1. Bir bismillah çəkin sonra girin aq

Bayaq myers-briggs xarakter göstərgəsi başlığına baxırdım və bəzi yazarların bunlara güvənmədiyini amma inanmaq istədiklərini qeyd etdiklərini gördüm. içimdən əlbəttə ki "gedin cognitive functions ilə tapın da aq" deyə keçirdim amma sonra dedim ki get başlıq aç yaz və daha çox insana bunları çatdır aq.

Cognitive functions yəni idrak funksiyaları carl gustav jung tərəfindən inkişaf etdirilmiş idrak prosesləri nəzəriyyəsinin bir parçasıdır.
indi danışacağım funksiyalar #309158 bu entridə yazılan funksiyalardan fərqlidir.

Sizin 16personalities saytından etdiyiniz testlər də yuxarıda qeyd etdiyim entriyə əsaslanaraq sizin xarakter tipinizi tapır. Çox səhvlərlə dolu, jung nəzəriyyəsindən uzaq olduğu və stereotiplərə görə xarakter tipinizi müəyyənləşdirdiyi üçün çox vaxt cavabları səhv tapır. Ona görə də jung nəzəriyyəsi ilə maraqlananlar yuxarıda qeyd etdiklərim ilə yox, 8 idrak funksiyasından istifadə edərək öz xarakter tiplərini tapırlar.
indi keçək 8 idrak funksiyasının nə olduğuna.
8 idrak funksiyası:
Se (extraverted sensing)
Si (introverted sensing)
Ne (extraverted intuition)
Ni (introverted intuition)
Te (extraverted thinking)
Ti (introverted thinking)
Fe (extraverted feeling)
Fi (introverted feeling) -dən ibarətdir.

Burada artıq diqqət edin. Çünki nümunə verərkən azərbaycandan nümunə verəcəyəm. Aze-dən o yana çıxmamışam ki avropalılardan örnək göstərim aq.

ilk se-dən başlayaq. Se-yə sahib olanlar anı yaşayan, uzun müddətli plan qura bilməyən, düşünmək yerinə etməyi üstün tutan, gələcəyə yaxud da keçmişə deyil də indiyə diqqətini verən insanlardır. Detalların fərqinə tez varırlar. Se-yə sahib insanlar introvert olsalar belə öz canlılıqları ilə seçilirlər. Se dom olan insanlar (se ilə idarə olunanlar) görünüşlərinə çox diqqət edir, insanların onlar haqqında nə düşündüklərinə çox önəm verir və təbii özünəinamlı olurlar. Bir qrup insanın olduğu otağa girdiyinizdə görünüşü cəlbedici olub, hamı ilə deyib-gülən, ətrafa enerji saçan, həddindən artıq ekstravert bir insan görsəniz bilin ki o 100% se dom-dur. Paltarınız və üzərinizdəki yeni aksesuarlardan tut tərk edib/qazandığınız vərdişlərə qədər hər detalın fərqinə varırlar. Ən son 2938393849383 il əvvəl getdiyi toyda gəlinin özündən tut orda olan hamının ənkə böyüyünün o toyda nə geyindiyini, hansı aksesuarları taxıb hansı ətri vurduqlarını və yaxud da kimdən tər iyisi gəldiyini xatırlayan bacılarımız da məhz se dom'dur. Bundan daha yaxşı se'ni başa sala bilən tapsanız gəlin məni tapın aq. soracağım hesaplar var

indi keçək si'yə. Si se'dən fərqli olaraq daha planlıdır. Si dom-lar keçmişdə ilişib qalmış olurlar çox vaxt. idrak funksiyalarında si olanlar planlı, keçmişdən dərs çıxaran, detallara diqqət edib onları əlaqələndirməyə çalışan, öyrədilmiş üsullara güvənərək yeni üsullara güvənməyən, həyatını dədə-babadan gördüyü kimi yaşamağı üstün tutan insanlardır. Si domları necə təsvir edim görəsən? Sensorlar intuitivlərdən çox olduğu üçün si domları da təsvir etsəm o saniyə tutacaqsız. Bir çox ana-ata si domdur məsələn. Bizim vaxtımızda belə şey yoxuydu deyib həyata gələn güncəlləmələri inkar edən, hər şeyi dədə-baba üsulu ilə etməyi üstün tutan, yenilikləri sevməyən insanlar ya si dom ya da idrak funksiyasında si olan bir insandır. Çox vaxt bunlar qətiyyən yenilikləri sevmir və biri bunlara yeni bir ideya ilə gəldikdə qətiyyən qarşı çıxırlar. Ata-anaya nəsə dedikdə "bizim vaxtımızda belə dölüdü" söhbətini açıb yarım saat öz vaxtlarından danışan və "bu tiktukdu istaqramdı fezbukdu hamısı cavannarın beynini yuyub aparır" deyən valideynlər və qocalar si dom-dur. Əlbəttə ki oxumuş si'lər də çoxdur. Məlum onlara görə təhsil=hər şey prinsipi vacibdir. Bir çox riyaziyyat müəllimləri ya da rəqəmlərlə bağlı elmləri öyrənən insanlar si-domdur çox vaxt.

