1. 1. Humanist psixologiya məktəbin əsas müddaaları,
2. K.Rocersin şəxsiyyət nəzəriyyəsi,
3. A.Maslovunun şəxsiyyət nəzəriyyəsi,
4. Q.Olportun şəxsiyyət nəzəriyyəsi. olmaqla dörd yerə bölünən istiqamətdir.

1.Humanist psixologiya istiqamətinə personologiya istiqaməti də deyilir (persona-şəxsiyyət deməkdir). Bu istiqamət (məktəb) XX əsrin 50-60-cı illərində ABŞ-da yaranmış və sürətləinkişaf etməyə başlamışdır. Istiqamətin öyrəndiyi əsas probleb şəxsiyyət problemidir. Məktəbin ilkin yaradıcıları A.Maslov, K.Rocers və Q.Olportolur.
Əgər Freydizm şəxsiyyəti bioloji varlıq kimi nəzərdən keçirirdisə, humanist psixologiya şksinə, şəxsiyyəti sosial varlıq kimi nəzərdən keçirir. Məktəbin nümayəndələri sübut etməyə çalışırlar ki, şəxsiyyətdə anadangəlmə altruist (başqalarına təmənnasız köməklik etmək) təlabatlar mövcuddur.

Bu təlabatlar onun davranışını motivləşdirir. Deməli şəxsiyyət anadangəlmə xeyirxax varlıqdır, o dünyada xeyirxax işlər görmək üçün gəlir. Onu sonralar bədxax varlığa çevirən bəd əməllərə sürükləyən yaşadığı cəmiyətdir. Humanist psixoloqlar üçün əsas problem şəxsiyyəti öyrənməkdədir. Onlar hesab edirlər ki, şəxsiyyətin nüvəsini onun öxü, öz məni haqqında təsəvürrlər təşkil edir. Şəxsiyyətə özü haqqında təsəvürlər formalaşdırmaqda yalnız psixoloq köməklik göstərə bilər. Bu məktəb şəxsiyyətə praktik psixoloji xidmət göstərmək ənənəsini əşyanın qoydu. Əgər psixoonaliz şəxsiyyəti keçmişindən asılı olan bir varlıq kimi nəzərdən keçirirdisə, humanist psixologiya əksinə onu gələcəyə yönəlmiş varlıq kimi nəzərdən keçirir. Humanist psixoloqların şəxsiyyət nəzəriyyələri şəxsiyyətin özünüaktuallaşdırılması nəzəriyyələri adlanır. Q.Olporta görə şəxsiyyət özünün potensial imkanlarını azad reallaşdırmağa çalışır, K.Rocersə görə şəxsiyyət özünə olan inamı artırmağa və öz ideal məninə çatmağa can atır, A.Maslovya görə şəxsiyyət yaradıcılıq imkanlarını həyata keçirməyə çalışır. Bu məktəb hal-hazırda bütün dünyada çox populyar bir məktəb hesab olunur.

2.Humanist psixologiya məktəbinin ən məşhur nümayəndələrindən biri K.Rocersdir (1902-1987). O, əvvəlcə fəaliyyətə psixiator-terapevt kimi başlayır, sonralar psixologiya problemləri ilə məşğul olmağa başlayır.

K. Rocersin şəxsiyyət nəzəriyyəsi “indirektiv” (diqqətin pasiyentə cəmləşməsi) nəzəriyyə adlanır. O, özünün müalicə metodunu “indirektiv” metod adlandırır. O, qeyd edirdi ki, həkim xəstəsinə təlqinedici təsir göstərməməli, onun şəxsiyyətinə hörmətlə yanaşmalı və unutmamalıdır ki, onların hər ikisi bərabərhüquqlu insanlardır, insan portnyorlarıdırlar. Həkim-psixoloq xəstənin iç dünyasına ehtiyatla nüfuz etməli, onu dərk etməlidir. Xəstədə həkimə inam yaranırsa o, özünü sərbəst hiss edir, qəlbini bütövlükdə həkim-psixoloqa açır, inanır ki, həkim onu başa düşür, onun dərdinə şərik çıxır.

K.Rocers hesab edirdi ki, sağlam adamların da arasındakı ünsiyyəti indirektiv olmalıdır. Indirektiv davranış şəxsiyyətə hörmətlə yanaşmaq tələb edir. Bu, kapitalizm dünyasında müəyyən çətinliklərlə rastlaşır, yəni kapitalizm dünyasında insanların indirektiv davranışı çətinləşir.

