yeniyetməlik

insan həyatının ən önəmli dövrü. insanların öz həyatları haqqında ən önəmli qərarları verdiyi dövr. bununla yanaşı insanın həyatındakı ən çətin dövr də bu sayılır. çünki uşaqlıqla müstəqil həyata atılmaq arasındakı həlledici dövr məhz bu yeniyetməlik dövrüdür. bununla yanaşı insanın ən çox təsir altına düşdüyü, yanlış qərarlar verdiyi, özünü hamıdan ağıllı, hamıdan üstün zənn etdiyi dövrdür. yeniyetməlik dövrünü necə keçirməsi insanın bütün həyatına birbaşa təsir edir. insanın həyatı ilə bağlı ən həlledici qərarları məhz bu dövrdə verir deməyimin səbəbi aşağıdakılardır:

1. əvvəla heç kəs cinayətkar kimi doğulmur. onun böyüdüyü cəmiyyət insanı cinayətkar kimi formalaşdırır. bunu nəzərə alsaq yeniyetməlik dövründə pis kruqa düşən insanlar bütün həyatını alt-üst edərək cəmiyyətdə cinayətkar olaraq formalaşırlar. məsələn yeniyetməlik dövründə cinayət törədərək həbsxanaya girən şəxslərin 99 %-i residivist cinayətkarlar olurlar. çünki həyatında ən önəmli dövrü həbsxanada keçirdikdən sonra o insanlarda həbsxanaya qayıtmaq qorxusu olmur əksinə həbsxanaya qayıtmaq arzusu olur. çünki istər istəməz istənilən cəniyyətdə həbs olunmuş şəxslərə qarşı olan ön yargı, onun cəmiyyətdə istədiyi mövqeni tuta bilməməsi, həyatında tanıdığı ən yaxşı dostlarının, bəzən tək tanışlarının həbsxanada olması, iş tapmaq çətinliyi və digər çətinliklər, məsələn, heç kim 20 il çətinliklərlə böyütdüyü qızını həbsxanadan çıxmış işsizə verməz, hətta bəzən öz ailəsi belə həbsxanadan çıxmış övladını qəbul eləmir və s. , onu yenidən həbsxanaya geri qayıtmağa məcbur edir. bu haqda daha çox yazmaq olar amma nə başınızı ağrıdım keçim ikinciyə lazım olsa gəlib editləyərəm.

2. ikincisi insanın gələcəkdə hansı peşənin sahibi olması, cəmiyyətdə hansı mövqeni tutması bir-başa bu dövrdə verilən qərarlardan asılır. beləki azərbaycanda məktəbə başlama yaşı normal 6-7 olaraq göstərilir. yəni 6-7 yaşında birinci sinifə gedən şəxs 17-18 yaşlarında universitetə qəbul imtahanı verir. 17-18 yaşlarında imtahan verən şəxs də bundan 1-2 il əvvəldən hansı qrupa, hansı ixtisasa hazırlaşdığını seçib müəyyən kurslara və ya repetitorların yanına getməyə başlayar. və nəzərə alsaq ki universitetə girdikdən sonra 99% oxuduğu universitetdə qalaraq təhsilini başa çatdırdıqdan sonra eyni ixtisas üzrə təhsilini davam etdirir və ya həmin ixtisas əsasında hansısa peşəyə yiyələnir o qalan 1 % haqqında istisnalar qaydanı pozmur demək olar. bundan başqa bəzi şəxslər 9-10-cu siniflərdən çıxaraq müxtəlif peşə məktəblərində oxuyaraq müəyyən peşəyə yiyələnir və ya 11 ili oxumayaraq yalnızca əsgərliyinin gəlməsini gözləyən şəxlər də var ki, bunlar da normalda heç bir təhsil lazım olmayan peşələrdə işləyirlər. bəziləri də idmanla məşğul olaraq peşəkar idmançı olurlar. yeniyetməlik dövrünü pis keçirən insanlar isə gələcəkdə fahişəlik və onun kimi digər cəmiyyət tərəfindən qəbul edilməyən peşələri seçirlər. nəysə bu haqda da çox danışmayım keçim o birinə.

3. üçüncüsü, bu dövrdə insanlar öz dinini və yeniyətməlik birbaşa cinsi istəklərin başladığı dövr olduğunu görə hansı cinsə mənsubluğunu, yəni homosexual, heterosexual, bisexual, asexual olmasını, da bu dövrdə seçir. bu haqda heç nə yazmayacam çünki ziddiyətlə mövzudur. müsəlman və ateistlər, lgbt və heterolar haqqında sözlükdə yetərincə başlıq var. daha dəqiq desəm sözlüyün başlıqlarının çoxunu bunlar təşkil edir. yəni yazdığım yazıya sırf bir prizmadan baxılmasını istəmirəm.

