1. george orwell, 1984’ündə biraz dayaz, daha səthi şeylərin bizi, gələcəyi, dünyanı korlayacağını, insanları insan olmaqdan çıxardacağını desə də, aldous huxley "brave new world"də bunun əksinə, daha dərindən, insan özünün tam mərkəzindən olanların bizi biz edən şeylərdən məhrum edəcəyini çatdırmağa çalışırdı. hər iki kitabda da distopik gələcəyi, dünyanı yaradan elementlər fərqlidir. bu elementləri huxley gələcəkdən gəlmiş kimi təxmin etmişdir. orwell isə öz yaşadığı dövrü huxley’dən yaxşı analiz etmişdir. məncə, bu iki kitabın ikisi də möhtəşəmdir və belə kitabların birdə yazılmayacağını bilmək çox pis duyğudur. amma orwell, bayaq dedimiyiz kimi huxley’ə nisbətən daha səthi yanaşsa da ədəbi cəhətdən ona qədər və ondan sonra yazılmış bütün kitabları belə üstələyəcək gücdədir. huxley nə qədər yazdığı mövzuya dərindən girsə də, ədəbi cəhətdən zəif qalır,1984’ün yanında. artıq günümüz dünyasında huxley’vari distopiyanın tədricən artdığını, hətta irəli gedərək, hökm sürdüyünü belə deyə bilərik. neil postman “ amusing ourselves to death”* türkçədə, televizyon öldüren eğlence kitabının ön sözündə george orwell və aldous huxley üzərinə çox dəyərli və düşündürücü sözlər demişdir.neil postman’ın yazdığı kitab huxley’in təxminləridir bir növ. yəni, o cəhətdən baxsaq, burada qalib huxley olur* bunu çox da ciddiyə almayın . amma iki yazar da çox güclü, öz dövrlərinin dahiləridir. fikirləşirəm ki, brave new world’dəki gələcəyə, dünyaya yanaşılma tərzi ilə 1984’ün ədəbi gücü birləşsə idi nələr olardı.

nəysə, uzatmadan keçək ön sözə:

“gözümüzü 1984’ə dikmişdik. o il gəlib də kəhanət gerçəkləşməyəndə sağlam fikirli amerikalılar özlərinə təriflər düzdülər. liberal demokratiyanın kökləri sağlam çıxmışdı. terror hər yerə sıçrasa da orwell’ci kabuslar ən azından bizə gəlməmişdi.

halbuki, orwell’in uğursuz kəhanətindən başqa bir kəhanətin də olduğunu unutmuşduq: bu dəyişik kəhanət, aldous huxley’in biraz daha köhnə, biraz daha az bilinən, ancaq eyni dərəcədə ürküdücü olan brave new world'ü idi. oxumuş insanların belə arasında yayğın olan inancın əksinə, huxley ilə orwell’in kəhanətləri eyni şeylə əlaqəli deyildi. orwell’in xəbərdarlığı, xaricdən dayadılan bir təzyiqin bizə boyun əydirəcəyi yönündə idi. huxley’in görüşünə görə isə insanları avtonomluqları, yetkinlikləri və tarixlərindən məhrum etmək üçün big brother’a ehtiyac yoxdur. huxley’ə görə, insanlar zaman içərisində üzərlərindəki təzyiqdən xoşları gəlməyə, düşünmə bacarıqlarını iflic edən texnologiyaları ucaldmağa başlayacaqdırlar.

orwell kitabları qadağalayacaq olanlardan qorxurdu. huxley’in qorxusu isə kitabları qadağan etməyin lazım olmayacağı, çünki artıq kitab oxumaq istəyəcək kimsənin qalmayacağı şəklindəydi. orwell bizi informasiyasız buraxacaq olanlardan, huxley isə passivliyə və eqoizmə aparacaq qədər informasiya yağmuruna tutacaq olanlardan qorxurdu. orwell həqiqətin bizdən gizlənməsindən, huxley isə həqiqətin laqeyqlilik dənizində boğulmasından qorxurdu. orwell məhkum bir mədəniyyət halına gəlməyimizdən, huxley duyğu sömürüsünə əsaslanan içki aləmləri və tək başına iplə asılı bir tenis topuyla əylənmək kimi şeylərlə ömür tükədən lazımsız bir mədəniyyətə dönüşməyimizdən qorxurdu. huxley’in brave new world revisited’də göstərdiyi kimi, tiranlığa qarşı dirənmək üçün daim tətikdə gözləyən ictimai libertarianlar ilə rasionalistlər, “insanın hardasa sonsuz olan əylənmə aclığı”nı hesaba qatmamışdılar. huxley, orwell’in 1984’ündə insanların acı çəkərək idarə olunduğuna diqqət çəkərkən, brave new world'də insanlar həzzə boğularaq idarə olunmaqdadırlar. qısası, orwell bizi nifrət etdiyimiz şeylərin məhv etməsindən qorxarkən, huxley bizi sevdiyimiz şeylərin məhv edə biləcəyindən qorxurdu.

bu kitab, orwell’in deyil, huxley’in haqlı olduğu düşüncəsiylə yazılmışdır.”