20. Genetik ötürülmə xassəsi və yayılması (1-1,5%) şizofreniyanınki ilə çox oxşayan emosional pozuntu. Uşaq yaşlarından tutmuş yetkinliyə qədər bir çox yaş dövründə müşahidə olunan bu xəstəlik Şizofreniya ilə bənzərlik göstərməsinə baxmayaraq, şizofreniya psixotik pozuntular, bipolyar pozuntu isə depressiya və buna bağlı pozuntularla birlikdə emosional pozuntular arasında təsnifləndirilir. Xalq arasında yayılmış bilgilərdən çox daha mürəkkəb olan bu xəstəliyin tək əlaməti əhval-ruhiyyənin kəskin dəyişməsi deyil. Xəstəliyin hamının bildiyi kimi manik/hipomanik və depressiv epizodları olur. Xəstəliyin əsas psixiatr müdaxiləsinə ehtiyac duyulan məqamı bu epizodlarda görülən psixotik əlamətlərdir. Xəstədə manik epizodda təfəkkür sürətlənməsi (təbii ki bu nitqin sürətlənməsi ilə aydın görünür), özünüböyütmə sayıqlamaları tipli sayıqlamalar (hezeyanlar), nadirən hallüsinasiyalar, ekstrim davranışlar görülə bilər. Hipomanik epizod isə maniyadan daha yüngül olub, adətən psixoz əlamətləri görülmür. Xəstəliyin depressiv fazası ilə təxmin edə biləcəyiniz kimi depressiya əlamətlərinin görüldüyü epizoddur. Lakin bir şeyi nəzərə almaq lazımdır ki, bu epizodda da psixoz əlamətləri görülür (həm 1-ci, həm 2-ci tipdə). Burada yaranan depressiyanı daha çox psixotik depressiya ilə açıqlamaq olar. Maniyada baş verən özünüböyütmə hezeyanları artıq burada özünükiçiltmə hezeyanları ilə əvəz olunur. Yəni " Mən mükəmmələm", "seçilmiş insanam", "üstün bacarıqlarım var" düşüncələri gedir yerinə "mən insan belə deyiləm" tipli düşüncələr gəlir. Xəstəliyi qorxulu edən şey xəstənin bu düşüncələri sorğulanmaz şəkildə qəbul etməsi olur (Ümumiyyətlə psixotik xəstələrin reallıqla bağları qırıldığı üçün beyinlərinə gələn fikirləri sorğulamağı bacarmırlar). Xəstəliyin 2 forması daha çox görülür. Bipolyar 1 manik və depressiv epizodlarla (psixoz hər iki epizodda olur), bipolyar 2 isə depressiv və hipomanik epizodlarla təzahür edir. Təbii ki xəstəlik bununla yekunlaşmır. Bəzi psixiatrlar bəzi dərman vasitələrinin təsirilə yaranan Bipolyar 3-ü də ayırd etsələr də əsas təsnifatda bu forma ilə qarşılaşmamışam. Diaqnostika zamanı nadir hallarda simptomların azlığı və ya şiddətinin az olması ilə bağlı hallarda Atipik bipolyar pozuntu anlayışı istifadə olunur. Xəstəliyin müalicəsi şizofreniyanın müalicəsi ilə oxşardır. Hər iki xəstəlikdə xüsusilə antipsixotik dərmanlardan istifadə olunur. Lakin bipolyar pozuntunun müalicəsində çox effektiv vasitə olan Litiumdan istifadə olunur. Bu metal emosional stabilizator funksiyası yerinə yetirir. Psixiatriyada bu metalın iş prinsipi hələ də tam olaraq aydınlaşdırılmayıb. Litium müalicəsi alan xəstələr mütləq həkim nəzarəti altında olmalı və verilmiş dozanı dəyişdirməməlidirlər. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Litium bipolyarın manik epizodu üçün effektivdir. Yəni xəstə artıq manik epizodu əvvəlki şiddətdə yaşamasa belə depressiv epizod eyni şiddətdə davam edəcək. Bunun üçün adətən Litium istifadə edən şəxslər antidepressant müalicəsi də alırlar. Litium müalicəsi çox qısa müddətdə manik epizodu tənzimləyə bilsə də əks təsirləri və bunlara əlavə olunan antidepresantların əks təsirləri nəzərdən qaçmamalıdır. Təbii ki, xəstəliyin müalicəsində psixiatrik müdaxilə ilə yanaşı psixoterapiya da çox effektiv nəticə verə bilər. Xüsusilə xəstəliyin keçid dövrlərinin yaratdığı psixoloji sarsıntı və depressiv epizodunun gətirdiyi çökkünlük koqnitiv davranış terapiyası (Cognitive Bihevioral Therapy) və ya ailə terapiyası (psixo-təlim önəmlidir) tətbiq etməklə müəyyən qədər aradan qaldırıla bilər.