4. növbəti insan bu dövrdə siyasi mövqe, musiqi zövqü, sevdiyi digər ikinci dərəcəli şeylər haqqında da qərar versə çox vaxt bu barədə bu dövrdə verilən qərarlar müvəqqəti olur. çünki bu dövr siyasəti anlamaq üçün yetərincə zəkası olmur insanın buna görə də 70 % hamısı sırf anarxist fason bir şey olurlar hitler və ya che guevaranı özlərinə ideal kimi seçirlər və "fak de sistım". musiqiyə qalsa bu dövrdə insanlar əsasən h.o.s.t. kimi pessimist ruhlu bir az məhəbbət bir az da anarxik mahnılara qulaq asırlar zaman keçdikcə də bu istər istəməz dəyişir. bu siyahıya müxtəlif ictimai təşkilatlarda iştirakı, saç düzümü, geyim tərzi kimi insan həyatında çox da önəmli rol oynamayan sahələri aid etmək olar.

nəysə bu qədər bəsdi məncə hələlik gecə-gecə başıvızı ağrıtmayım. bu arada yazmağımın səbəbi odur ki, bu yazını oxuyan yeniyetməlik dövründə olan insanlar hər şeyə daha ciddi yanaşsınlar çünki etdiyiniz kiçik bir səhv belə həyatıvıza çox pis təsir edə bilər. ona görə hər şeyi daha diqqətlə düşünün və böyüklərdən kömək almağa çalışın. nəsə bir xeyrim dəydisə sizə ne mutlu bana türklər demişkən. yeniyetməlik dövrünü keçmiş şəxslər isə yeniyetməlik dövründə etdiyiniz xırda səhvlərə çox da fikir verməyin yeniyetməlik dövrü qısa dövr olsa da insan həyatında ən çox səhv etdiyi dövrdü hamımız elə səhvlər etmişik.

tom hanks

2 oscarlı amerikalı aktyor. bütün filmografiyası izlənməli olan aktyorlardan biri. academy awards tarixində 2 dəfə arxa arxaya oscar götürən 3 aktyordan biri.
(bax: green mile)

molla pənah vaqif

qarabağ xanı ibrahimxəlil xan cavanşirin baş vəziri, şair, ədəbiyyatımızda realizmin, canlı xalq dilinin yaradıcısı.



--sitat--


xublar arığından yarımaq olmaz
iyidin həmdəmi gərək çağ ola
bəstə boylu gərək, mina gərdənli
zülfü siyah, var əndamı ağ ola

döşün açıb əl dəyəndə yaxaya
ağ gülün bağrına peykan toxuya
bədənindən müşki ənbər qoxuya
zülyü gərdənində bir qucaq ola

bir mayabud gərək, baldırı yoğun
sərasər ət basa dizin, topuğun
əl vuranda dura buğumbabuğum
titrəyə, quyruqdan çox yumşaq ola

hayası üzündə, əqli başında
öldürə vaqivi gözü-qaşında
ya on üç, ya on dörd, on beş yaşında
nə ondan böyükrək, nə uşaq ola...


--sitat--

philadelphia experiment

(bax: rainbow project)
ikinci dünya müharibəsi zamanı abş hərbi donanmasında aparılan əfsanəvi təcrübə. philadelphia şəhərinin limanında aparılmışdır. deməli bu təcrübədə USS Eldridge adlı gəmi yoxa çıxardılıb yenidən geri gətilimişdir. lakin bundan sonra gəmidəkilərdə xeyli dəyişikliklər baş vermişdir. təcrübədə albert eynşteyn, nicole tesla kimi alimlərin də iştirak etdiyi deyilir. bəzilərinin dediyinə görə təcrübə aparılan zaman uss eldridge gəmisi təcrübə aparılan yerdən 640 km uzaqda başqa bir limanda peyda olmuş sonra yenidən təcrübə aparılan limana geri qayıtmışdır. deməli bu təcrübənin aparılmasına səbəb gəminin radara görünməməsinə səbəb olacaq bir sistem tapmaq olmuşdur. 10 illik araşdırmalardan sonra tətbiq olunduqda istəniləndən artığına şahid olmuşdular çünki gəmi təkcə radardan deyil həmçinin tamamilə gözdən də itmişdi. deyilənə görə lost serialı da bu təcrübəylə əlaqəlidir. həmçinin bu təcrübədə eynşteynin nisbilik nəzəriyyəsi tətbiq olunduğu da deyilir.


