56. - türkiyə rusiya'nın qaz layihəsindən imtina edir;
- rusiya'nın hərbi kəşfiyyat idarəsinin rəisi irəvan'a gəlir;
- pkk neft kəmərimizin türkiyə ərazisindən keçən hissəsini iki dəfə partladır;
- pkk türkiyə'də geniş hücumlara keçir, adamları öldürür;
- rusiya suriya'da hərbi təyyarələrini, elektron kəşfiyyatı və hava hücumlarına qarşı müdafiə qurğularını yerləşdirir;
- rusiya suriya'da bombalamalara başlayır;
- rusiya hərbi təyyarələri türkiyə'nin hava sərhədlərini iki dəfə pozur
siyasətdə səbəb-nəticə əlaqələrinə inanmıram, amma bağlantı qurmaq üçün xeyli əsas var. rusiya'nın əsəd rejimini müdafiə etməsi və işid'ə qarşı mübarizə aparması bəhanədir. rusiya daha böyük oyuna girib. "əsəd rejimi" məsələsində rusiya'nın iran'la anlaşması var və buna görə rusiya bölgə ölkələrinin hamısını - türkiyə'ni və sünni ərəb ölkələrini - özünə qarşı qoyub. dəyərdimi?
orta doğu'da hərbi əməliyyatlar hesabına neft qiymətlərinin artmasına nail olmaq məqsədi vardısa, puça çıxdı. səudiyyə ərəbistanı hasilatı daha da artırdı.
işid'ə qarşı (anti-terror) mübarizəsi məqsədi olubsa, rusiya üçün daha böyük təhlükələrə yol açmağa başladı - sünni radikal qruplar rusiya'ya qarşı cihada çağırdı (bu gedişlə rusiya ərazisində partlayışlar törətməyə girişə bilərlər).
qərb'in diqqətini ukrayna'dan çəkmək niyyəti vardısa, alınmadı - qərb ukrayna məsələsində basqısını artırır, sanksiyaların sonu görünmür.
iraq'ın və suriya'nın ərazi bütövlüyünü qorumaq öhdəliyini götürübsə, əbəsdir - bölgənin sərhədləri sabit deyil və dəyişəcəyi ehtimalı çox yüksəkdir.
rusiya rəhbərliyinin bütün bunları anladığına şübhəm yoxdur. bəs, onda niyə girdi bölgəyə? guman edirəm ki, oyun daha böyük və böyük olduğu qədər də risklidir. rusiya özünü açıq-aşkar abş'a qarşı qoyur və orta doğu'da abş'ın maraqlarına zərbə vurmağa girişib. bunu etmək üçün özünə onunla haqq qazandırır ki, abş rusiya qonşuluğunda "demokratik dalğa yaratmaq" istəyilə rusiya'nın maraqlarına zərbə vurur.
problem ondadır ki, bu iki ölkənin - rusiya və abş'ın - imkanları çox fərqlidir. istər hekayə quruculuğunda, istər hərbi-texnoloji və iqtisadi imkanlar baxımından, istərsə də ittifaq yaradıcılığında rusiya abş'dan çox geridə qalır, ona çatması da mümkün görünmür. əslində, rusiya rəhbərliyi bunu da anlamamış deyil. sadəcə, oradakı siyasi sistemin dalana dirənməsindən və putin'in şəxsi iddialarından dolayı ağlabatmayan və açıq-aşkar ziyanlı qərarların verilmə ehtimalı getdikcə yüksəlir.
üstəlik, unutmayaq ki, rusiya'nın bölgədə əsas tarixi rəqibi nə ərəb ölkələridir, nə iran'dır, nə də abş (qərb). rusiya'nın bölgədə əsas tarixi rəqibi türkiyə'dir. bütün bu hadisələrdən öncə rusiya hərbi kəşfiyyat idarəsinin rəhbəri irəvan'a elə-belə gəlməmişdi. rusiya, çox guman ki, ermənilərin orta doğu'da şəbəkələrindən yararlanır. bu işdə erməni kilsəsi'nin də rolu az deyil. rusiya'nın pkk'ya təsiri də məlumdur. rusiya hərbi kəşfiyyat idarəsinin irəvan'da keçirdiyi görüşlərdə pkk rəhbərliyindən də kimlərinsə iştirakını istisna etmək olmur.
bir sözlə, bölgədə yenə "türk coğrafiyasına" qarşı oyun qurulur və rusiya bu oyunun əsas iştirakçılarındandır. bu arada rusiya'nın türkiyə hava sərhədlərini pozmasıyla bağlı nato'nun toplantısı xüsusi maraq doğurur. avropa birliyi'nin türkiyə vətəndaşları üçün vizasız gediş-gəliş təklifinin bu günlərə düşməsi də təsadüfi görünmür.
türkiyə'nin azərbaycan üçün nə dərəcə (həyati) önəm daşıdığını xüsusi izah etməyə ehtiyac yoxdur. şübhəsiz ki, azərbaycan türkiyə'nin yanında olmalıdır. türkiyə bizim üçün həm də qərb'in təhlükəsizlik quraşdırmalarına giriş deməkdir. bu təhlükəli bölgədə ölkəmizin müstəqilliyini qorumaq üçün qərb'ə yaxın olmağa çalışmalıyıq.
p.s. bu yazı gumanlar üzərində qurulub (bəzi faktlara istinad edilsə də). aydındır ki, yazı mənim dünyagörüşümü ifadə edir - siyasi təhlil kimi qəbul etməyin. mən siyasətşünas kimi deyil, siyasətçi kimi baxıram bu işlərə. akademik rahatlığım yoxdur. əksinə, milli təəssübkeşliyim, təhlükə duyarlığım var. məni ancaq ölkəmizin milli maraqları düşündürür. qərb'ə də, rusiya'ya da bu gözlə baxıram, aralarında fərqləndirmələr edirəm.