2. Çayın üzərində körpü salmaq üçün mütləq iki dirək lazım olduğu kimi, Azərbaycan siyasətində də iki aparıcı fikir var.
Birinci fikir - Heydər Əliyev-ilham Əliyev xətti.
ikinci fikir - Əbülfəz Elçibəy-Əli Kərimli xətti.
Birinci fikrin gücü: dövlətin inzibati ressursları, kapital, məxfi məlumatlar, genetik faktor, siyasətə qarışmayan, maariflənməmiş toplum, qismən dünya siyasətində, daha çox isə regional siyasətdə rol.
ikinci fikrin gücü - aqressiv və narazı kəsimin dəstəyi, daha çox yaşlı nəslə xas olan ənənəvi, klassik düşüncə tərzi, geniş və ya az geniş internet ressursları.
Birinci fikir - ilham Əliyev bu xalqı xoşbəxt edə bilirmi?
Məncə, yox!
ikinci fikir - Əli Kərimli bu xalqı bədbəxtçilikdən xilas edə bilirmi?
Yox!
Bəs onda niyə üçüncü fikir yaranmır?
Tarix, zaman, proseslər göstərir ki, bu sistemi - körpünü ancaq üçüncü fikir yeniləyə, dəyişə bilər.
Mən ölkəmi, xalqımı müşahidə edirəm, siyasi cəhətdən tam yetişməsə də, tam formalaşmasa da, deyim ki, cəmiyyətdə üçüncü fikrin potensialı daha güclüdür. Çünki insanlar doğrudan da, ənənəvi iqtidar-müxalifət davasından yorulublar. Cəsarətlisi cəsarətindən, mütisi də mütiliyindən bezib. Əhali arasında sorğu keçirsən, mən əminəm ki, böyük əksəriyyət hakimiyyətdən narazıdır, ancaq müxalifətə də inanmırlar.
Bax, hakimiyyətdən narazı olan, müxalifətə isə inanmayan insanlar üçüncü fikrin potensialıdır.
Nədir üçüncü fikir?
Əslində, üçüncü fikrin lideri olmaq istəyən adamlar Azərbaycanda zaman-zaman ortaya çıxıblar. Ancaq sonradan birinci fikrin nəzarəti altına keçib, avtobus müxalifəti formasına çevriliblər deyə cəmiyyət onlara inanmır və etibar etmir.
Üçüncü fikir təbii proses olmalıdır.
Avtobus müxalifəti isə təbii proses deyil, Prezident Administrasiyasında dizayn olunmuş süni prosesdir.
Heç birinci fikir də istəmir ki, camaat avtobus müxalifətinə inanıb etibar etsin.
Sadəcə, bir prosesdir, yaradıb ki, həm vaxt udsun, durğunluq olmasın, həm də ikinci fikir çox güclənməsin, onlar avtobusun ifşasına enerji xərcləsinlər.
Bundan sonra nə vaxtsa cəmiyyətdə üçüncü fikrin liderliyi məsuliyyətini kimsə öz üzərinə götürəcəksə və bu, təbii proses olacaqsa, bəri başdan deyim ki, çox ağır missiyadır.
Bunun üçün xeyli üstün kefiyyətlər lazımdır.
Əvvəla, o lider keçmişi təmiz, siyasi oyunlarda iştirak etməmiş, reputasiyası zədələnməmiş adam olmalıdır.
Siyasi xarizma, intellekt, cəsarət, gözəl sima, aydın və səlis nitq də öz yerində!
Daha Tural Abbaslı kimi yox e...
Tural restorana-zada girəndə yüz faiz adamlar o üz-bu üzə baxıb soruşmaq istəyir ki, qardaş, atı hara bağlamısan?
Üçüncü fikrin liderleyi missiyası ona görə çətin və ağırdır ki, onunla təkcə birinci fikir yox, həm də ikinci fikir döyüşəcək.
Məsələn, üçüncü fikir müəyyən bir resurs əldə edəcək, üstəlik xarici dəstəyə də nail olsa, beyin mərkəzlərinin diqqətini çəksə, real bir gücə çevrilsə, o saat birinci fikir sövq edəcək ki, ikinci fikir mitinq eləsin, meydana çıxan adamlar döyüləcək, əziləcək, tutulacaq, bütün ictimai diqqət təzədən ikinci fikrin üzərinə yönələcək. Təzəcə ortaya çıxan və fərqli siyasi xətt yürütməyə çalışan, siyasətdə kefiyyət dəyişikliyi yaratmaq istəyən üçüncü fikir isə ictimai rəyi nəzərə alıb əvvəlcə ikinci fikirə dəstək verəcək.
Daha doğrusu, dəstək verməyə məcbur olacaq.