--sitat--

bu təcrübə haqqında danışan 2 nəfərdən biri olan Karlos Allyende "Filadelfiya eksperimenti"ni aşağıdakı kimi danışırdı:
Bir an yalnız gəminin çapasını görə bildim, sonra o da itdi, ortada artıq nə səs, nə də USS Eldric vardı; bomboş dənizə baxırdıq, bizim gəmidə olan üst rütbəli zabitlər və elm adamları qorxu, dəhşət və həyəcan içində nəfəslərini tutaraq bu inanılması güc müvəffəqiyyətlərini müşahidə edirdilər. Gəmi və mürəttəbatı həm radarda, həm də gözlərimizin qarşısında yox olmuşdu. Hər şey planlandığı kimi gedirdi, 15 dəqiqədən sonra əmr verildi və generatorların şalteri bağlanıldı. Əvvəl heç bir şey olmadı, arxasından yaşıl səs təkrar ortaya çıxdı və USS Eldric yenidən görünməyə və ortaya çıxmağa başladı. Amma gəmi hara getmiş və haradan gəlirdi? Səs azalarkən, bir şeyin qəribə getdiyini hiss edirdik. Dərhal gəmiyə yanaşdıq, ilk əvvəl mürəttəbatın çoxunun gəminin yanından sallanıb səssiz halda olduqlarını gördük, digərləri isə gəminin göyərtəsində çaşmış halda gəzirdilər, sanki heç birinin şüuru yerində deyildi. Səlahiyyətli qruplar gəmiyə girərək bütün mürəttəbatı qısa müddət içərisində uzaqlaşdırdılar və yerlərini hazır gözlədilən yeni bir mürəttəbat aldı. Bir iki gün sonra, yeni bir təcrübəyə daha qərar verildi. Gəmi istənilən radar görünməzliyinə çatmışdı, təchizat dəyişdirildi və 28 Oktyabr 1943-cü ildə təcrübə yenə eyni gəmidə təkrarlandı. Generatorlar işə başladıqdan dərhal sonra" Destroyer" az qala görünməzlik xəttinə çatmışdı, yalnız burnu və arxası görülür, arada isə bəzi xəttlər müəyyən naməlum halda seçilirdi. Sonra yalnız su üzərində gəmi boyunda bir xətt qaldı. Bir iki dəqiqə sonra mavi bir işıq parladı və həmin xətt də yox oldu. indiyə kimi gəmi tamamilə yox olmuşdu. Bir neçə dəqiqə sonra millər tərəfindən uzaqda Norfolk da ortaya çıxdı. Göründükdən bir az sonra bilinməyən bir səbəblə yenə itdi və Filadelfiyada təkrar ortaya çıxdı. Bu dəfə vəziyyət çox ciddi idi, bütün mürəttəbatın başı bəlada idi. Bəziləri yox oldu və bir daha geri dönmədi. Bu hadisənin ən qorxunc hissəsi isə beş dənizçinin gəminin əriyən və sonra yenə qatılaşan metal lövhələrinin içində qalmaları idi. Bu çox faciəvi bir vəziyyət idi. Dənizçilərdən biri xilas oldu. Lakin bir daha əvvəlki halına dönə bilmədi. Ağlını tamamilə itirmişdi. Amma edəcək heç bir şey yox idi. Bəzilərinin psixik qabiliyyətləri inkişaf etmişdi, küçədə gedərkən itən və yenə ortaya çıxan insanlar vardı. Maqnit sahənin içində qalan mürəttəbatdan itənlər ancaq birinin üzünə və əlinə toxunmaqla görünən hala gəlirdilər, yəni toxunmanın geyimin olmadığı bir yerə edilməsi lazım idi. "Donma" adı verilən bu hadisə saatlarla, günlərlə davam edə bilirdi, hətta bir tayfa tam altı ay donduqdan sonra canını qurtara bilmişdi. Elektronik kamuflyaj başladıqdan sonra gəminin və mürəttəbatının tamamilə itib, çox uzaq bir yerdə ortaya çıxıb və sonra yenidən geri dönməsinə səbəb olan nə idi?

--sitat--


bu təcrübə haqqında ətraflı məlumat öyrənmək üçün buradan və ya buradan oxuya və ya aşağıdakı sənədli filmə baxa bilərsiniz.

