10. azərbaycandan elmi tədqiqat üçün iki alim gedib çıxa bilib. bunlar 1982-ci ildə ora səfər etmiş iki geoloq alim rüstəm babayev və xəlil əliyulladır.

rüstəm babayev 1982-ci ilin aprel ayında özünün üçüncü okean səfərinə çıxır. polşanın “vtyaz” gəmisi ilə yola çıxan espedisiyanın ünvanı bu dəfə okeanın ən təhlükəli yeri “bermud üçbucağı” idi.

“şeytan üçbucağı” adlanan bu müəmmalı zonaya qara dəniz, cəbəllütariq boğazı və atlantik okeanını dəf etməklə çatırlar. əlverli hava şəraiti belə, onların qorxusunu dəf edə bilmir. çünki elə bir dönəm idi ki, hətta təyyarələr belə bu şeytan torunun zonasında yoxa çıxırdı. elə bir fakt olub ki, təyyarənin özü qalıb, sərnişinləri yoxa çıxıb. bu kimi müəmmalar ekspedisiyanı çox düşündürüb.

bermud öz şıltaqlığını çox keçmir ki, onlara da göstərir. üç gün davam edən fırtına heyətin demək olar ki, həyata inamını itirir. amma fırtına çox keçmir ki, çəkilir və tədqiqat aparan keçmiş ssri alimlərinin həyatı qurtulur.

“1982-ci ildə bermudda səfərdə olmuşam. geologiya institutunda geologiya-minereologiya elmləri namizədi kimi, böyük elmi işçi vəzifəsində idim. keçmiş ssri elmlər akademiyasının okeanologiya institutunun cənub bölməsindən məktub gəldi ki, bölmə ssri elm və texnika dövlət komitəsinin (setdk) qərarına əsasən, elmi tədqiqat aparmaq məqsədilə bermud adalarına 3 aylıq ekspedisiya təşkil edir və azərbaycandan iki alim səfərə dəvət olunur.

ekspedisiyanın məqsədlərindən biri okeanın atmosferlə əlaqəsini öyrənmək idi. qeyd edim ki, okeanla atmosfer arasında ən sıx və güclü əlaqə, böyük enerji "bermud üçbucağı"ndadır.

ümumiyyətlə, bu ərazi dünya okeanının ən enerjili və təlatümlü hissəsidir.

çexslovakiyadan bir botanik, almaniyadan iki geologiya-mineralogiya elmləri doktoru da var idi. "pravda" qəzetinin müxbiri l.poçevalov "iki nəfər okeanda" adlı məhəbbət romanı yazırdı. ekspedisiyanın iştirakçıları əsərin qəhrəmanları idi. mən romanda öz familiyamla deyil, "rüstəm məmmədov" obrazı ilə əks olunmuşam. ekspedisiyanın rəhbəri sovet dövrünün məşhur okeanoloqu, dəniz və okean tədqiqatçısı, coğrafiya elmləri doktoru aksyanov idi. polşada yenicə hazırlanmış qəhrəman "vityaz" gəmisi ilk reysini bu limana etmişdi ki, bizi "şeytan üçbucağı"na aparsın...

orada tədqiqatlar aparmaq üçün bizə bir gün kifayət edirdi. lakin möcüzəli üçbucaq "oyanaraq" qonaqlarını elə ilk gündə öz xarakterinə uyğun qarşıladı. əvvəlcə küləksiz hava şəraitində sunami dalğaları nəhəng "vityaz"ı yellətdi. masaların üzərindəki yüngül əşyalar – çəngəl, qaşıq, qələm, stəkan, kiçik ləvazimatlarımız sürüşməsin deyə, yaş parçalardan süfrə kimi istifadə etdik.

bir az sonra, tayı-bərabəri olmayan, dəhşətli fırtınanın yaxınlaşdığı məlum oldu. bu məqamda hər kəs öz əşyalarını yerbəyer etməyə başladı. gəminin içərisində qab-qaşıqların, kiçik ləvazimatların formasına uyğun xüsusi yerlər var idi. əşyaları dağılmamaq üçün qoyduq həmin yerlərə.

laboratoriya aparatları və cihazlarını isə içəridə iplə sarıdıq. qapıları bağlayıb hamımız yatağa uzandıq. hər birimizdə qoruyucu qurşaq var idi. elə bu an gəminin dörd tərəfinə dəyən zərbələrin bizi vahiməyə salan səsini eşitdik.

gəmi suyun üzərində kibrit qutusu kimi yırğalanmağa başladı. sunaminin ardınca baş verən fırtına okeanın dalğalarını sərtləşdirmişdi. gəmi hər dörd tərəfdən qalxıb-enirdi. göyərtə suyun səviyyəsinə qədər əyilib-qalxırdı. bayırda duman-çəndən başqa heç nə görünmürdü. "vityaz" böyük və güclü burulğanın içərisində idi.

bizdə qorxudan peşmanlıq hissi yaranmışdı. amma gəmini idarə edənlərin yüksək məharəti onu batmağa qoymurdu. onlar yaxşı bilirdilər ki, gəmini hara və necə döndərmək lazımdır. kiçik səhf nəticəsində burulğan "vityaz"ı sürətlə 5 kilometr dərinliyi olan okeanın dibinə apara bilərdi. bu vəziyyət üç gün davam etdi. həmin müddətdə nə xörək bişirə, nə də tədqiqatlar apara bildik. konserv xörəklər və meyvələrlə qidalanırdıq.

o qədər yırğalanırdıq ki, ürəkbulanmadan söhbət də edə bilmirdik, sakit uzanıb, fırtınadan nə zaman qurtulacağımızı düşünürdük. zərbələrin vahiməli səsləri ara vermirdi. peyk vasitəsi ilə daim hava haqqında proqnozu izləyirdik. kapitan xəbər verəndə ki, təhlükədən sovuşduq, hamı biri-birini təbrik etdi. okean sakit, dümdüz, göyün üzü tam aydın idi.

günəş sevincimizə şərik idi. ertəsi gün tədqiqatlar apardıqdan sonra, cənub-şərq istiqaməti ilə cəbəllütarik boğazına qayıdıb geri dönəndə anladıq ki, doğrudan da "bermud üçbucağı"ndan sağ qayıtmaq mümkün imiş”.

modern.az