səriyyə xəlilova

Səriyyə Xəlilova 1897-ci il Bakıda doğulub. Onun üç qardaşı olub. Soltan Əhməd, Ağamehdi və Ələkbər. Onların atası oxumuş adam olduğundan el məclislərində mollalıq edir. O, hökumət məmurlarının bütün təzyiqlərinə baxmayaraq, ilahiyyatdan, mollalıqdan əl çəkmir. Oğlanları isə öz məhəllələrinin sayılan, hörmətli cayıllarından hesab olunurdular.


Günlərin birində Səriyyə məktəbdə komsomol təbliğatına qoşularaq nümayişkaranə tərzdə çadrasını başından atır. Sonradan idman paltarı, şalvar, köynək geyinməyə başlayır. Bacılarının naməhrəmlər qarşısında üzüaçıq görünməsi qardaşların başını məhəllə içərisində çox aşağı edir. Artıq camaat onları bir-birinə barmaqla göstərir, toyda da, yasda da qeybətlərini edirlər.
Bu vəziyyətə dözə bilməyən qardaşı Ələkbər bədxah adamların fitnə-felinə uyaraq, əlini bacı qanına bulayır. O, 1933-cü ildə 36 yaşlı bacısını bıçaqlayıb öldürür. Bəzi mənbələrə görə Səriyyənin ölümündə atasının da əli olur.
Ata isə öz sevimli oğlunun həyatını xilas etmək üçün qətli öz boynuna götürməkdən başqa çarə tapmır. O, ahıl yaşında dəhşətli qatil kimi cəmiyyətə təqdim edilir, zindana salınır.
Səriyyə Xəlilovanın qətlə yetirilməsi bütün Bakıda böyük əks-səda doğurur. Həmin günlərdə Bakının bütün iri sənaye müəssisələrində əksəriyyəti qadınlardan ibarət olan əmək kollektivləri respublikanın rəhbər orqanlarına, hətta Moskvaya müraciətlər yazır, qatilin ölüm cəzasına məhkum olunmasını tələb edirdilər.

Səriyyə Xəlilovanın dəfn mərasimi qadınların köhnə, patriarxal-mövhumatçı məişətinin dayaqlarına qarşı ciddi etiraz nümayişinə çevrilir, minlərlə qadın dəfn mərasiminə qatılır. Fabrik, zavod, kolxoz və sovxozlarda işçi və kəndli qadınlar Səriyyənin öldürülməsi ilə bağlı dərin hiddətlərini bildirərək öz hüquqları uğrunda daha inadla mübarizə aparacaqlarına and içirlər.

Azərbaycanın ilk qadın neft mühəndisi olan Füruzə Kərimovanın qızı Rəbiyyə Sultanzadə bu haqda deyir: "Anam danışırdı ki, Qadın klubunun fəalı Səriyyə Xəlilovanın həlak olduğu günü heç vaxt unutmayacaq. Onu idman kostyumu geyindiyinə görə, atası və qardaşı qətlə yetirir. Onun tabutunun arxasınca gedən bir çox qadınlar əl-ələ verərək çadralarını çıxarıb tulladılar. Bu, əsl qadın tətili idi və bu haqda onun iştirakçıları əvvəldən heç düşünməmişdilər də."

Beləliklə, qısa bir məhkəmə təşkil edilir. Səriyyənin atası ölüm cəzasına məhkum edilir. Və onu heç bir tərəddüdə yol vermədən Bayıl qazamatının həyətində güllələyirlər.
Səriyyənin öz qardaşı Ələkbər tərəfindən öldürüldüyü bütün şəhərə, həm də güc strukturlarına məlum idi. Bu hadisə Bakıda böyük əks-səda doğurur. Atasına ölüm cəzası kəsilən məhkəmədə onunla yanaşı müttəhimlər kürsüsündə əyləşən Ələkbər on il həbs cəzasına məhkum edilir.

