14. aşura - ərəbcə "aşara" sözündən gəlir. aşara - on, aşura da elə on ya da onuncu deməkdir. məhərrəm ayının 10-cu günüdür. hicri tarixi ilə 61-ci ildə (miladi 683-cü il) hz hüseyn, ailəsi və tərəfdarlarının (cəmi 73 nəfər) kərbəlada yezidin ordusu tərəfindən vəhşicəsinə qətlə yetirilmişdir.

bundan başqa bu gündə (məhərrəm ayının 10-da) dini nöqteyi-nəzərdən vacib olan bir neçə tarixi hadisələrin də baş verdiyinə dair yazılar, rəvayətlər vardır. rəvayətlərə görə bu gün həm də adəmin işlədiyi günahdan sonra tövbəsinin qəbul edildiyi, nuhun gəmisinin tufandan xilas olduğu, ibrahimin oda atılanda yanmayaraq möcüzə göstərdiyi, musanın qırmızı dənizi yararaq ona inananları firondan xilas etdiyi gündür. onu qeyd edim ki, aşura günü hələ islamiyyətdən əvvəl də ərəblərdə xüsusi gün idi, belə ki, hz ibrahimin vaxtından adət kimi qalmışdı. indi aşura günü oruc tutlduğu kimi, islamiyyətdən əvvəl də aşura günü oruc tutlardı. bu da bir daha göstərir ki, əvvəllər də bu gün nəsə xüsusi hadisələrin baş verdiyi bir gün olub.

göründüyü kimi aşura günü yalnız hz hüseynin və ailəsinin qətlə yetirildiyi gün deyildir, həmçinin çox vacib hadisələrin baş verdiyi gündür. bu baxımdan ilin bu vaxtının, aşura gününün dini nöqteyi-nəzərdən doğrudan da vacib olduğu, vacib olduğu qədər də əsrarəngiz olduğu görünür.

indi isə gəlin diqqətimizi kərbəla hadisəsinə yönəldək. yuxarıda qeyd olunduğu kimi, aşura günü çox müstəsna hadisələrin baş verdiyi gün kimi bilinir. belə çıxır ki kərbəlada baş verən hadisədə də nəsə müstəsna bir şeylər olmalıdır. görəsən bir ailənin qətlə yetirilməsi hansı dərəcədə müstəsna ola bilər? əlbəttə hz hüseyn məhəmməd peyğəmbərin sevimli nəvəsi və islamın birinci imamı hz əlinin oğludur və təkcə hüseynin deyil, onun ailəsinin və tərəfdarlarının toplu şəkildə amansızlıqla qətlə yetirilməsi islam dünyası üçün böyük itkidir, tarixin qaranlıq günüdür və matəm günüdür. lakin gəlin hadisələri daha yaxından öyrənək və görək bu günün vacibliyi təkcə imamın və ailəsinin öldürülməsidir, yoxsa başqa məsələlər dəmi var.

məsələni daha yaxşı izah eləmək üçün əvvəlcə istəyirəm ki, o dövrdəki vəziyyəti qısa da olsa təsvir edim. hicri 61-ci il peyğəmbərin yaşadığı dövrdən elə də uzaq bir müddət deyildir, peyğəmbərin ölümündən (miladi 632-ci il) cəmi 51 il sonradır.
həmin vaxtda məkkədə xəlifə müaviyyə vəfat edir və oğlu yezid hakimiyyətə gəlir. müaviyyə qatı islam düşməni idi və uzun sürən mübarizədən sonra hakimiyyəti ələ keçirə bilmişdi. lakin mədinə şəhərində insanlar hz hüseynə tabe olur və peyğəmbərin qoyduğu yolla getməyə çalışırdılar. hələ yezid hakimiyyətə gəlməmişdən hz hüseyn ondan və ətrafından narazı idi. çünki islam dünyasının xəlifəsi olaraq islamı gözdən salır və bütün gününü içki ilə, eyş-işrətlə keçirirdi. insanlara qarşı ədalətsiz davranır və zülüm edirdi. amma günü gündən nəinki yezid və onun ətrafı, hətta insanlar da islamın qayda-qanunlarını unutmağa, onlara laqeyd yanaşmağa başlayırdılar. hakim təbəqədə olan bu hal insanlara təsir etməyə başlayırdı. peyğəmbərin dövründən qalan səhabələr, onun nəslinin nümayəndələri səbr edirdilər və düzələcəyinə ümid edirdilər. ona görə də ortalığı qızışdırmaq istəmirdilər və heç ağıllarına da gətirmirdilər ki gələcəkdə kərbəla hadisəsi kimi bir şey ola bilər. peyğəmbər övladına, islama qarşı belə harınlıq, qudurğanlıq törədilə bilər. hətta çoxları yezidin atasından sonra hz hüseynin xəlifə olacağını və bütün problemlərin həll olunacağını gözləyirdilər. ona görə də səbr etməyə üstünlük verirdilər. amma hər şey başqa cür oldu və yezid xəlifə oldu.

