42. vaxtınız varkən özünüzü tanımağa çalışın. burada özünü tanımaq deyəndə ömrünüz boyu məşğul olmaq istədiyiniz sahəni(peşə) və hobbilərinizi tapmağı nəzərdə tuturam. hobbi dedikdə boş vaxtlarınızda məşğul olduğunuz şeylər yox, qiymətli vaxtınızı ayırdığınız sevdiyiniz şeyləri nəzərdə tuturam.
hər bir şəxsin, bir mənada, sevdiyi və sevmədiyi şeylərdən, öz həyatla bağlı düşüncələrindən ibarət olduğunu düşünəndə, nələri sevib sevmədiyinizi tapmaq üçün gərək maraqlandığınız şeyləri təcrübədən keçirəsiniz. bu bir çox sahəyə aid ola bilər. məsələn, hansı növdə mahnıları sevdiyinizi bilməkçün gərək hər növdən mahnıları dinləyəsiniz. eynisi kitab və filmlər üçün də aiddir. çoxlu kitab oxuyun və filmlər izləyin amma çalışın keyfiyyətli şeylər olsun. məsələn kitablarda yüngül klassiklərdən başlaya bilərsiniz.

peşə. belə ki uşaqlıqda məktəbə başlayırsınız. uşaqlıqdan çıxaraq yeniyetməliyə də məktəbdə girirsiniz. məktəbdə keçilən fənlərin hamısını oxumağa çalışın ki tapa biləsiniz hansı sahəyə marağınızın və istedadınızın olduğunu (özünüzü müşahidə edin, fikrinə güvənə biləcəyiniz, neytral şəkildə rəy deyə biləcək insanlardan soruşun). tapana qədər hamısına eyni diqqəti ayırın tapdıqdan sonra marağınızı cəlb edən sahəyə doğru diqqətinizi artırın digər daha uzaq sahələrə isə azaldın amma onları tamamilə aradan çıxarmayın. çünki hər an maraq dairələriniz dəyişə bilər. heç bir şey olmasa belə digər sahələr haqqında da bilginizin olması sizin üçün əlbəttəki müsbət bir haldır.
istedad. istedadınızın olduğu bir sahəni seçsəniz sizinçün daha rahat olar. maraq duyduğunuz sahəyə qarşı istedadınız da varsa yaşadınız deməkdir. yoxsa da sizə üzərinizdə işləmək, işləyirsiz və olmursa, sahəni istəyinizə ən yaxın şəkildə dəyişmək qalır.


düşüncələr dedik. hər hansı bir şey haqda qəti fikir bildirirsizsə orda bir durun, sakitləşin, nəfəs alın. əgər sizə maraqlı bir mövzudursa sizə verilən məlumatı olduğu kimi qəbul etməyin, sorğulayın, səthi yanaşmayın. hər hansı bir şey haqqında sağlam düşüncənizin formalaşması üçün də əvvəlcə gərək həmin mövzu haqda araşdırasınız və bilginiz olsun ki, sonra həmin mövzuya bir neçə pəncərədən baxa biləsiniz. onsuz da bütün bu proseslər nəticəsində bir çox mövzularda mütləq doğrunun olmadığını, bir neçə doğrunun ola biləcəyini, ümumiyyətlə əksər şeylərdə doğru və ya yanlışın olmadığını kimə görə və ya nəyə görə düzgün və ya səhv ola biləcəyini görməyə başlayacaqsınız.
bunlarla əlaqədar demək istədiyim bir digər şey də budur ki, fərqli olanı əzməyin, incitməyin. sizin tək işiniz özünüzlədir. əzənlərə qarşı susmayın. əzilənsinizsə kömək istəyin, kömək ala biləcəyiniz biriləri olmalıdır. yoxdursa hamısını sikdir edin, onlara qarşı qulaqlarınızı bağlayın və özünüzü inkişaf elətdirməyə baxın. gec tez özünüzə uyğun dostlar tapacaqsınız.


2.dil. bunlar oldu, hardan araşdıraq, oxuyaq, izləyək azərbaycanca qaynaq var ki? deyirsinizsə, yaxşı edirsiniz. sanki ölümcül xəstəliyiniz varmış və dərmanı ingiliscə öyrənmək imiş kimi ingiliscə öyrənməyə girişin. ingiliscə öyrənərkən ingiliscə oxuduğunuzu başa düşəcək səviyyəyə çatana qədər türkcədən yararlana bilərsiz amma bədii əsərlərdə türkcəyə keçməmişdən əvvəl kitabxanalardaki kitabları yeyib bitirin ki, söz ehtiyatınız artsın, özünüzü ifadə etmək və danışıq bacarıqlarınız inkişaf eləsin. bu arada da deyim ki, kitab seçimi önəmlidir elə edin ki maraq dairənizə uyğun kitablar seçəsiniz yoxsa kitablarla aranız soyuya bilər. (təbii ki başlarda dediyim kimi nələri sevdiyinizi tapana qədər gərək hər növdən oxuyasınız, gördüz 60-70(100)səhifə keçib, lakin sarmıyo keçin başqasına, bir vaxt yenidən qayıdarsınız, bəlkə). belə də ki, beyninizin yaxşı işləyən vaxtlarıdır təkcə ingiliscə ilə kifayətlənməyin kefiniz istəyən başqa dil(lər)i də öyrənin.


