21. yenə bilmədim hansı başlığa yazım, bura gəldim. * glş
o gün bir dostum ahmet hamdi tanpınarın "huzur" əsərindən bir parça göndərdi, öz "nacizane" tərcüməmi yazım, ayıb olmasın:
"onun fikrincə insan ruhunun ən az dözə biləcəyi şey - bəlkə də artıq ondan o tərəfi olmadığı, özümüzə möhlət vermədən yaşamağa məcbur olduğumuz üçün - səadətdir. iztirabın içindən keçirik. eynilə; kollu, daşlı bir yolda yeriyirmişik kimi, bir bataqlıqdan canımızı qurtarmağa çalışırmışıq kimi ondan sıyrılmağa çalışırıq. ancaq səadəti bir yük kimi daşıyırıq və bir gün fərqində olmadan yolun bir qırağında, bir küncə yavaşca qoyuruq."
əsəri oxumamışam, bu paraqrafı oxuyandan sonra "dibinə kimi düz deyirsən" dedim.
1 saat əvvəl çox xoşbəxt bir şəkildə bambaşqa ümidlərlə bambaşqa xəyalları qovalayarkən, "ya elə olmasa, ya belədisə, yaxşı bəs bu belə olsa nə pis olar" deyə-deyə bir ümidsizlik uçqununu çox asanlıqla böyüdürəm. məncə, xoşbəxt olmağı, sevinməyi və sairi unutdum. hamıda da belədirmi bilmirəm; hərçənd, o da mümkün deyil. amma məncə hamı öz içində belədir. insanın bədbəxtliyi də özünə dözə bilməməyi ilə əlaqəlidir sanki. ya da süni bir xoşbəxtlik, bir pozitiv enerji, özünə inam da bədbəxtliyin etiraf edilə bilməməyi, özünə dözə bilmədiyin həqiqəti ilə üzləşmək.
hər şey qıraqdan mükəmməl görünəndə mən detallarda boğulmuş oluram; o niyə belə olmadı, bəs bu belə olsaydı. bütün paralel dünyalardakı digər variantları yaşaya bilməməyin ağrısını çəkirəm yəqin. qabağıma iki yol çıxanda hansından gedəcəyim belə, bunu düşünmək belə bədbəxtlik üçün* xoşbəxt olmamaq üçün - daha doğrusu bəs edir. ya da daha çox olanı: insanları olduqlarının xaricində görüb dəyərləndirirəm. bir insan götürürəm, "bu, budur" deyirəm. budu də ala. amma yavaş-yavaş, oyun irəlilədikcə dəyişir işlər. neçə qat boyasan da, suvaq töküldükcə altından köhnə rəngləri görünür. sonra deyirəm ki, niyə belə oldu? ən yaxşısı - insanları tanımamaq. yadıma "heç vaxt, heç kimə, heç nə danışmayın. yoxsa, hamıdan ötrü darıxmağa başlayırsınız." düşür.* catcher in the rye hərçənd, məni o dünyada qoysalar, öz-özümü yeyərəm yəqin.
sonra bir şeydə, bir şeylərdə qala bilməmək, "tutunamamak" var. bu, "tutunamayanlar"ın tutunamamağı kimi deyil.* bu sözü də azərbaycanca bilmirəm, day bağışdıyın. bir işdə, məşğuliyyətdə, hobbidə qala bilməmək.* "könül işləri"ndə zadda da bunun kimi bunu eliyim deyirəm, dünyanın ən cazibədar şeyi, gözüm heç nə görmədən onu edirəm, onla maraqlanıram. qısa vaxt sonra, mən ondan alacağımı aldıqdan sonra, "elə bu qədər imiş?" deyirəm. sonra baxıram ki, görəsən o işi illərdir görənlər necə sıxılmırlar? belə insanlar var. amma ordan-bura, burdan-ora qaçhaqaçda məqsədim nədi; mən bunu də tapa bilmirəm. "həmişə nəsə bir qaçhaqaç olacaq, heç sabitlənməyəcəm" deyə düşünüb, qorxub bədbəxt oluram. eyni ölkədə, eyni şəhərdə uzun müddət qalmaq; eyni insanlarla eyni mühitdə olmaq sıxıcı gəlir. sonra deyirəm ki, "həmişə təkmi olacam?". özümə də dözə bilsəm, içim yanmayacaq da..
belə normal vaxtlarda, çox işim varmış kimi sıxışdırıram hər şeyi. sıxışıram. əslində, psixoloji olaraq sıxışıram məncə. nolacaq ki vaxtında olmasa, elə bil kosmos proqramı zad idarə eliyirəm. amma yox, yox. o qədər məşğul ol, əlləş; bir də nəticəsində öz diqqətini çəkməsin, maraqlandırmasın. rəsmi olaraq, qane mexanizmləri tıxanıb. şüur özü-özünü mükafatlandıra bilmir. xoşbəxtliyi özünə layiq görmür. "o elə olmaz a kişi" deyir. özümə bir az qıraqdan baxa bilməyi istərdim, buna görə. "halaldı əəə" deyə başına bir şillə vursam bəs eliyərdi. belə bir stimullaşdırıcı, xəbərdarlıq edici olmadığı halda; nəyi necə nə üçün nə səbəbdən elədiyim, niyə bu yataqda uzandığım, sabah səhər tezdən niyə oyanmalı olduğum bomboş qalır.
özümə dözə bilməməyimin bir digər tərəfi də, özümü dözülə biləcək görməməyimdir. məncə, bədbəxtliyin üstünə "tüy diken" məsələ də budu. insanların mənim haqqımda bircə dənə olsa belə müsbət düşüncəyə sahib olmaqları mənə çatmır, beynimə girmir. "niyə ki?" deyirəm, "niyə elə olsunlar?" zırramalığa bax də sən. başqalarına həddindən artıq özünəinamlı, hər şeyə hakim olan, hər şeyi kontrol edən insan kimi görünməyə çalışmağımın da səbəbi budu məncə. sonra nəsə bir sıxıntı yaşayanda təəccüblənirlər ki, "aa niyə elə düşünürsən?".
"özünəinamın hanı?" deyirlər. yoxdu də ala, özümə niyə inanım? siz mənə niyə inanasınız? mallar.