yezid onsuz da hz hüseynin ondan narazı olduğunu və insanların onun xəlifə olacağını gözlədiklərini bilirdi. ona görə də ona qarşı nifrəti var idi. xəlifə olduqdan sonra da bu nifrətini davam etdirməyə başladı. artıq bilirdi ki, hz hüseyn onun xəlifə olmasından narazıdır, çünki o deyirdi ki, yezid kimi günü eyş-işrətlə keçən birisi xəlifə ola, islamın başında dura və islamı təmsil eliyə bilməz. bu qəbuledilməzdir və biabırçılıqdır. ona görə də xəlifə olan kimi hz hüseynə xəbər göndərmişdi ki, o mütləq onun hüzuruna gəlməli və ona boyun əyməlidir. onun xəlifəliyini qəbul etməlidir. lakin hz hüseyn bu təklifi bir mənalı şəkildə rədd etmişdir. bu səbəbdən yezid hz hüseyni təqib etməyə başlayır və onu öldürmə əmrini verir. artıq hz hüseyn üçün çöldə gəzmək yavaş-yavaş təhlükəli olmağa başlayırdı. o, hətta öz ailə üzvlərinə görə də narahat olmağa başlayırdı. vəziyyəti ələ almaq və ortalığı sabitləşdirmək üçün qərara alır ki yezidə qarşı çıxmalı və hakimiyyətə keçməlidir. mədinədə hüseyni dəstəkləyənlər çox idi. həmçinin kufədə də tərəfdarları az deyildi. ona görə qərara gəlir ki kufəyə getsin və orda insanlardan dəstək alsın. və öz tərəfdarları və ailəsi ilə birlikdə (72 nəfərlə) kufəyə doğru yola çıxır. lakin yolda yezidin 4500 nəfərlik (bəzi rəvayətlərə görə 30000 nəfərlik) ağır silahlanmış ordusu ilə qarşılaşır. ordu ilə qarşılaşan hüseyn və tərəfdarları geri çəkilməməyə qərar verirlər. hz hüseyn bildirir ki, onlar yezidin hakimiyyətinə qarşıdırlar və geri çəkilmək niyyətləri yoxdur. belə olan halda yezidin ordusu hüseynin düşərgəsini mühasirəyə alır və düşərgəyə gələn suyun qarşısını kəsir. bu yolla onları təslim olmağa məcbur etməyə çalışırlar. lakin hüseyn və tərəfdarları mübarizə aparmaq qətiyyətli idilər və təslim olmaq fikirləri yox idi. bir müddətdən sonra düşərgədə susuzluq başlayır və hz hüseynin xəstə oğlu imam zeynələbdin və 6 aylıq digər oğlu imam əli əsgər susuzluqdan əziyyət çəkməyə başlayırlar. hz hüseyn körpəni əllərində qaldırıb əsgərlərə göstərərək susuzluqdan əziyyət çəkdiyini və heç olmasa körpəyə rəhm etmələrini və suyun qarşısını açmağı söyləyir. lakin yezidin əsgərləri körpəni hz hüseynin əlləri arasında oxla boğazından vuraraq qətlə yetirirlər. (el arasında birisinə su vermeyende ona yezid deyilməsi burdan gəlir). və bundan sonra hz hüseyni, ailəsini və tərəfdarlarını xüsusi amansızlıqla qətlə yetirirlər, sağ qalan bir neçə nəfəri isə əsir götürürlər. təkcə hz hüseynin bədəninə 30 dənə ox və nizə vururlar. ayaqlarını, qollarını və başını kəsib şəhər-şəhər gəzidirirlər ki, hamıya dərs olsunki, xəlifəyə qarşı çıxmaq, etirax etmək olmaz. sonda hz hüseynin başını gətirib atırlar yezidin qarşısına və hirsi soyumayan yezid onun başını təpiklə vurur və çubuqla özündən kənarlaşdırmağa çalışır.

kərbəla hadisəsi əslində nədir və niyə görə vacibdir? kərbəla hadisəsi hər şeydən əvvəl bütün ümidlərin bitdiyi məqamda haqqsızlığa və zülmə qarşı bir insanın etiraz səsi və mübarizəsidir. islamın ən vacib məqamlarından biri olan haqq səsini ucaltmağın vacibliyini ifadə edən hadisədir. kərbəla hadisəsi insanları yatdıqları qəflət yuxusundan oyatmaq üçün onların üzünə vurulan şillədir. onları mübarizəyə səsləyən çağırışdır. kərbəla hadisəsi ona görə fövqəladə şəkildə vacibdir ki, o dövrdə müaviyyənin və yezidin zülmunə qarşı susan və onları görməməzlikdən gələn müsəlmanları qəflət yuxusundan oyatdı. onlara öz dinlərinə sahib çıxmalarının vacib olduğu çatdırdı. bəzilərinə görə, əgər kərbəla hadisəsi olmasaydı islam tamamilə məhv olası idi. kərbəla hadisəsi müsəlmanları yenidən dirçəltdi və onlara başa saldı ki, onlar öz dinlərinə sahib çıxmalıdırlar. hz hüseyn bilirdi ki, kərbəlada belə bir hadisə olacaqdı. o bilə bilə öz ailəsini və özünü islam və müsəlmanlar yolundə qurban verdi. kərbəla hadisəsinin vacibliyi bu baxımdan müstəsnadır və hz hüseynin özünü və ailəsini bu yolda şəhid etməsi islam tarixinə qızıl hərflərlə yazılmış bir qəhrəmanlıq hekayəsidir. buna görə də hər il məhərrəm ayının 10-cu günü, aşura günü dünya müsəlmanları tərəfindən matəm günü kimi qeyd olunur. və olunmalıdır da. kərbəla hadisəsini unutmamaq üçün. hz hüseyn mübarizəsini unutmamaq üçün. yenidən islamı unudub laqeydləşməmək üçün. zülmə və haqqsızlığa qarşı haqq səsini qaldırmağın vacibliyini unutmamaq üçün.

hər yer kərbəladır, hər gün aşuradır deyirlər. bəziləri bunu səhv başa düşür və hər gün və hər yerdə matəm saxlamlıyıq deyir. amma "hər yer kərbəladır, hər gün aşuradır" demək, hər yerdə və hər an hz hüseyn kərbəlada haqq səsini ucaltdığı kimi, haqqsızlığa qarşı səsimizi qaldırmağı bacarmalıyıq deməkdir.