51. abş meksika'yla sərhəddə divar tikir (presidentliyə namizədlərdən biri kanada'yla sərhəddə də divarın tikilməsini mümkün sayır), macarıstan özünü serbiya'dan tam ayırmaq üçün divar tikir, latvia rusiya'yla sərhəddə divar tikməyə hazırlaşır, israil işğal etdiyi fələstin torpağında çoxdan divar tikib və s.
israil'in divari beynəlxalq hüquqa tamamilə ziddir, bununla bağlı beynəlxalq ədalət məhkəməsinin qərarı var. odur ki, israil burada açıq-aşkar mənfi örnəkdir. amma yuxarıda sadaladığım (israil'dən başqa) örnəklərdə bir önəmli ibrət var.
böyük çin divarı'ndan bu yana hesab olunur ki, divar - hərbi və başqa mühafizə məqsədlərlə tikilmiş müdafiə səddidir. bu, şübhəsiz ki, belədir. amma belə divarların daha bir təyinatı var. bu haqda az danışılır, hərçənd divar tikənlərin (qədim çağlardan bu yana) ağlında bu məqsəd hər zaman olub. söhbət divar tikən tərəfin özünü ayırmaq istədiyi tərəfdən daha mədəni saymasından gedir. "mədəni" sözü burada çox geniş anlamda götürülür (iqtisadi inkişaf, sosial vəziyyət, siyasi quruluş, hüquqi imkanlar, təhsil, elm, incəsənət və s. qavramları içinə alır).
buna ("divar bir mədəni arakəsmə kimi" məsələsinə) çeşidli bucaqlardan baxmaq olar. hamısını burada gözdən keçirməyə həvəsim yoxdur. baxışlarınızı yalnız bir görüntüyə çəkmək istəyirəm - tarixdə bir dəfə olmuş nəsə (üstündən uzun zaman keçsə də, nəsillər dəyişib keçmişi unutsa da) yenidən təkrarlana bilir. dünya yenidən dini və milli qarşıdurmalara doğru sürüklənir.
qarşıda ölkəmizi içi təhlükələrlə dolu ciddi sınaqlar gözləyir. ərazi bütövlüyümüz hələ də bərpa olunmayıb, siyasi müstəqilliyimizə qarşı basqılar artır, öz içimizdə düzəməlli dövlət qura bilməmişik. iqtisadi durumumuz, bilik və sağlamlıq sahəsində geriliyimiz, öz aramızda haqq-ədalət, o cümlədən sosial ədalət təsisatlarının zəifliyi və s. kimi problemləri həll etmək yerinə, hazırki iqtidar başqalarıyla yox, öz aramızda xəyali bir divar tikib. xəyali olsa da, çox təsirlidir - iqtisadi inhisarlar, siyasi qadağalar və təqiblər, medianın nəzaratə alınması, məhkəmələrin müstəqil olmaması, demokratik seçkilərin keçirilməməsi və s. bəzi yerlərdə hətta gerçək divar tikib, özlərini xalqdan, eləcə də xalqı xalqa aid sayılan sərvət və nemətlərdən ayırıblar (məsələn, xəzər dənizi'nin hasarlanması). olmaya, "multikulturalizm" buna deyirlər?
unutmayın, divar bir tək hərbi, terror, ya da adi cinayət təhlükələrindən qorunmaq üçün tikilmir. divarın həm də deyilməyən məqsədi olur - mədəni arakəsmə.
ölkəmizdə olan hazırki siyasi sistem hakimiyyətlə xalq arasında mədəni arakəsmə rolunu oynayır. bu sistem sadəcə köhnəlmiş deyil, zamanla uyuşmayacaq, tarixi məcradan çıxacaq qədər təhlükəlidir. sistemi dəyişmək, hakimiyyəti xalqa qaytarmaq lazımdır. yoxsa, ölkəmiz mədəni inkişaf baxımından daha da geriləyəcək. mədəni düşüş siyasi müstəqilliyin itirilməsinə yol açır.