39. bu aralar xeyli yerdən-yerə "vurulan" dahi fizik. niyə bir çox insan keçmişdə və bugün eynşteyni sevmir? niyə onun bir şarlatan olduğu vurğulanır, adı oğurluq ilə yan-yana çəkilir. bu safsataların təməli nədir? bu entrydə anti-eynşteynçilərin fikirlərini və bu fikirlərin hardan gəldiyini yazacam. aşağıda yazılanlar mənim yox anti-eynşteynçilərin arqumentləridir.

deməli, eynşteynin 1905 ci ildə dərc etdiyi məqalələr hamının anlayacağı cinsdəndir. yəni mürəkkəb bir düşüncə və ağır riyaziyyat ehtiva etmir. hətta ən bariz və məşhur düsturu e=mc² fizika haqqında heçnə bilməyən və riyaziyyat bilgisi qıt olan birinin belə anlayacağı şeydir. əlbəttə bugün bu nəzəriyyənin riyaziyyatı olduqca ağırlaşıb ancaq və ancaq eynşteynin dərc etdiyi məqalələrdə bəsit cəbirdən istifadə olunub. yəni eynşteynin xüsusi nisbilik nəzəriyyəsinin bugünki riyaziyyatı ilə bağlı heç bir işi yoxdur. ikinci bir məsələ: fotoelektrik effekt. kvant mexanikasının digər bir önəmli parçası ancaq məhz sadə bir addım ilə plankın 1900 cü ildə dərc etdiyi enerjinin kvant porsiyaları ilə yayılması fikrinin işığa tətbiqi və yenə bəsit bir cəbri ifadə ilə təsviri. ancaq məsələyə hələki riyaziyyatdan yaxınlaşırıq. eynşteyn ümumi nisbilik nəzəriyyəsi üçün lazım olan riyaziyyat sahəsində- tensor analizdə xeyli büdrəyir. eynşteynin köməyinə yəhudi dostu grosmann çatır və ona tensor analizini çətinliklə öyrədir. bariz bir şəkildə eynşteyn yenə tensorlar ilə səhvə yol verir və onun səhvini italyan yəhudi riyaziyyatçı levi-civita düzəldir. ancaq eynşteyn heç cürə işin içindən çıxa bilmir və sahə tənliklərini tamamlamaqda çətinlik çəkir. david hilbert ilə məktublaşana qədər səhv tənliklərdən istifadə edir və hətta bu tənlikləri almaniya elmlər akademiyasına göndərir və oğluna bugün atasının dünya tarixini dəyişdirdiyi barədə məktub yazır. biraz sonra tənliklərin təmamilə yanlış olduğu ortaya çıxır və ondan akademiyada bir konfrans verməyi xahiş edilir. bütün parlaq riyaziyyatçılar konfransa toplaşır və aralarında david hilbert də var təbii ki. hilbert problemi görüb gülür və çalışma otağına qayıdıb bir neçə gündə problemi həll edir. beləliklə hilbert həlli 20 noyabr 1915 ci ildə akademiyaya təqdim edir. bundan beş gün sonra eynşteyn tənlikləri tamamladığını elan edir və ardınca akademiyaya göndərir. ancaq ondan əvvəl tamamlayan hilbert olur və hilbert cömərtlik göstərərək geri çəkilir: "bu nəzəriyyənin fikri (məkan-zamanın əyilib bükülməyi) eynşteynə məxsusdur və nəzəriyyəni o haqq edir." deyə əlavə edir.

levi-civita eynşteynin tənliklərini düzəldir, tamamladığı tensor ricci tensorunun eynisi və ustalıqla ucundan/qulağından dəyişdirilmiş formasıdır, hilbert tənlikləri tamamlayır ancaq nəzəriyyənin riyaziyyatı məhz eynşteynin adına yazılır. yəni eynşteyn çox ağıllı və usta biri idi. beləliklə özündən əvvəlki parçaları birləşdirə, heç kimin düşünmədiyi şeyləri başqa bir düşünülməyən şeyin üstünə əlavə edə və yeni fikirlər yarada bilirdi ancaq qətiyyən deyildiyi kimi dahi biri deyildi.

bəs nəzəri fikirlər nə qədər onun idi? eynşteyndən əvvəl mach açıq bir şəkildə hər şeyin kainatda paylanan maddə-enerji ilə bağlantılı olduğunu deyirdi. 1912 ci ildə dərc olunan məqalədə eynşteyn eyni zamanda nəzəriyyənin ikinci fikir atası olaraq grosmannı göstərmişdi, 1914 cü illərdə hilbertin evində həftələrlə qonaq olmuşdu və ardınca aralarında keçən məktublaşmalardan hilbertin nəzəri hissədə nə qədər böyük payı olduğu görülür. eynşteyn nəzəriyyəni açıqlayacağı bir neçə komfransda hilbertin məktubda qeyd etdiyi tənliklərdən istifadə edir ancaq heç yerdə onun adını belə çəkmir. ardınca yenə hilbertdən alıntı edir ancaq yekun məqaləsində hilbertin adını bir dəfə olsun belə reference göstərmir. ancaq hilbert eynşteynin bütün fikirlərinə öz məqalələrində reference göstərir. ardınca eynşteyn sarsıntı yaşayır və dostlarına əsəb dolu məktublar yazıb hilberti nəzəriyyəsini oğurlamaqda günahlandırır. eynşteyn hilbertin hesablamalarından istifadə edib öz tənliklərini düzəldirdi ancaq hilberti böyük bir qısqanclıqla oğurluqda günahlandırırdı. nəhayət hilbert eynşteyn ilə bağlarını qopardır və 1925 ci illərdə məktublarında ümumi nisbilik nəzəriyyəsinin banisi olaraq özünü göstərir. hilbert bunu öz dostu yəhudi fizik schwarzchild'ə yazdığı məktubda qeyd edir və schwarzchild eynşteynin heç vaxt həll olunmayacaq dediyi sahə tənliklərinin həllini müharibənin ortasında öz cəbhəsində həll edib eynşteynə göndərir ancaq eynşteyn yenə qane olmur. beləcə eynşteyn ümumi nisbiliyin nəzəri hissəsini grosmann və mach dan, riyaziyyatını hilbert və levi-civitadan, sahə tənliklərinin həllini yəni qara dəliklər və s. schwarzchild'dən oğurlayıb. bu ümumi nisbilik nəzəriyyəsinə aiddir bəs xüsusi? hətta belə bir zarafat var: "lorentz o qədər iş görüb cismin hərəkət istiqamətində ölçülərinin qısalacağını təxmin etmisən ala daha nə qalıb xüsusi nisbiliyə? onuda təxmin edərdində"

lorentz və poincare xüsusi nisbiliyin fikir və riyaziyyat babaları idi. eynşteyn sadəcə onlardan cəsarətli davranıb onların bildiyi bir şeyi dərc etdi və onlardan bircə reference belə vermədən. ardınca məşhur düstur: e=mc²

düstur ondan daha əvvəl ancaq e=mv² formasında və eynşteynin ən çox oxuduğu bir jurnalda dərc olunmuşdu.

eynşteyn dahi deyildi sadəcə cəsarəti və ustalığı var idi. planckın qara cism şüalanmasını işığa tətbiq edəcək, michelson-morley təcrübəsindən zatən xüsusi nisbiliyi inşa edən ancaq davam etməyən lorentz və poincarenin özlərində tapmadığı qədər cəsarəti var idi.



bu anti-eynşteyncilərin arqumentləri idi.