Səriyyə Xəlilovanın xatirəsi cəmisi 1 il sonra "ismət" (digər adı - "Adətin məhvi") bədii filminin çəkilişləri ilə əbədiləşdirilir. Bu film təkcə Səriyyənin xatirəsinə yox, həm də Azərbaycanın ilk qadın təyyarəçisi Leyla Məmmədbəyovaya həsr edilir.

Filmin rejissoru Mikayıl Mikayılov öz xatirələrində yazır:
"1933-cü ildə qətlə yetirilən Səriyyə Xəlilovanın dəfni demək olar ki, bütün Bakını ayağa qaldırmışdı. Cənazə Əli Bayramov adına Qadın klubundan götürüldü. Həmin Azərbaycan qadınının obrazını ümumiləşdirərək əsərimin qəhrəmanı, peşəsini isə təyyarəçi etdim. Bu, həm kino üçün yeni əlverişli sahə, həm də simvolik mənada yüksəklərə ucalmağa səy edən Azərbaycan qadınları üçün xarakterik idi..."


"ismət" filmindən başqa, 1927-ci ildə istehsal olunmuş "Oktyabrın on illiyi" adlı sənədli filmdə Əli Bayramov adına ilk qadınlar klubunun işi və bu klubun əsasını qoyan Ceyran Bayramova ilə yanaşı Səriyyə Xəlilovanın da təşkilatçı kimi fəaliyyəti əks olunurdu.


indi "Nizami" metrosunun yaxınlığında şəninə gözəl heykəl ucaldılan "Azad qadın" heykəli çoxlarının güman etdiyi kimi təxəyyül məhsulu deyil. Onun həyati prototipi əslən şamaxılı olan Səriyyə Xəlilovadır.

yerusəlim sindromu

Digər adı qüds sindromu

Nadir rast gəlinən psixoloji pozuntu. Həmin şəhəri ilk dəfə ziyarət edən insanlarda müşahidə olunduğu üçün belə adlanmışdır.
Sindromun yaranma səbəbi Qüdsü ziyrət edən turistlərin şəhərin dini aura və mistikasından təsirlənməsidir. Qüds 3 əsas din üçün müqəddəs yer olduğundan, bu sindroma ən çox həmin dinlərin nümayəndələri arasında rast gəlinir. Yerusəlimdə yerləşən kfar- şaul psixiatrik xəstəxanası Yerusəlim sindromunu araşdıran əsas tədqiqat mərkəzlərindən biridir.

sindromun yaşanma forması 3 cürdür:
1. Özünü müqəddəs bir xilasedici, peyğəmbər kimi görmə. Məs: Hz.isa, Hz.Musa və b. Ən çox Hz.isa olduğunu, yenidən zühur etdiyini deyənlər qeydə alınıb. Bu şəxslər ilahi bir qüvvəyə Sahib olduğu iddia edirlər.
2. Ziyarət edərək özlərinin günahlardan arınaraq təmizləndiyini, aydınlandığını, kamil bir şəxs olduğunu düşünərək insanlara hidayət olunmaqda kömək etmək istəyi. Dini məzmunlu sayıqlamalar, ağ paltar geyinmək, özünü tez-tez səliqəyə salmaq sindromun bu növündə görülən əlamətlərdəndir.
3. Hər hansı bir cərəyanın, məzhəbin nümayəndəsi olub, onun inkişafına, yayılmasına, tanınmasına həyatını sərf edəcəyini düşünmə hissi.


Dini psixozla müşahidə olunan sindrom ilk dəfə 1930-cu illərdə yəhudi psixiatr Heinz Herman tərəfindən elmə gətirilib və kliniki olaraq araşdırılıb. Lakin ən ağır hal 1969-cu ildə avstriyalı denis Maykl rohan adlı xristian zəvvarın əl-əksa məscidi yandırmağa cəhd etməsi ilə yaşanıb. Zəvvar özünü "ilahi tapşırıq" almış "tanrının elçisi" kimi təqdim etməyə çalışıb. Bu "tapşırıq" isə əl-əksanı məhv edib, yerində zəkəriyyənin dediyi üçüncü məscidi yaradıb, isa məsihin ikinci zühurunu tezləşdirmək idi.

