15. 1992-ci ildə camaat xalq cəbhəsini ona görə hakimiyyətə gətirdi ki, qarabağ məsələsini həll eləsin.
cəbhə hakimiyyətə gəldi və dərhal hücuma keçdi, ağdərə rayonunu aldı, xankəndinə 10 kilometrə qədər yaxınlaşdı.
bir müddət sonra rusiya işə girişdi, kəlbəcəri aldı və hakimiyyəti devirdi. amma xalq və elə cəbhənin də səyləri ilə heydər əliyev hakimiyyətə gəldi. camaat inanırdı ki, heydər əliyevin dövlət xadimi kimi təcrübəsi və rusiya ilə əlaqələri, nəhayət bu məsələni həll etməyə imkan verəcək.
nəticədə daha 5 rayon itirildi və azərbaycan 1993-cü ilin sentyabrında rusiyanın təkid etdiyi mdb-yə qoşuldu. bizim nəslin ağıllı hissəsi qandı ki, o vaxtkı şərtlər daxilində bizim bu problemi həll etmək imkanımız yoxdur. söhbət ermənistanda deyil. zatən o vaxt da biz onlardan güclü idik. söhbət rusiyadadır.
indi üstündən 20 il keçib. nə dəyişib? bizim kimi o açınacaqlı məğlubiyyəti yaşamamış gənclik var. bir də putinin rəhbərliyi altında o vaxtdan qat-qat güclü olan rusiya.
başqa heç nə. bizim ordumuz o vaxtkından güclüdür? sözsüz, amma biz o vaxt da ermənistandan güclü idik. 1992-ci il hadisələri ilə bunu sübut etmişdik. fəqət biz axı ermənistanla deyil, onun arxasında duran rusiyanın ambisiyaları ilə üz-üzə idik və indi də elədir.
hal-hazırda da son hərbi əməliyyatlardan sonra oxşar durumdayıq. o vaxt rusiya bizi mdb-yə girməyə məcbur etdi, bu dəfə isə odkb-yə, nə bilim gömrük, avrasiya ittifaqlarına dürtüşdürmək istəyir. bu etnik konfliktlər də rusiyaya məhz ona görə lazımdır. imperiya ambisiyalarını təmin edəcək təzyiq üçün.
amma ortada bir gürcüstan misalı da var. onlar da bizim kimi bu yolları keçiblər. əvvəl qamsaxurdiya cəhd elədi, rusiya onu geriyə oturtdu. sonra şevardnadze cəhd elədi, yenə də rusiya qələbənin bir addımlığında onu geriyə oturtdu. o da əliyev kimi mdb-yə getmək məcburiyyətində qaldı. nəhayət, son cəhdi saakaşvili etdi və bu dəfə də alınmadı. alına da bilməzdi. hələ ki, rusiya var və güclüdür alınmayacaq da. bunu görməmək üçün gərək özünü görməməzliyə vurasan.
buna görə də gürcüstan üzünü rusiyadan tamamən başqa istiqamətə çevirdi, mdb-dən çıxdı. daxili sistemin inkişafı ilə ciddi şəkildə məşğul olmağa başladı. indi heç kim ona odkb, gömrük ittifaqı filan da təklf edə bilməz. nə daxili siyasi sitemi, nə də xarici siyasət prioritetləri buna imkan vermir. özü də dinmaik inkişaf edir.
perspektiv isə budur ki, putinin rusiyası stabil dövlət deyil. rəhmətlik vəfa müəllim demiş, rusiya iki dəfə dağılıb və daha bir dəfə də təbəddülat keçirəcəyi tarixdən, siyasətdən az-maz başı çıxan hamıya məlumdur.
rusiyanın zəifləyib bir daha parçalanmaya məruz qalacağı, yaxud heç bu olmasa da, labüd dəyişərək imperiya ambisiyalarından əl çəkəcəyi təqdirdə isə post-sovet məkanında konfliktlər təbii olaraq öz həllini tapacaq.
ssri kimi stabil dövlət cəmi 74 il yaşadı. putin rusiyasının isə iqtisadi problemləri bu gün artıq göz qabağındadır. (c)