K.Rocersin şəxsiyyət nəzəriyyəsinin mərkəzində şəxsiyyətin özünüqiymətləndirməsi kateqoriyası durur. Uşaqda böyüklərlə və həmyaşıdları ilə qarşılıqlı təsir prosesində özü haqqında təsəvvürlər formalaşır. Şəxsiyyətin özünüqiymətləndirməsi münaqişəsiz keçmir, tez-tez şəxsiyyətin özünə verdiyi qiymətlə ətrafdakıların ona verdiyi qiymətlər bir-birinə uyğun gəlmir. Bu zaman, şəxsiyyət seçim qarşısında qalır, yəni özünün-özünə verdiyi qiyməti əsas götürsün. Şəxsiyyət uşaqlıq yaşlarından başlayaraq tədricən özünə verdiyi qiyməti ətrafdakıların ona verdiyi qiymətlər əsasında qurmağa başlayır. K.Rocers qeyd edirdi ki, insanlar əksər hallarda özləri haqqında düzgün təsəvvürə malik olmurlar. Məhz buna görə də psixoloq eləcə də insanı əhatə edən digər insanlar ona özünü düzgün dərketməkdə köməklik göstərməli və onda elastiki özünüqiymətləndirmə formalaşdırmalıdırlar.
K.Rocersin fikrincə, psixoloq, psixiatr adamı müalicə etmək üçün onun öz məni haqqındakı təasəsvvürlərini dəyişdirməlidir. Şəxsiyyətin psixi sağlamlığını əsas şərtlərindən biri onun özünü qiymətləndirməsini elastik olmasıdır. Həyatın daima dəyişən şəraitinə asan uyğunlaşmaq üçün şəxsiyyətin özünüqiymətləndirməsi elastiki olmalıdır. Şəxsiyyət özünü yaxşı və düzgün tanisa bu elastiklik də bir o qədər yüksək olar.
Müəllifin fikrincə, şəxsiyyət daima ətrafdakıların müsbət qiymətinə ehtiyac duyur. Şəxsiyyət inkişaf etdikcə onun ətrafındakıların müsbət qiymətinə tələbatıda artır. Başqalarına hörmətlə yanaşan şəxsiyyətdə özünəhörmət yaranır.

3.A.Maslou (1907-1970) humanist məktəbin ən popular nümayəndələrindən biridir. O, hesab edirdi ki, şəxsiyyətin davranışının, əməllərinin əsas mənbəyi onun fasiləsiz olaraq özünüaktuallaşdırılması, özünüifadəsidir. Özünüaktuallaşdırma tələbatı mahiyyətcə humanist tələbatdır və yalnız sağlam insanlarda yaranır, insanlara xeyir verir. Darvindən fərqli olaraq( Darvin hesab edirdi ki, aqresiv və güclü heyvanlarda yaşamaq qabilliyyəti daha yüksəkdir.) o, hesab edirdi ki aqressivlik heyvanların əsas instinkti deyildir. Heyvanlar ac olanda aqressiv olur: “Tox şir yaxud pələng öz şikarına heç vaxt hücum etmir”.
Maclonun nəzəriyyəsinin mühüm müddəallarından biri də odur ki, insan kim olmalıdırsa o, da olmalıdır, yəni hər kəs cəmiyyətdə öz missiyasını həyata keçirməlidir. Bu yolda o, bütün imkanları və qabilliyyyətlərini istifadə etməlidir. Məhz bu , şəxsiyyətin özünüaktuallaşdırmasıdıdr.
Maslou eksperimentatator deyildir. O, nə sorğu nə də intervyu aparmırdı. O, bioqrafiya metodundan istifadə edərək dahi insanların həyat tarixini ,bioqrafiyasını öyrənirdi.
O, belə qənaətə gəlir ki, özünüaktuallaşma tələbatı sağlam şəxsiyyətlərdə əmələ gəlir, nevrotiklərdə isə bu tələbat ümumiyyətlə əmələ gəlmir. Nevrozlar bu və ya digər səbəblərdən özünüaktuallaşdırma tələbatı olmayan insanlarda əmələ gəlir. Bu tələbat əqli cəhətdən kamil olan, sağlam şəxsiyyətlərdə yaranır.

