3. Mənimçün ən əziz 5 əsər siyahısında yer alan rəşad nuri güntəkin romanı.
Körpə vaxtı anasını itirən fəridəni, hərbiçi olan atası diyar-diyar gəzməli olduğundan, qohum ümidinə qalmaması üçün “bacılar məktəbi” adlanan fransız yatılı məktəbinə verir. Qısa bir müddət sonra atasını da itirən fəridə təbiətən vəhşi, ipə-sapa yatmaz uşaqdır. Tez-tez ağac başında gəzdiyi üçün məktəbdə ona “çalıquşu” ləqəbi verilir. Xalası oğlu ilə nişanlanıb, toyuna iki gün qalmış bir neçə cümləlik məktub yazaraq qaçan fəridənin başına gələn hadisələrdən bəhs edir kitab və ilk 4 fəsil fəridənin gündəliyi kimi yazılıb. Son fəsil müəllifin dilindəndir.
Çoxları üçün “məhəbbət romanı” sayılır, amma adi məhəbbət romanından çox-çox artıqdır. Fəridə ordan-ora təyin olunan müəllimdir və şahidi olduğu şeylər heç də ürəkaçan deyil. Xalqın cəhaləti, dövlət orqanlarındakı süründürməçilik və bürokratizm, fərqli insan taleləri çox yaxşı təsvir esilib. Çalıquşu əsərini xüsusi edən cəhətlərdən biri də odur ki, oxuyanda bunların bir kişi tərəfindən yazıldığına inana bilmirsən. Qadın obrazı bu qədər detallı və dəqiq ifadə etmək kişi yazıçı üçün çox çətin məsələdir.
Kitabın azərbaycan dilinə tərcüməsi çox uğurlu alınıb. Yeganə kitabdır ki, orijinalını oxudum, amma sevə bilmədim.
Son olaraq, əsərin əsas fikrini, əhəmiyyətli hadisələri kənara qoyanda belə geriyə o qədər möhtəşəm kiçik detallar qalır ki. Məsələn, bir hissədə fəridəni çox dərindən sarsan bir hadisə baş verir, lakin fəridə heç özünə belə etiraf etmək istəmir bunu. Çox dolduğu üçün kiçik bir şeyin üstündə ağlayır (əli cızılır). Baxmayaraq ki, bunları öz gündəliyində qeyd edir, orda belə niyə bu cür balaca cızığın onu belə ağlatmasının əsl səbəbini izah etmir. Məncə hər qızın, xüsusilə, yeniyetmə vaxtı oxumalı olduğu romandır. Onsuz da sonra dəfələrlə oxumaq istəyi yaradır adamda.