Sindrom həm psixoloji travması olan, həm də sağlam insanlarda rast gəlinə bilər. Hər il bu ziyarəti edən turistlər arasında minimum 50 nəfərdə bu hal yaşanır. Təsir müddəti şəhəri tərk etdikdən 7-10 gün ərzində davam edə bilir. Bu şəxslər təhlükə müddəti bitənə qədər xəstəxanaya yerləşdirilir. (Etdikləri hərəkətlər həm özlərinə, həm də başqalarına ziyan verəcək həddə çatarsa)
Təkcə 1980-1993-cü illər ərzində 1200-yə yaxın zəvvarda bu sindromun yaşandığı qeyd olunur.

Bu halın oxşarlarına müxtəlif formalarda Məkkə, Kərbəla, Nəcəf, Məşhəd, Roma və s. kimi dini mərkəzli şəhərlərdə də rast gəlmək olar.

verter effekti

Verter Effekti və ya Verter Sindromu - televiziya və ya digər KiV-də geniş şəkildə işıqlandırılmış intiharı yamsılayan kütləvi intiharlar dalğasıdır. 1974-1975-ci illərdə San-Dieqodakı Kaliforniya universitetində çalışan amerikan sosioloqu Devid Filipps tərəfindən aşkar edilmişdir. Devid XVIII əsrin sonlarında Avropada Hötenin «Gənc Verterin iztirabları» romanının yayılması ilə baş qaldırmış və romanın qəhrəmanı Verterin intiharını yamsılayan intiharlar dalğasını araşdırmışdır. Məsələnin maraqlı tərəfi də odur ki, bu romandan təsirlənərək intihar edənlərin hamısı kişi olub və eyni üsulla intihar edib.

Eyni həyatı yaşayan insanlardan birinin intihar etməsi və bunun yayılması digərlərinin də bu hadisəni törətməsinə səbəb olur.
Avstriyada 20-əsrin 80-ci illərində metroda intihar halları kütləvi şəkildə artmağa başlayır. Bunun qarşısını almaq üçün 1987-ci ildə keçirilmiş eksperiment əsasında metroda baş vermiş intihar hadisələri işıqlandırılmır. Artıq 1 ay sonra bu üsul effekt verir və metroda həyata keçirilən intiharların sayı 3 dəfə azalır. O vaxtdan avstriyada faciəvi hadisələrin işıqlandırılması qadağan edilir.
Gənclərin etdiyi intihar hadisələrinin işıqlandırılması nə zamanda bunu ağlından keçirmiş gənclərə stimul verir, nəinki gənclərə digər problemi olan insanlara da.
Diqqətinizi çəkibsə əvvəllər özünü asmaqla intihar edənlər çox idisə keçən ay özünü 18-ci mərtəbədən atan qadının videosu yayılandan sonra özünü hündürmərtəbəli binadan ataraq intihar edən insanların sayı artdı. Səhv etmirəmsə həmin həftə 5-6 belə intihar hadisəsi baş verdi və hər bir intihar xəbəri internetdə yayıldı. Videolar, meyidin kənardan çəkilmiş şəkilləri və s.
Sevilin intiharı da hazırkı dönəmdə böyük səs küyə səbəb oldu. Halbuki yenə də unudulacaq. Bu hadisə mənə eynən elinanın intihar hadisəsini xatırladır. insanlar nə qədər çalışır, mühakimə edir, tərəflərdə qəbahət axtarır, amma bu heç bir şeyə dərman deyil. Gedən canı heç nə qaytarmır.
Ona görə də depressiya yaşayan insanları ən azından dinləməyə çalışın. Əlinizdən nəsə gəlməsə də dinləyin. Onları boğan çox şeylər ola bilər. Heç olmasa danışmaq onları rahatlada bilər.
Son olaraq çalışın ki, sevdiklərinizə sağ ikən verməli olduğunuz çiçəkləri qəbrinə aparmalı olmayasınız.
Sevgi ilə qalın. Sağ qalın. Hər şeyə inad özünüzdə güc tapın.