Kitabın pdfləri:
türkcə
ingiliscə
Kitabın tezisi kobudca ondan ibarətdir ki, hazırki kapitalist, nəhəng korporasiyaların, media şirkətlərinin dominantlıq etdiyi rejimdə azad, obyektiv, qərəzsiz media anlayışı sadəcə bir illüziyadır. Media ənənəvi düşüncədən fərqli olaraq vətəndaşlara ölkədəki siyasi və iqtisadi gücləri əllərində tutan quruluşlar haqqında bilgi sahibi olsunlar deyə xidmət etmir, əksinə media şirkətləri həmin quruluşlar ilə işbirliyi münasibətindədir və media şirkətinin əsas məqsədi sırf qazanc əldə etməkdir. Konspirasiya nəzəriyyəsi kimi səslənir, düzdür, lakin propaqanda modelinin 5 filtrini incələdikdən sonra elə səslənməyəcək.
Birinci filtr: Sahibkarlıq.
Nəzərə almaq lazımdır ki, media quruluşlarının əksəriyyəti, dövlət və ya böyük korporasiyaların sahibkarlığındadır. Bu iki sistemin məqsədi, mümkün qədər öz maraqlarını və qazancını təmin etməkdir. Deməli, nə dövlət, nə də şirkətlər sahibi olduqları medianın onların maraqlarına tərs düşə biləcək, qazanc mexanizmlərinə zərbə endirə biləcək informasiyanın yayımlaması riskinə məntiqən getməzlər. Bir sözlə, bu filtrdə media məcrasının sahibi olan quruluş onun maraqlarına ziyan vura biləcək bir informasiyanın xəbər olma potensialını tamamilə gözdən çıxarır, beləliklə, medianın obyektivliyinə və azadlığına məhdudiyyət qoyulur. Məsələn, neft məhsullarından produkt emal edən, əlavə məhsul kimi karbon emissiyası yaradan şirkətə bağlı media məcrası qlobal isinmə ilə bağlı xəbər yayımlamaqdan çəkinər, çünki bu maraq toqquşmasına yol açar.
ikinci filtr: Reklam.
Müəyyən tezlikdə xəbər oxuyan biri olaraq, xəbər əlçatımlılığı üçün müntəzəm nə qədər xərciniz çıxır? Orta-statistik Azərbaycanlı isəniz, zənnimcə, çox az və ya heç. Bəs media şirkəti fəaliyyətini davam etdirmək üçün lazım olan gəliri haradan əldə edir? Reklam və sponsorlardan. Beləliklə, bu media şirkəti xəbər yayımlayarkən, reklam aldığı şirkətlərin və sponsorlarının maraqlarına zidd olan xəbərləri də gözdən çıxarmalıdır. Bu da medianın hürriyyətinə və dürüstlüyünə digər bir əngəldir.
Üçüncü filtr: Qaynaq.
Media şirkətinin özünün və sahibkarı olan korporasiyanın resursları limitlidir. Bu səbəbdən hər sahədən çıxa biləcək xəbərlər ilə maraqlanmır. Ona xəbərlərin davamlı şəkildə gəldiyi stabil qaynaqlar lazımdır ki, linzanı oraya fokuslasın. Misal üçün, Azərbaycan haqda müxalif publikasiyalara (Radio Azadliq, Meydan TV, Azadlıq qəzeti və s.) tez-tez ancaq ölkədə baş verən sosial, iqtisadi, siyasi problemlərə - bir sözlə, sırf neqativ informasiyaya yer vermək barədə tənqidlər gəlir. Onların həmin problemlərə diqqət ayırmaları çox təbiidir, çünki o problemlər, bu şirkətlərin stabil xəbər və qazanc qaynaqlarıdır. Səbəb, bu cür problemlərin ölkədə ardı-arası kəsilmir (ikinci səbəb isə, müxalif kanalların apardığı, hakimiyyəti çətinə salmağa hesablanmış propaqandadır).
Dördüncü filtr: Sərt tənqid/diskreditasiya ("flak").
Media, dövlət və korporasiyaların qurduğu ortaq qazanc münasibətinin maraqları başqa bir şəxs və ya quruluş tərəfindən təhdid edilərsə, ifşa olunarsa, həmin şəxs/quruluşa qarşı mediada sərt tənqid ilə nüfuzdan salma, diskreditasiya etməyə hesablanmış propaqanda aparılır. Sistemin maraqlarını təhlükəyə atan hər kəs, gücünü itirmək, təhdid olaraq görünməmək mövqeyinə çatana kimi nüfuzdan salınır, susdurulur və ya ən azından buna cəhd edilir. Misal üçün, açıq şəkildə Osmanqızı TV kanalında Azərbaycanın idarəetməsini tənqid edən Sevinc Osmanqızını nüfuzdan salma cəhdləri olaraq, Youtube-da "Sevinc Osmanqızı necə satıldı", "Sevinc Osmanqızı ermənipərəstdir", "Sevinc Osmanqızının intim videosu" kimi videolar tapa, Sevinc Osmanqızının necə təhqir edildiyini, verilişinin və qonaqlarının 5-ci kolon adlandırılmasını öyrənə bilərsiniz. Həqiqətən, bu qədər sərt tənqidin səbəbi Osmanqızının guya "ermənipərəst" olmasımıdır?
Beşinci filtr: Antikommunizm/Ortaq düşmən.
Bu son filtrin məqsədi xalqda ortaq qorxu yaradaraq ictimaiətin ələ alınmasıdır. Kitab Sovet ittifaqı parçalanmadan öncə yazıldığı üçün termin olaraq "antikommunizm"dən istifadə edir. Səbəb, Rusiyadakı sosialist rejimin propaqanda vasitəsilə Amerikalılara "düşmən" olaraq tanıdılması və bu vasitə ilə əhalidə ortaq bir əndişə yaradaraq birlik əldə etmək, bu birliyi pozacaq, sistemi tənqid edən fərdləri çıxdaş etməyə əlində səbəb olmaqdır. Tapın, görək bizdə bunun analoqu nədir? Bəli, ermənilər. Erməni və Qarabağ problemi, demək olar ki, cəmiyyətdə hər qəbildən insanı birləşdirə biləcək bir məsələdir. Effektivliyi də göz qabağındadır.
Qısaca, kitab hal-hazırda içində yaşadığımız kapitalist, maraqlar və qazanc uğruna böyük strukturların işbirliyinə girdiyi rejimdə, azad, obyektiv, qərəzsiz medianın mümkün olmayacağını irəli sürür. Yuxarıdakı filtr siyahısı bəsitləşdirilmişdir, daha geniş təsəvvür üçün kitabın özünü və ya analizlərini oxuya bilərsiniz.
Modelin qısa məzmununu verən videoçarx (türkcə altyazılar mövcuddur):
(youtube: 
)
)