dəyişmək. ən əsas şeylərdən biri də yuxarda da bəhs etdiyim kimi durmadan dəyişəcək olmağınızdır. maraqlandığınız şeylər dəyişə bilər məktəb vaxtlarından hər bir sahədə biliklərinizin təməl daşlarını atsanız sizin üçün rahat olar. bunu da deyim ki, dəyişmək pis bir şey deyil, olması lazımlı və labüd bir şeydir. əsas odur ki dəyişərkən öz üst səviyyənizə keçəsiniz, yəni yaxşı tərəfə dəyişəsiniz.
yenə təkrarlamalıyam ki marağınızı cəlb edən şeyləri sınamalısınız. sınayanda o sahəyə qarşı həvəsiniz itə və başqa sahəyə marağınız oyana bilər və bu nə istədiyinizi tapana kimi belə davam edəcəkdir. təbii ki tapandan sonra da dəyişməyiniz davam edəcək, bunu bilməlisiniz ki ən üst səviyyəniz yoxdur, həmişə irəliləyə biləcəyiniz daha yaxşı bir versiyanız var olacaq. amma böyük ehtimal özünü tanıdıqdan sonra bu dəyişiklikləri müşayiət edəcəksiniz və yuvarlanıb gedəcəksinizdir.


burda deməliyəm ki, mən bunların heç birini eləməmişəm (entry'yə tüpürüb çıxacağınızı görürkimiyəm). arxaya dönüb yeniyetmə mən'ə baxanda utancdan yerə girmək istəyi oyadan cahil bir pox kisəsi görürəm. yuxarıda qeyd etdiyim şeyləri indi eləməyə çalışıram. lakin vaxt yoxdur. ilk cümlədən vaxtı vurğulamağım buna görədir. nəticədə bu entry'nin məqsədi mən etdim siz etməyindir. işiniz çətindir bilirəm, o coşğun vaxtlarınızda bir də imtahan stresi ilə əlləşirsiniz. amma kəsilmək dünyanın sonu demək deyil. bəlkə də bir şansdır. özümdən nümunə verməli olsam, bir il yenidən hazırlaşmaqla, həm özümlə tək qalma, istədiyim şeyin nə olduğuna əmin olma və daha çox bal yığaraq ödənişsizə düşə bilmə şanslarımın hamısını öz əlimdən almış olmağıma baxsaq, peşmanam (həmin vaxt buna belə yanaşmayacaqdım, siz də yanaşmayacaqsınız böyük ehtimal). yenə də kəsilsəniz və ya yaxşı bir universitetə və istədiyiniz ixtisasa düşə bilməsəniz növbəti il yenidən verə bilərsiniz. bunu təbii ki belə bir şansı və imkanı olanlara deyirəm. kaş hamınızın belə bir şansı olaydı. oğlanların 18 yaşı tamam olanda əsgərliyə aparılması, bəzi qızlara da ümumiyyətlə elə bir şansın verilməməsi bu mövzuda belimizi qırır. amma elə bunlara görə bu naçizanə məsləhətləri yazmaq istədim.

son olaraq da hislərinizdən, özünüzdən utanmayın. səhv etməkdən qorxmayın, çalışın eyni səhvləri təkrarlamayın, fərqli yollar sınayın. heç olmaya yaşadığınız yerin əl verdiyi qədər gəzib əylənin. bacarmadığınızı, çətinlik çəkdiyinizi görəndə, dayanın və dincəlin.özünüzə vaxt verin. hazır hiss edəndə davam edərsiniz.
öz yeniyetməliyimi görsəm ağzına tüpürəcək olsam belə, hər birinizi sığallayır, bağrıma basıram. uğur olsun

qeyd: yeniyetməliyin uzun bir dövrü və fərqli yaşlardaki şəxsləri özündə cəmləməsini nəzərə alanda, burda yazılanların hamısının hər yaşdaki yeniyetmələrə aid edilməsinin düzgün olmayacaqmışkimi olması nəzərə alınmalıymışkimidir.