(youtube: )

(youtube: )

(youtube: )

(youtube: )

(youtube: )

philadelphia

1993-cü ildə çəkilmiş və baş rollarda tom hanks və denzel washington oynamış drama. film 2 oscar qazanmışdır, 125 dəqiqədir və imdb xalı 7.7-dir. filmdə aids xəstəsi bir homosexual vəkil andrew beckett* tom hanks işdən səbəbsiz yerə qovulmasından sonra aids olduğu üçün qovulduğu üçün qovulduğu nəticəsinə gəlməsi və özünə homophobic bir vəkil olan joe milleri* denzel washington vəkil kimi seçməsi və onu işdən qovan şirkəti məhkəməyə verməsi göstərilmişdir.
(bax: az bilinən mükəmməl filmlər)

roald amundsen

1872-ci ildə norveçin fredrikstad və sarpsborg şəhərləri arasında yerləşən borge qəsəbəsində norveçli gəmi sahibləri və kapitan ailəsində dünyaya göz açmış viking ləqəbli norveçli dəniz səyyahı.
roald amundsen gənc yaşlarından səyahətlərə çıxsa da ən böyük səyahətləri 1903-cü ildən sonraya təsadüf edir. ilk böyük səyahətini 1903-cü ildə qrenlandiyaya etmişdir. burada apardıqları ekspedisiya 1906-cı ilə kimi davam etmişdir və amundsen və dəstəsi istədiklərinə nail olmuşdular. beləki bu 3 ildə xeyli miqdarda məlumat toplanmış, hətta şimal maqnit qütbünün dəqiq yerini öyrənmişdirlər. bu 1906-cı ildə amundsenin ilk böyük kəşfi "şimal maqnit qütbünün kəşfi" kimi tarixə düşmüşdür. xatırladım ki 400 il müddətində heç bir tədqiqatçı buna nail olmamışdır.
1909-cu ildə roald amundsenin əsas məqsədi şimal qütbünü kəşf etmək olsa da frederick cook və robert pearynin şimal qütbünə səyahətindən sonra cənub qütbünü kəşf etmək üçün səyahətə çıxmışdır. 1910-1912-ci illərdə apardığı antraktida ekspedisiyası nəticəsində 1911-ci il dekabrın 14-də dünyada birinci dəfə cənub qütbünə çatmış səyyah kimi tarixə düşmüşdür. robert falcon scott bura ondan 35 gün sonra çata bilmişdir. roald amundsen 1911-ci il 20 noyabrda 4 nəfər və 52 itlə yolla düşsə də cənub qütbünə çatana kimi ərzaqları yolda qurtardığı üçün itləri yeməyə başlamışdılar və nəticədə cənub qütbünə 16 itlə çatmışdılar.
1918-1920-ci illərdə yeni gəmisi maudla apardığı ekspedisiyalar sayəsində şimal qərb keçidini keçən ilk insan kimi yenidən tarixə düşməyi bacarır.
1925-1926-cı illərdə şimal qütbünə doğru səyahətə çıxmışdır.
1928-ci il 16 iyunda roland amundsen dostu italiyan səyyahı umberto nobileni xilas etmək üçün şimal qütbünə yollanmışdır. lakin "latham 47" təyyarəsi pis hava şəraitindən dolayı 18 iyun 1928-ci ildə qəzaya uğramış və bear adası ətrafına düşmüşdür. bu qəzadan sonra amundsen həlak olmuşdur. bu qəzədan sonra rolan amundsendən bir daha səs soraq çıxmamışdır. ona görə də cəsədinin şimal buzlu okeana düşdüyü də güman olunur.

apollo 13

apollo 13-ün komandiri jim lovellin kitabı əsasında 1995-ci ildə adventure, drama, history janrında çəkilmiş film. baş rollarda tom hanks, kevin bacon, bill paxton, ed harris oynamışdır. film 140 dəqiqədir və imdb xalı 7.6-dır. film 2 nominsaiya üzrə oscarın qalibi olmuşdur.

cinderella man

2005-ci ildə rejissor ron howard tərəfindən boksçu jim braddockun həyatı haqqında biography, drama, history, romance, sport janrında çəkilmiş film. imdb xalı 8.0 olan bu film 144 dəqiqədir və baş rollarda russell crowe, renée zellweger, paul giamatti oynamışdır. filmdə 1920-ci illərin sonlarında məşhur olan boksçu jim braddockun söndükdən sonra ailəsini saxlamaq üçün qatlaşdığı əziyyətlər və yenidən boksa qayıdışı göstərilmişdir. film 3 nominasiya üzrə oscara namizəd olsa da qalib gələ bilməyib.

güldürən hadisələr

deməli avro liganın qrup mərhələsində keçirilən neftçi - inter milan oyununa getmişdik bir dənə ağsaqqal konkret özünü lezvalayırdı neftçı nəbilim gol vur zad. nəysə oyun 1-0 oldu ağsaqqal dayanmırdı yenə neftçi -neftçi qışqırırdı. nəysə oyun 2-0 oldu ağsaqqal elə qışqırırdı deyərdin ki bu hələ də neftçinin come-back eləyəcəyinə inanırdı durmadan qışqırdı qışqırdı inter 3-cü vuranda ağsaqqal "qol yes bolşe gəldi" dedi də cibindən kuponu çıxardıb çıxdı getdi. orda oturan bütün hamı yarılmışdı bu temaya.* belə duzlu-məzəli