59. konfransda söhbət gürcüstan'da və azərbaycan'da korrupsiyanın müqayisəsinə gəldi. önəmli müqayisədir, öyrəniləsi çox şey var. amma belə təqdimatlarda, xüsusilə qərb adamlarında, heç xoşlamadığım meyl olur çox zaman - ölkəmizi aşağı tuturlar. sanki, inkişafdan geridə qalmağımız az qala milli keyfiyyətimizə bağlanır. gürcüstan'ı isə favorit kimi göstərirlər. bunu çox nadir hallarda açıq deyirlər, amma ümumi təqdimatda hiss etmək olur. ölkəmiz (millətimiz) haqqında gözləntilər aşağıdır. bizdəki iqtidar da, bu gözləntiləri yüksəltmək yerinə, onlardan faydalanır - "indiki iqtidardan yaxşısı yoxdur və ola bilməz" mesajını verməklə. mən də bu dəfə qərbi tənqid etməli oldum buna görə.
dedim ki, ölkəmizdəki durumun bu hala gələməsində qərbin rolu böyük olub. 90-ların ortalarından bəri neft kontraktları ölkə qanunlarından üstün tutulur, həmkarlar təşkilatları məhv edilib və onlara ayağa qalxmağa qoymurlar (bu, iqtidarın da xeyrinədir). neft-qaz anlaşmaları, dövlətlərarası müqavilə olmadığına baxmyaraq, qərb onları parlamentdə təsdiq elətdirir. bunun nəticəsidir ki, parlament seçkiləri demokratik keçirilmir, çünki qərbin özü bunda maraqlı deyil. demokratik parlament neft-qaz anlaşmalarını sorğulaya, ertələyə (gələcək nəsillərə saxlaya) bilərdi. neft şirkətlərinə isə bu, lazım deyil. əlavə problem olmasın deyə, seçkilərin saxtalaşdırılmasına göz yumublar. sonradan seçkiləri tənqid etmələrinə baxmayın, təməl maraqlar baxımından qərb burada demokratik seçkilərdə maraqlı olmayıb. 2003-cü ildə lap biabırçı bir şey ediblər - msk rəsmi nəticələri hələ elan etmədiyi halda, abş dövlət katibinin yardımçısı riçard armitac, ilham əliyev'i təbrik etdi. ondan dərhal sonra iqtidar müxalifət üzərinə geniş hücumlara başladı.
gürcüstan'da siyasi sabitliyin və islahatların əsas töhvəvericilərindən (donorlarından) biri azərbaycan'dır. gürcüstan azərbaycan'ın hesabına ayaqda qala bilir. aydındır ki, bu, azərbaycan'ın da strateji maraqlarına uyğun olduğuna görə, hər bir azərbayan hökuməti bunu etməli olacaq. bununla belə, nə gürcülər, nə də qərb, azərbaycan'ın bu rolunu vurğulayır (bir çoxu bu haqda ümumiyyətlə düşünmür). gürcüstan'da inkişafın davamlı olması üçün (həm də buna görə, yəni) qərb azərbaycan'da siyasi sistemi indiki halında saxlamağa üstünlük verir (bu zamana qədər buna, demokratik seçkilərin əngəllənməsini görməzdən gəlmək, hərdən hətta haqq qazandırmaq yoluyla nail olunub).
vətəndaş cəmiyyətinə gəlincə. 90-ların əvvəllərində gürcüstan'ın və azərbaycan'ın başlanğıc yeri eyni olub - uduzulmuş müharibələr, işqal, qaçqınlar, millətçi prezidentlərin devrilməsi, iki generalın hakimiyyətə gəlməsi, dağıdılmış iqtisadiyyat və s. lakin sonrakı 20 il ərzində, vətəndaş cəmiyyətinin inkişafı baxımından, yollarımız ayrılıb. gürcüstan'da iddialı və savadlı gənclər müxalifət və onun çevrəsində olan qht-lərdə toplaşdı (hökumətdə işləmək istəmirdilər, sahibkarlıq fürsətləri çox az olub, amma qrantlar hesabına inkişaf edə biliblər). azərbaycan'da da iddialı və savadlı gənclər hökumətdə işləmək istəmirdi (maaş azlığı, özgüvənin aşağı olması və s.). sahibkarlıq fürsətləri da çox olmayıb. amma müxalifətin çevrəsində də toplaşmadılar (müxalifətin maddi imkanları çox aşağı olduğundan). onlar xarici neft-qaz şirkətlərinə və beynəlxalq təşkilatlara getdi. layiqli həyatları oldu, amma vətəndaş cəmiyyətinə qatqıları, demək olar ki, olmadı. bu inkişaf yollarının fərqidir ki, yekunda gürcüstan'da demokratik seçkilərə və korrupsiyanın xeyli azalmasına gətirib çıxardığı halda, azərbaycan'da tərs proseslər baş verdi.
məsuliyyəti üzərimizdən atmadan, ölkəmizdəki vəziyyətin bu hala gəlməsində qərbin rolunu konfrasda izah etməyə çalışdım (burada qısa yazdım). yoxsa söhbət heç bəyənmədiyim yön almağa başlayırdı - sanki biz bundan artığına layiq deyilik (bacarmırıq, filan).