlük Ermenistan karaba'ğı "kendi toprakları içinde bir bölge" olarak görüyordu..
Kısacası düne kadar Azerbaycan’ın elinde hiç bir şey yoktu. Bugün; Şuşa dahil 7 Rayon, Kazak’ın 7 köyü, Zengezur’da açılacak koridor, Ermenistan iddialarına rağmen statüsü belirsiz kalan bir Karabağ, gelecekte yapabileceği bir mücadelesi ve yükselişi var Azerbaycan'ın..
Mücadele bitmez, devam eder ve "Haritalar nihayi metinler" değildir,zamanla değişkenlik gösterir.
Burada asıl yenilgiyi sahada ermenistan ama jeopolitik yöndende rusya almıştır çünkü rusya'nın 100 yılı aşkın süredir karabağ ekseninde sürdürmek istediği politikalar daima çözümsüzlük üzerine olmuştur,bir kesime toprak verip çözüm üretme siyaseti içinde hareket etmemiştir.Karabağ savaşı sonucundada kazanılan toprakların Azerbaycan'a verilmesi bu denklemi bozmuştur.Karabağ'ın her yerinde Azerbaycan bayrağı dalgalanıyorsa bunun adı yenilgide değildir..44 günde elde edilen büyük bir toprak kazanımıdır..Öte tarafdan 1 tane ermeninin bu anlaşmaya sevindiğini de ben görmedim..
Son söz olarak Falih Rıfkı Atay'ın şu güzel değerlendirmesi ile bitireyim;
"Enver Paşa ile Atatürk'ün arasındaki en büyük fark şuydu; Enver Paşa izmir'i kurtarmış olsaydı hemen Musul'a geçip orayı da kurtarayım derken izmir'i tekrar kaybederdi."
Duracağınız yeri bilmesseniz elde ettiğiniz kazanımlarda elinizden uçup gider..Karabağ'daki son durumlara bu gözden bakılması daha mantıklı ve reailst olacakdır.