Üçüncü fikrin ikinci fikrə bulaşması və onun yanına getməsi isə o deməkdir ki, üçüncü fikir özü lider ola bilmədi, yəni yaranmadı, doğulmadı.
Çünki ikinci fikir ənənəsi, dərin kökləri olan və hakimiyyətə qarşı, yenə deyirəm, aqressiyası olan, prinsipial mövqedə dayanan fikirdir.
Bundan sonra isə üçüncü fikir ikinci fikirin heç bir hakimiyyət perespektivi olmadığını görəcək, onlardan aralanıb gedib oturacaq birinci fikrin qucağında ki, nə deyirsən, eləməyə hazıram.
Birinci fikir də ikinci fikri söymək şərti ilə üçüncü fikri avtobus formasında qəbul edəcək və bunula da cəmiyyətdə ikinci fikri diri saxlayacaq, ictimai rəydə ikinci fikir yenə hakim mövqedə olacaq. Üçüncü fikir olmaq istəyən adamları atacaqlar ikinci fikrin qabağına ki, bunları didin, döyün, nüfuzdan salın.
Gözlərimizin qabağında hər gün ələ saldığımız, güldüyümüz, məzələndiyimiz, satılmış, sınmış dediyimiz siyasi meyitlər üçüncü fikir olmaq istəyən adamlardır, labirintin içərisindən çıxa bilməyiblər deyə bu günə düşüblər.
Düzü, bu labitindən çıxış yolu hələ ki görünmür.
Mən yeganə çıxış yolunu cəmiyyəti siyasi cəhətdən maarifləndirməkdə görürəm ki, o da mümkün deyil. Çünki bütün inzibati ressurslar, pul, kapital birinci fikrin əlindədir, o da buna icazə vermir. Deyir, belə yaxşıdır.
Biz cəmiyyət olaraq bütün bu illər ərzində birinci fikrin hansı gücə sahib olduğunu, onun necə proqmatik bir düşüncə olduğunu düzgün qiymətləndirə bilməmişik və bununla da yalnız iki fikrin yaşamasına xidmət eləmişik.
Nala-mıxa vurmaq, ingilis bayrağı, külək kimi o üz-bu üzə əsmək və bu kimi ifadələri bizim siyasi leksikonumuza daxil eləyən də şüurumuzda yalnız iki fikrin mövcud olmasıdır, ya o tərəfdə olmalısan, ya da bu tərəfdə. Çünki ağ və qaradan başqa rəng tanımaq yeni siyasi vəziyyət yaratmaqdır.
Birinci fikirlə ikinci fikir bədənlə şəkər xəstəliyi kimi bir-birlərinə öyrəşiblər, onlar bir-birləri ilə döyüşə-döyüşə əslində, bir-birlərini yaşadırlar.
Yadınızdadırsa, müharibədən sonra cəmiyyətdə siyasi sistem üçün çox təhlükəli bir vəziyyət yaranmışdı. Təhlükəli olan o idi ki, bütün cəmiyyət eyni fikirdə idi!
Birinci fikirlə ikinci fikir küçədə qucaqlaşırdı.
Torpaqlarımız işğaldan azad olunub sevinci ilə hamı bir-birinə qardaş deyib qucaqlaşırdı. Həqiqi, təbii bir həmrəylik yaranmışdı və ikinci fikir yoxa çıxmışdı.
Bu həmrəyliyin zahirən birinci fikrə rəğbətinə təbii ki, inanmaq və etibar etmək olmazdı. ikinci fikrin yoxa çıxması birinci fikir üçün təxminən şəkərlə təzyiqin eyni vaxta qalxması və yaxud, siyasi sistemin aşağı təzyiqi ilə yuxarı təzyiqinin bərabərləşib, məsələn, 120-120 olması deməkdir.
Birinci fikir bu həmrəyliyin təhlükəsini anlayırdı, ona görə də, müharibə qurtaran kimi ilk çıxışında ikinci fikri tənqid elədi. Bununla da ikinci fikir komadan ayıldı və o da birinci fikrə döşəməyə başladı.
Beləcə, hərə öz yerinə qayıtdı, öpüşənlər, qucaqlaşanlar, bir-birinə qardaş, bacı deyənlər, hamı bir-birindən aralandı. Bununla da siyasi sistemin təzyiqi qaydasına düşdü, 120-80 oldu.
Birinci fikir bilir ki, ikinci fikirdən ona zərbələr gəlir, amma öldürmür.
ikinci fikir də bilir ki, birinci fikirdən ona zərbələr gəlir, amma öldürmür.
Bunların hər ikisi üçün də təhlükəli olan təbii şəkildə yaranmış üçüncü fikirdir, onu da birinci fikirlə ikinci fikir birləşib beşikdə boğurlar.