orqanizmin yaşaması ilə ölümü arasında keçid mərhələ. terminal halın 4 mərhələsi var
1) preaqonal vəziyyət
2) terminal fasilə
3) aqoniya
4) kliniki ölüm
preaqonal vəziyyətdə xəstədə huşun qaralması baş verir. beyin qabığında ləngimə yaranır. qan təzyiqi kəskin enir. tənəffüs aktları zəifləyir (bradikardiya,bradipnoe). periferik arteriyalarda (boyunda,dabanın yuxarı hissəsində,biləkdə) nəbz itir. preaqonal vəziyyətin davametmə müddəti bir neçə dəqiqədən bir neçə saata ola bilər.
terminal fasilə mərhələsində beyin qabığında ləngimənin (orqanizmin ümumi funksiyalarının azalması) artması nəticəsində xəstə huşunu itirir,tənəffüs dayanır. ürək vurğuları seyrəkləşir,bəzən itir. bəbəyin işığa reaksiyası olmur ( ona görə həkimlər hadisə yerinə gəldikdə gözə işıq tutub baxırlar,əgər işığı tutanda bəbək daralırsa xəstəni xilas etmə ehtimalı böyükdü). bu mərhələ bir neçə saniyədən bir 3-4 dəqiqəyə qədər çəkir.
aqoniya (yunanca "aqonia"-mübarizə) mərhələsi üçün huşun tamamilə itməsi və bulbar fəallıq səciyyəvidir. belə ki,terminal fasilədə ləngimiş bulbar mərkəzlər (məsələn, tənəffüs mərkəzi) aqoniya mərhələsində yenidən fəallaşır. tənəffüs hərəkətləri bərpa olunsada patoloji xarakter daşıyır. uzun sürən nəfəsalma aktları,qısa nəfəsvermələrlə müşahidə olunur. yəni nəfəsalmanın müddəti nəfəsvermədən dəfələrlə artıq olur. bu, tənəffüs aktlarını tənzim edən pnevmotaksik kompleksdə nəfəsalma mərkəzinin beyin qabığının tormozlayıcı təsirindən azad olması ilə izah olunur. sadə dildə desək, nəfəsalmanı tormozlayan heç bir şey olmadığına görə nəfəsalma mərkəzi özünü buraxır. bücur tənəffüs forması apnoestik tənəffüs adlanır. sonra isə yavaş-yavaş tənəffüs mərkəzi olan uzunsov beyin də sıradan çıxdığına görə ümümi tənəffüsdə yenidən zəifləmə, seyrəlmə baş verir. aqoniya mərhələsində adi halda tənəffüdə iştirak etməyən əzələlər də (üz,boyun əzələləri) prosesə qoşulur. son nəfəsalmalar udma aktını xatırladır,can verən orqanzim sanki havanı udmağa çalışır. bu mərhələdə qan-damar sistemində də yüksəlmələr baş verir. belə ki, ürəkdə zəif yığılmalar başlanır və qan təzyiqi bir qədər yüksəlir.
kliniki ölüm mərhələsində tənəffüs və qan dövranı dayanır, reflekslər itir, amma mübadilə prosesləri çox zəif sürətlə davam edir. yəni orqanizm hələ tam ölmür. kliniki ölümün davaetmə müddəti tam oksigensiz şəraitdə beyin qabığı hüceyrələrində geriyə dönə bilməyən morfoloji dəyişikliklərin yarandığı vaxta qədər keçən müddətlə ölçülür. bu müddətə yaş (qocalarda daha qısa olur), ətraf mühitin temperaturu (yüksək temperaturda daha qısa olur), canlının növü və s. kimi amillər təsir edə bilər. insan üçün kliniki ölümün davametmə müddəti 4-6 dəqiqədir. yəni orqanizm kliniki ölümə girdikdən sonra 4-6 dəqiqə ərzində nə elədinsə elədin. eləməsən artıq beyin hüceyrələri siradan çıxır və bioloji ölüm baş verir.
kimin nə sualı olsa mesaj yaza bilər.