Deməli, şəxsiyyət özündə anadangəlmə nə varsa onu reallaşdırmalıdır, bacardığı sahədə özünüaktuallaşdırmalıdır. Əgər, anadangəlmə aktyorluq qabilliyyəti varsa o, aktyor olmalıdır və s. əgər insan kim olmalıdırsa o cür olmursa əgər şərait ona bu imkanı vermirsə, mane olursa ünaqişə əmələ gəlir. Bu münaqişə insanı özünüaktuallaşdırma istəyi ilə mreal şərait arasında yaranır və nevrozun əmələ gəlməsinə səbəb olur.
Cəmiyyətə güclü, sağlam, əqidəli şəxsiyyətlə lazımdır. Məhz onlar cəmiyyətin sağlamlaşdırmaq iqtidarındadırlar.
A. Maslou şəxsiyyəti sosial varlıq kimi nzərdən keçirir və onun davranışını müxtəlif səviyyəli tələbatların ödənilməsi və motivləşdiyini göstərir. Insanların tələbatları iqtidayidən aliyə doğru düzülmüşdür. (iyerarxik düzüm), əvvəlki tələbat ödənildikdən sonra digər, sonrakı tələbat ödənilir.

4.Q.Olport (1897-1967) əvvəllər psixoterapevt kimi fəaliyyətə başlayır sonralar isə psixologiya ilə məşğul olmağa başlayır. O, belə bir mövqedən çıxış edir ki, insan “ açıq sistemdir”. Fərdin şəxsiyyət kimi inkişafı başqa insanlarla qarşılıqlı əlaqədə, qarşılıqlı münasibətlər kontenkstində gedir. Şəxsiyyət ətrafdakılara yalnız nəyisə vermir, eyni zamanda, onlarda nəyisə alır. Məhz buna görə şəxsiyyət ətrafdakılarla yeni münasibət yaratmalı və artıq mövcud olan münasibətləri isə inkişaf etdirməlidir.
Q.Olport yazırdı : “şəxsiyyətin kim olduğunu başa düşmək üçün “, “dostunun kim olduğunu de sənin kim olduğunu deyim”(Q.Olport) mütləq, ona ünvanlanma lazımdır ki, gələcəkdə o, kim ola bilər.
Olportun şəxsiyyət nəzəriyyəsi şəxsiyyətin əlamətləri nəzəriyyəsi kim məşhurdur. Bu nəzəriyyəyə görə insanlar bir birindən şəxsi əlamətlərin sayına və bu əlamətlərin inkişaf səviyyəsinə görə fərqlənirlər.
O, təklif edirdi ki, şəxsiyyətin əlamətlərini testlərin köməyilə və müxtəlif insanların həyatını müşahidə edib öyrənməkdə ümumiləşdirməklə müəyyənləşdirmək mümkündür. Beləliklə, Olport şəxsiyyəti örgənmək üçün təklif edirdi ki, bundanda şəxsiyyətin eksperimental psixologiyasında geniş istifadə olunur. O, bu metodlardan istifadə edərək şəxsiyyətin əlamətlərini təsvir edən 4500 söz müəyyənləşdirir.
Olporta görə şəxsiyyətin əlamətləri onun davranışının motivini təşkil edir. O, hesab edirdi ki, hər bir adam “əlamətlər toplusu” ilə dünyaya gəlir. Bu əlamətləriki qrupa ayrılır: əsas və əməli əlamətlər. əsas əlamətlər şəxsiyyətin davranışını stimullaşdırır, əməli əlamətlər isə onun davranışını formalaşdırır. Məsələn, əməli əlamət kimi nəzakətlilik, səbrlilik, şəxisyyətin davranışını formalaşdırır. Şəxsiyyətin əməli əlamətləri başqa insanlarla ünsiyyətdə əmələ gəlir. Bundan yetgin şəxsiyyətdə daimiləşir. Şəxsiyyət məhz əlamətləri ilə tanınır. Hər bir şəxsiyyətdə müəyyən əlamətlər dominantlıq edir. Bu əlamətləri yalnız şəxsiyyəti. ətarafı müşahidə edərək , öyrənərək müəyyənləşdirmək mümkündür. Bu əlamətlər şəxsiyyətin rəftar və davranışından biruzə verir.