1. confirmation bias deyilən şeyin dilimizə çevirməyə çalışdığım qarşılığı. * glş
insan müəyyən bir şeyə, müəyyən bir səbəbə görə inananda; mənim təsdiqedici ön mühakimə olaraq adlandırdığım xəstəliyə yoluxur fikrimcə. məsələn, bir sosialist həmişə ətrafda 'sosializm' gələcək olsa düzələsi problemləri görür; bir liberal, həmişə dövlətçilikdən ortaya çıxan problemləri görür. bir sosialist, dövlətçilikdən ortaya çıxan problemlərə o qədər də diqqət etmir; liberal da tərsini etmir. beləliklə, insanlar gün ərzində zehinlərində öz inandıqları paradiqmaları möhkəmləndirirlər. belə olanda, "qarşı cür fikirləşən" birisi ilə qarşılaşanda, "necə olar ki bir insan belə düşünə bilər?!" kimi cümlələri qurmaq çox da çətin olmur.

bunu sadəcə siyasətlə sərhədləmirəm. gündəlik həyatımızı inandıqlarımıza görə qururuq. dostluq əlaqələrimizə, iş əlaqələrimizə, "könül işləri"mizə * glş - hamısına qarşımızdakılara istinad * amk bu sözü də çoxdandı işlətmirdim heç * glş etdiyimiz önyarqılara görə forma veririk. misalçün, bir kişi bir qadın haqqında necə önyarqılara sahibdirsə, həmişə o önyarqıları təsdiqləyən hadisələrə diqqət yetirir və həmişə içindən "hə də, qadınlar həqiqətən də beləymiş" deyir. önyarqılarına tərs bir nümunə ilə qarşılaşanda, "çoxlu tərsinə nümunələr də varıymış" düşüncəsi elə də çox ağlına gəlmir. belə ümumiləşdirmələr bir müddət sonra qarşısındakına da fərqli davranmağına və bəlkə də kəhanətin özünü həqiqətə çevirməyinə yol açır.

statistika oxumuş* ya da az-maz bilən savadlı vətəndaşlar üçün: burdakı vəziyyət statistiki olaraq əhəmiyyətlilik problemi kimi bir şey olur. yəni; bir insan düz olduğunu isbat edə bilmədiyi (bilməyəcəyi) bir şeyə inansa belə, o inandığının tələb etdiyi nəticələr, mənalı bir model* daha doğrusu ingiliscə pattern sözü izləməlidir.

təbii ki, bunu belə deməklə bütün problemlər qurtarırmı? yox. buna maksimum diqqət etsəniz də, əlaqələrinizin bir qram da düzəlməmək ehtimalı daha çoxdur; çünki ətrafımızdakı minlərlə insan, təkidlə * blin, bu söz də çoxdandı ağlıma gəlmirdi * glş bunu belə etməyə davam edəcəklər.