1. Keyfiyyət pozuntularına aiddir :
l)Sayıqlama ideyaları. Psixi xəstəliklərlə əlaqədar əsassız yaranan və həmin şəxs tərəfindən tənqidi münasibət bəslənilməyən əqli nəticələrə (ideyalara, fikirlərə və münasibətlərə) deyilir.
Sayıqlama ideyalarını üç böyük qrupa bölmək mümkündür:
A.Münasibət sayıqlamaları;
B.Özünü böyütmə sayıqlamaları;
C. Özünü kiçiltmə sayıq¬la¬ma¬ları.
Münasibət sayıqlamaları-ətraf mühitdə olan hər şey onlarla müəyyən dərəcədə əlaqədardır. Xəstəyə elə gəlir ki, bütün tanışlar və yadlar ona mənalı surətdə baxır, pıçıldaşır, onu lağa qoyurlar və s.
çıxır Münasibət sayıqlamalarının kliniki formalarına rast gəlinir:
A)Təqib sayıqlamaları zamanı xəstələrə elə gəlir ki, bir qrup adamlar, bəzən isə bir nəfər naməlum şəxs “xüsusi tapşırığa” əsasən onu izləyir, onun bütün hərəkətlərini, kimlərlə görüşməsini qeydə alır.
B)Təsir sayıqlamalarında xəstə güman edir ki, ona müxtəlif vasitələrlə, məsələn, hipnoz, rentgen və lazer şüaları ilə təsir göstərirlər. Beləliklə, onun fikirlərini çaşdırır, hərəkətlərinə mane olur və ya onu xəstələnməyə vadar edirlər.
C) Zəhərləmə sayıqlamalarında xəstə söyləyir ki, onu zəhərləmək, xəstəliyə düçar etmək və ya öldürmək istəyirlər. xəstələr çox vaxt yeməkdən və dərman qəbul etməkdən imtina edirlər.
D) Cadu sayıqlamalarında xəstələr inanır ki, onları cadu ediblər. Ona görə də bədənləri zəifləyib, gücdən düşübdür.
E) Taqsırlandırma sayıqlamaları zamanı xəstələr təkidlə sübut etməyə çalışırlar ki, ətrafdakı adamlar: iş yoldaşları və ya qohumları onu hər hansı bir pis hərəkətdə təqsirləndirirlər. Ona görə də onunla hamı küsülü kimi rəftar edir, ondan üz döndəriblər.
F) Qısqanclıq sayıqlamalarında xəstə öz həyat yoldaşını əsassız olaraq qısqanır, kiminləsə görüşməkdə günahlandırır.
G) Məhəbbət sayıqlamalarında xəstə kiminsə onu alovlu sevdiyini söyləyir.
H) Özünüböyütmə sayıqlamaları zamanı xəstələr özlərini həddindən artıq gözəl qeyri-adi istedada malik şəxs hesab edir, olduqca dövlətli, güclü, bilikli olduqlarını söyləyirlər. Bəzən özlərini hökmdar, sərkərdə, alim, yaxud da allah kimi qələmə verirlər.
J) Özünü kiçiltmə ideyaları sayıqlama ideyalarının böyük bir qrupunu təşkil edir.
xəstələrdə bədəninin müəyyən hissələrinin və ya orqanlarının tam sağlam olmaması və ya bacarıqsız, qabiliyyətsiz olmaları haqqında inam yaranır. Bəzən xəstələrə elə gəlir ki, onların həyatı səhv hərəkətlərlə doludur.
L) ipoxondrik sayıqlamalar- Bəzi xəstələr heç bir əsas olmadan deyirlər ki, vərəm, sifilis, xərçəng, QiÇS xəstəliyinə tutulmuşlar
M) Kotar sindromu xəstələr ayrı-ayrı orqanlarının varlığını inkar edirlər- inkar sayıqlamaları da adlanır.
N) paranoyal sayıqlama- Sayıqlama ideyaları bəzən sistemli xarakter daşıyır. Onlar yanlış ideyalara, lakin doğru sübutlara əsaslanır.
Z)Parafren sayıqlamalar sistemləşmiş, fantastik məzmunu ilə xarakterizə olunur. Belə sayıqlamalar üçün fantaziya və konfabul- yasiya xarakterikdir.
ll) Sarışan ideyalar. Şəxsin iradəsindən asılı olmayaraq meydana çıxan, lakin xəstə tərəfindən tənqidi münasibət bəslənilən yersiz, arzuolunmaz fikirlərə, xatırlamalara, qorxulara, hərəkətlərə və meyllərə sarışan hallar deyilir.
aşağıdakı formaları vardır:
a) Sarışan fikirlər – istənilmədən yaranan yersiz fikirlərdir.
b) Sarışan şübhələr – şəxs daima öz hərəkətlərinin, nitqinin düzgün olmamasından şübhələnir.
c) Sarışan meyllər – mənasız, təhlükəli, ləyaqətsiz bir iş görməyə şiddətli meylin əmələ gəlməsidir.
d) Sarışan hərəkətlər- qorxu və şübhələrdən azad olmaq məqsədi güdən və bir növ müdafiə xarakteri daşıyan hərəkətlərdir.
e) Sarışan rutuallar -Bəzən xəstənin qorxu və şübhələrindən azad olmasına, nisbətən sakitləşməsinə sarışan halların məzmunu ilə heç bir əlaqəsi olmayan müəyyən hərəkətlərin həyata keçirilməsi kömək edir.
f) Sarışan xatırlamalar zamanı xəstə qorxulu, bəzən də mənasız hadisələri yadına salır.
v)Sarışan qorxular və ya fobiyalar bir neçə formada təzahür edir: aqorafobiya – açıq sahədən, geniş küçədən qorxmaq; oksifobiya – iti əşyadan qorxmaq; akrofobiya – hündürlükdən qorxmaq;
lll) Yüksək qiymətli ideyalar. Real varlığa əsasən əmələ gələn, böyük emosional gərginliklə müşayiət olunan və düşüncədə üstün yer tutan səhv mühakimələrə yüksək qiymətli ideyalar deyilir. Müəyyən haqsızlıqdan incimiş şəxs onu unuda bilmir, hadisəni aramsız təhlil edir.- patoloji hal sayılır. Belə ideyalar şəxsiyyət pozuntusu kimi qiymətləndirilir, psixopatlarda, emosiyaları müvazinətsiz, ahəngsiz olan şəxslərdə rast gəlinir. sayıqlama ideyalarından ayıran əsas cəhət real hadisələrlə əlaqədar olmasıdır.