107. dövlət quruculuğu, daha öncə ənənələri olmayıbsa, hər yerdə gücün tətbiqiylə bağlı olub. öncə güc mərkəzi hökumətin əlində toplanır, inhisara alınır. bunun üçün toplumda olan başqa gücləri təsirsiz, ya da yox etmək gərək olur. ölkədə yalnız bir güc legitim ola bilir - mərkəzi hökumətin gücü. belə bir güc yoxdursa, dövlət qurula bilmir. 90-cı illərdə ölkəmizdə bu proses getdi və mərkəzi hökumətin əlində gücün toplanmasıyla yekunlaşdı.
gücün mərkəzi hökumətin əlində toplanmasından sonra başqa bir önəmli mərhələ gəlir - gücün qanunla çərçivələnməsi. nə qədər qəribə görünsə də, bu, daha çətin işdir. gücün inhisarına nail olmuş hökumət nəylə hesablaşmalıdır ki, öz gücünün qanunla çərçivələnməsinə razı ola bilsin? cavab - müvəqqəti olmasıyla. yalnız müvəqqəti olduğunu anlayan və bununla barışan hökumət gücünün qanunla çərçivələnməsini istəyə bilər. niyə? çünki, hakimiyyətdən gedəndən sonra qəbul etdiyi qanunların və onların işlətmə qaydalarının (təcrübənin) özünə tətbiq olunacağını bilir.
hakimiyyətin müvəqqəti olmasıyla barışmayan hökumət, onu əngəlləməyə çalışacaq. bunun üçün çeşidli yollar var, onların da ən genişyayılmışı - seçkilərin saxtalaşdırılmasıdır. müxalifətin əzilməsi, mətbuatın susdurulması, sahibkarlığın sıxışdırılması, qanunsuz həbslər və başqa təqiblər də bunun üçündür.
ölkəmizdə gücün inhisara alınmasından sonra ən önəmli məqsəd - gücün qanunla çərçivələnməsi oldu, amma biz, ölkə olaraq, buna hələ də nail ola bilməmişik. problem ondadır ki, mərkəzi hökumətin gücü getdikcə zəifləyəcək (bunun aydın görünən iqtisadı səbəbləri var). gücün qanunla çərçivələnmədiyi şəraitdə mərkəzi gücün azalması ölkə üçün əlavə risklər və təhlükələr yaradır. yeni hökumət, gücü qanunla çərçivələndirmək yerinə, yenidən onun inhisara alınmasıyla məşğul olası duruma düşəcək. buysa ölkəmizdə hüquq mədəniyyətinin yaranmasını daha da gecikdirəcək. əslində, bütün bu baş verənlər (yaxınlarda həbs olunmuş iki gəncə qarşı işgəncələr də bunu aydın göstərdi) ölkədə siyasi sabitliyin olmadığı anlamına gəlir.
siyasi sabitlik hökumətin deyil, mülkiyyətçinin dəyişməzliyindədir. bizdəysə özəl mülkiyyətin toxunulmazlığı təmin olunmayıb. avropa insan haqları məhkəməsində azərbaycan hökumətinin ən çox uduzduğu işlər arasında mülkiyyət haqları ikinci yeri tutur (birinci yerdə ədalətli məhkəmə araşdırması haqqıdır). özəl mülkiyyətin toxunulmazlığı olmayan yerdə nə sahibkarlıq olasıdır, nə azadlıq, nə seçki, nə mətbuat, nə müxalifət. ölkəmizdə indiki durum belədir - risklər və təhlükələr artır, hökumətinsə gücü azalır. sistem dəyişməsə, çox çətin olacaq. sistemi dəyişmək gərəkdir.