17. Bipolyar pozuntu — emosiyaların iki əks qütblü dəyişiklikləri ilə səciyyələnən xəstəlik. Ümumiyyətlə, əhvali-ruhiyyənin dəyişməsi sağlam insan üçün də təbii hesab olunur. Bipolyar pozuntudan əziyyət çəkən insanlarda emosional dəyişikliklər özünü çox güclü şəkildə büruzə verir və maniakal, yaxud depressiv vəziyyətlərə çatır (əvvəllər bu xəstəliyi maniakal-depressiv pozuntu adlandırırdılar). Bir qayda olaraq, bipolyar pozuntu zamanı insan emosiyalarının "kənar qütblərində" uzun müddət (həftlələrlə və ya aylarla) qalır.
Qeyd edək ki, bipolyar affektiv pozuntu təkrarı heç olmasa iki affektiv epizodlarla xarakterizə edilən xəstəlikdir və həmin epizodlardan biri maniakal, hipomaniakal və ya qarışıq tipə aid olur.
Bipolyar pozuntu üçün maniakal və depressiv fazaların bir-birini əvəz etməsi, onların arasında az və ya çox davam edən işıqlı dövrün olması başlıca şərtlərdəndir. Lakin bir sıra hallarda maniakal və depressiv fazaların bir-birini əvəz etməsi, işıqlı dövrün olmaması ilə də cərəyan edir. Bir çox xəstələrdə tutmalar oxşar şəkildə bütün həyatı boyu dəyişmədən davam edir. Bipolyar pozuntunun ayrı-ayrı fazalarının davametmə müddəti müxtəlif ola bilər. Klinik təcrübədə rast gəlinən orta müddət 2-6 aya bərabər olsa da, bəzi hallarda bir il və daha çox çəkir.
Xəstəliyin hər iki fazasında xəstələr az yatır, vegetativ pozuntular qeyd olunur. Belə ki, simptomatik sinir sisteminin tonusu yüksəldiyi üçün nəbz sürətlənir, qan təzyiqi yüksəlir, bəbəklər genişlənir, qəbizliyə meyllilik müşahidə olunur. Tənəffüs aktı maniakal fazada artır, depressiya zamanı isə seyrək, səthi, lakin arabir dərin köks ötürmələrlə cərəyan edir. Maniakal fazada normadan artıq tər və gözyaşı ifraz olduğu halda, depressiya fazasında bu proseslər ləngiyir. Xəstələr kədərli olmalarına baxmayaraq, gözlərindən yaş çıxmır, ağız quruluğundan şikayətlənmirlər.
Depressiv fazada ümumi oksidləşmə prosesinin enməsi, qanda şəkərin, xolesterinin və adrenalinin yüksəlməsi müşahidə edilir: "Xəsətlərin bir çoxunun başının tükləri sürətlə tökülür. Bu fazada xəstələr baş ağrılaırndan, qulaqlarında küydən, ürək nahiyəsində ağrıdan şikayətlənirlər. Bəzən başgicəllənmə, nevralgiyalar, dəri hissiyatının dəyişməsi müşahidə edilir. Vətər refleksləri enmiş, akkomodasiya və konvergensiya zəifləmiş, bəbəklərin işığa reaksiyası isə saxlanmış olur.
Belə ki, bu xəstəlik zamanı şəxsiyyətin dəyişməsi və normal psixi fəaliyyətin nəzərə çarpan tənəzzülü baş vermir. Arabir müşahidə olunan qısamüddətli tutmalar heç bir iz buraxmadan keçib gedir. Hətta xəstənin yaşayış və əmək ritmini də pozmur. "Bu pozuntunun müalicəsi simptomların kəskinlik dərəcəsindən, əvvəlki müalicədən, həmçinin pasiyentin öz vəziyyətini anlamasından və müalicəvi tədbirləri yerinə yetirməyə hazır olmasından asılıdır".