Biraz da ne-dən danışaq. Ne deyilən kimi saniyəsində ehtimallar ağıla gəlir. Ne dom olan insanlar ehtimalları düşünməkdən zövq alır, keçmişdə yox, indiki zamanda yox gələcəkdə yaşayır, se'nin əksinə etmək yerinə düşünməyi üstün tutur, doğru nəticəyə gələnə qədər lazım gəldi-gəlmədi hər məlumatı toplayır, əşyalar, insanlar, məlumatlar və olaylar arasında bağ qurmağı və nəyəsə məna yükləməyi, nəyinsə mənasını çözməyi sevir. Bunlara misal olsun deyə sözlükdəki tipləri göstərə bilərik. Fəlsəfəni, bilinməzliyi, paradoksları və xəyal güclərini doyura biləcəkləri hər şeyi çox sevirlər bu tiplər. Adətən də xəyallarda yaşayır bu tiplər. Bütöv rəsmi görməyi bacarırlar və detallara o qədər də ilişmirlər. Sağlam ne'yə sahib olanlar bu xüsusiyyətlərini yaradıcı işlərə və yaxud da işlərinə gələcək hər yerə xərcləyə bilirlər amma ne'sini düzgün işlədə bilməyən tiplər elə o xəyal dünyasında da qalırlar. Ne'nin təbiəti gərəyi işləmək yerinə düşünməyi seçdikləri üçün də sağlam olmayan ne'lər tənbəlliyə və heç nə etmədən sadəcə xəyal qurmağa meyl edirlər. Uzun sözün qısası ne= ehtimallar, gələcəyə aid planlar, xəyallar və kreativlik

Ni. indi çatdıq oxuduğum saytlarda bu funksiyaya sahib olamayanların açıqlaya bilmədiyi o funksiyaya- ni.
Elə saytlar var idi ki ni funksiyasını elə qəliz izah edirdilər ki oxuduqlarımı yadımda saxlaya bilmirdim. Ni funksiyasını qısaca 6-cı hissə bənzətmək olar. Ni funksiyasını işlədənlər durduqları yerdə çoxdan fikirləşdikləri sualın cavabını birdən, gözləmədikləri anda ala bilirlər. Saytlarda aha! Moment deyə keçir. Hal-hazırda imtahan dönəmindəyik deyə testlərdən örnək vermək istəyirəm. Bir sualda ilişib qaldığınızı düşünün və o sualın cavabını çox düşündüyünüzü düşünün. O sualın cavabını tapa bilmirsiz uzun müddət. Yemək yeyən vaxtı durduq yerdə ağlınıza heç gözləmədiyiniz halda o sualın cavabı gəlir və biz buna aha moment deyirik. Bu örnəyi oxuyarkən də siz öz ni-nizi hərəkətə keçirmiş oldunuz. Hə bu arada ni də ne kimi gələcək üçün planlar qurmağı sevir. Hətta ni'nin qurduğu planlar ne'nin qurduğu planlardan daha uzun müddətli olur. Ni də anı yaşamaqda problemlər yaşayır və ni dom olanlar introvert olurlar.

Gəlirik te-yə. Te'lər qərar verərkən həm olaya həm də o olaya qarşı olan duyğularına baxır və o duyğuları daha məntiqli qərarlar vermək üçün kənarlaşdırır. Te'lərin iş əxlaqı çox sevilir. Te'lər işdə həm çox məsuliyyətli, həm çox əzmkar həm də çox rəqabətçi olurlar. Tənbəl insanlar ən sevmədikləri insanlardır. Qərar verərkən duyğuları kənarlaşdırdıqları üçün obyektiv və ədalətli qərar verirlər. Te'lər doğuşdan liderlərdir və buna görə də te-dom olan insanlar bəzən çox tələbkar yaxud da kobud ola bilərlər. Gözünüzün qabağına te'ni gətirmək üçün sinifdəki o əlaçı və uğur qazanan şagirdi düşünün. Hər gün hər dərsə hazır gəlib, çox çalışan, şagirdlərdən həmişə öndə olmağı istəyən və onu keçən biri olduğunda onu keçmək hissi ilə alışıb yanan bir şagird. Baxın bu şagird te istifadəçisidir. Onlar bütün həyatları boyu o dediyim şagird kimidirlər. Həyatda adətən uğurlu olurlar.

Ti. Ti deyilən kimi ağıla məntiq gəlir. Ti dom-lar məntiqli, obyektiv və analitikdirlər. Analiz etmə və kateqoriyalaşdırmada ustadırlar. Ti-domlar yeni bir mühitə düşdüklərində hər şeyi analiz edib anlamağa çalışırlar. Ti işlədən biri olayları analiz edib zəif və güclü nöqtələri, inkişaf etdirilməsi gərəkən nöqtələri asanlıqla tapa bilir. Çox düşünürlər bu tiplər və məntiqli olmağa çox önəm verirlər. Olayları olduğu kimi yox, analiz edib qarşılaşdıqları nəticələr ilə birgə izah edirlər. Bir mühitdə etdiyi müşahidələrə əsasən gəldikləri nəticələr ilə seçilirlər. Heç kimin ağlına gəlməyən kiçik detalların o üstün analiz qabiliyyətləri ilə fərqinə varırlar.

