Kimdir veqanlar?
Veqan sözü tarixdə ilk Veqan Cəmiyyətinin həmtəsisçisi Donald Uatson tərəfindən “vegetarian” sözünün ilk və son hecalarının birləşdirilməsi ilə leksikona daxil olmuşdur. Vegetarian sözünün mənası isə latıncadan tərcümədə “sağlam“, “gümrah“ və “möhkəm” deməkdir. Veqanizm heyvan mənşəli qidalardan və digər heyvan məhsullarından, heyvanların istismar olunduğu bütün ticarət və əyləncə növlərindən imtina etməyə yönəlmiş fəlsəfə və etik həyat tərzidir.
Donald Watson 1994-cü ildə veqanizmi belə təsvir etmişdi:
Veqanizm heyvanlar aləminin istismar və zülmünün bütün növlərini istisna etmək və həyatı qorumaq üçün bir yoldur. Bitki aləminin məhsulları ilə yaşayan və heyvanlardan istehsal olunan bütün ticarət mallarının alternativlərindən istifadə etməklə ət, balıq, quş əti, yumurta, bal, heyvan südü və onun törəmələrini rədd edir. Bunun başlıca səbəbi ətlə yanaşı süd və yumurtanın da istehsalında standart sayılan proseduraların çox böyük qəddarlıq ehtiva etməsidir.
Hər nə qədər yeni anlayış kimi görünsə də, tarix boyu mövcud olmuş veqan fəlsəfəsi bir çox dahi şəxsiyyətlərin, yazıçıların, elm adamlarının və s. əsərlərində və fikirlərində öz əksini tapmışdır
Bəs nə üçün veqan qidalanma? Veqan qidalanma nə dərəcədə sağlamdır?
Amerika Dietoloqlar Assosiasiyasının (American Dietetic Association) da vurğuladığı kimi, düzgün planlaşdırılan bir veqan qidalanma rejimi insan sağlamlığına tamamilə uyğun, hətta müəyyən xəstəliklərin qarşısının alınması və müalicəsində faydalıdır.
illərdir yalnız bitki əsaslı qidalanan və tamamilə sağlam olan, aralarına peşəkar idmançıların, bir neçə uşaq dünyaya gətirmiş anaların da daxil olduğu yüz minlərlə insan əyani sübutdur ki, ət yemədən yaşamaq mümkündür. Yorğun hiss etməyinizə səbəb olan zərərli yağlı qidalardan fərqli olaraq, veqan/vegeterian yemək sizi enerjinizlə dolu hiss edir və artıq çəkidən xilas olmağın ən sağlam yoludur. Omnivor pəhrizin əksinə, liflərlə, antioksidanlarla, vitamin və minerallarla daha zəngin olması və bir çox ağır xəstəliklərin risk faktoru olan heyvan mənşəli yağları, xolesterini ehtiva etməməsi bitki əsaslı pəhrizin üstünlüklərindəndir.
O zaman şirlərə də izah edin ki, ət yeməsinlər.
Sizcə niyə hamımız ət yeməyin təbiətin qanunu olduğunu düşünürük? Yaşadığımız bu informasiya əsrində təbiət haqqında orta məktəb biologiya dərsində öyrəndiklərimizlə kifayətlənməyib, təbiət qanunları haqqında təsəvvürümüzü genişləndirməyimizə nə maneə olur? Biz öz həyatımızı doğurdanmı təbiət qanunlarına uyğun yaşayırıq?
Veqanlara əks-arqument kimi nümunə göstərilən heyvanların həyat mübarizəsi, əslində, ən yüksək intellektə malik olduğunu iddia edən insanların bir çox etik prinsipləri ilə üst-üstə düşmür (xəstə və ya zəif balanı ailədən çıxdaş edib ölümə tərk etmək, rəqiblərin balalarını öldürmək, qida uğrunda eqoist mübarizə və s.). Bəs niyə təbiətdən ayrılaraq yaratdığımız sivilizasiyanın içərisində məhz heyvan yemək mövzusunda təbiətə sadiq qalmağa çalışırıq? Heç bir ovçuluq instinktinə malik olmayan, bir heyvanı silahsız öldürməkdən aciz, heyvanı çiy halda yeyə bilməyən, hətta çiy ətə toxunduqdan sonra əllərini dezinfeksiya etməsi məsləhət görülən homosapiensin təbiətin qanunlarına uyğun olaraq ət yediyini deməsi nə qədər məntiqlidir? Sağlamlıq sahəsində araşdırmalar sübut edir ki, yaşamaq üçün heyvan yeməyə məcbur deyilik. Bəs məcburiyyət olmadığı tədqirdə heyvan yeməyin adı nədir? Dad zövqü üçün öldürmək! Bir vərdiş milyon illərdir formalaşmış ola bilər, ancaq, davam etmə müddəti heç bir davranışa bəraət üçün əsas deyildir. Quldarlıq da uzun illər davam etmişdi.
Hər şeydən əvvəl heyvanların alternativi var mı? Bizim alternativimiz var. Bitki mənşəli qidaları həzm edə bilirik və yaşamaq uğrunda mübarizənin birbaşa içində deyilik. Ətrafımız market və bazarlarla, qida baxımından zəngin ərzaqlarla doludur. Hətta, son zamanlarda köhnə qidalanma vərdişlərindən ayrılmaqda çətinlik çəkən, ancaq heyvanları istismar etmək istəməyən insanlar üçün süd və süd məhsullarının, kolbasa kimi ət məhsullarının bitki əsaslı və eyni teksturaya malik alternativləri də satışa çıxıb. Biz hələ də özümüzü quru savannada aclıq və susuzluq çəkən, bitkilərlə qidalanmaq imkanı olmayan yırtıcı aslanla müqayisə etməyə davam edək?
link