Keçək axırıncı ikisinə. Şükür qurtarır deyəsən aq. Ərinə-ərinə 2 saat səhər 2 saat da axşam yazaraq 4 saat ilə entri yazma müddəti rekordumu həmişəlik qırdım. Bir də qırsam mənim aq. Hə bir də üst tərəfdə nə isə səyləmişəmsə şey eləməyin. Yorğun başla yazmışam aq.

Fe. Fe'lər qərar verərkən həmin qərarın digər insanlar üzərində olacaq təsirlərini gözə alırlar. Məntiq ilə qərar verərək özləri də daxil olmaqla hamıya faydası toxunacaq qərarlar verirlər. Harmoniyaya önəm verirlər və bir mühitdə hamının yola getməsinə, xaos olmamasına görə çalışırlar. Fe-domlar da təbii liderlərdir. Fe-domu təsəvvür etməyiniz üçün yenə bir obraz yaradaq. Yenə bir mühit düşünün və o mühitdə hamı ilə yaxşı keçinən, dava, küsülülük olmamasına diqqət yetirən bir insan düşünün. Psixoloq kimi havaları olur bunların və şəfqətli bir ana təsviri yaradırlar sanki. insanlarla əlaqələri super olur və hamı bu insanlara güvənir. insnlar onlara dərdlərini danışır və onlar da onları diqqətlə dinləyib nə etmələri gərəkdiyini başa salır. Çox vaxt qızlardan çıxır bu fe-domlar. Tövsiyə barəsində ustadırlar yəni qısaca. Filmlərdə gördüyünüz o ədalətli, sevgi dolu, insanları incitmədən qərar verən super qəhrəmanlar məhz fe-dom olur.

uzun bir yemək-içmək arası

Fi. Fi-domlar qərarlarını öz hislərinə görə, öz dəyər verdikləri ünsürlərə görə verirlər. Məncə fi-lərə cəmiyyətimizdə çox rast gəlinir. Fi-domlar çox vaxt məntiq yerinə duyğuları ilə qərar verməyi seçən, olaylara duyğuları ilə reaksiya göstərən və duyğuları ilə də hərəkət edən tiplərdir. Doğru qərarları vermək üçün duyğularına qulaq asmağa üstünlük verirlər. Empatiya qabiliyyətləri yüksəkdir və heç olmamış ütopik bir olayı belə xəyal edib ağlaya bilirlər. Digər insanların ağrılarını, sevinclərini, bədbəxtliklərini öz hisləri kimi hiss edə bilirlər.

Qurtardı. indi sizə bu Koqnitiv funksiyaları necə sıralamalı olduğunuzu deyəcəm. Bir neçə qanun var. Məsələn se işlədirsizsə avtomatik ni də işlətmiş olursuz.
Se-ni
Si-ne
Ne-si
Ni-se
Te-fi
Ti-fe
Fe-ti
Fi-te
Bu cütlüklərdə bir funksiya dominant olduqda (bax: dom) digəri isə zəif olur (baxma: inferior).
Se olan yerdə ne ola bilməz və fe olan yerdə te ola bilməz məsələn. Biri ekstravert olduqda digəri introvert funksiya olmalıdır mütləq.
indi funksiyaların yerləşdiyi yerə görə adlarını deyəcəm. Bir mbti tipini götürək. Misal üçün olsun entp. Entp'nin funksiya sırası ne-ti-fe-si'dir
Burda:
1-ci funksiya olan ne- dominant
2-ci funksiya olan ti- auxiliary
3-cü funksiya olan fe- tertiary
4-cü funksiya olan si- inferior funksiyadır.
işlətmə sıxlığınıza görə:
dominant funksiya gündəlik həyatınızın böyük bir hissəsində işlətdiyiniz funksiyadır.

Auxiliary funksiya ondan sonra ən çox işlətdiyiniz funksiyadır. Gününüzün 60%-də işlətdiyiniz funksiyadır.

Tertiary funksiya digərlərindən daha az işlətdiyiniz funksiyadır. Depressiv ya da pis bir gündə olarkən bu funksiya daha çox işlədilir bu arada. Təxminən beyninizin 10%-i tertiary funksiya ilə işləyir.

inferior funksiya isə ən az işlədilən və nadir hallarda işlədilən funksiyadır. Gündəlik həyatımızın 4-5%-də işlətdiyimiz funksiyadır.

Bu qədər. Bitti deyəsən. Yaza-yaza ürəyim çəkildi maye olub yerə dağıldım. Gedim ölüm aq bu nə yazıdır yazmışam belə.