chuck palahniuk

illərdi "fight club"ın çörəyini yeyən vasat yazıçı.
əsərlərində hər nə qədər cəsur mövzulara toxunub, bəzən gözəl tənqidlər etsə də əsərləri məni forma baxımından sıxır. demək olar ki bütün romanları eyni düstur üstündə gedir. düstur isə sadədir, anlamadığı bir situasiyaya düşən baş xarakterin yanına bir çox şeyi əvvəlcədən bilən bir personaj(bəzən əşya (baxma: diary)) qoy, həmin personaj vasitəsi ilə oxuyucunu bəlli bir gözlənilən sona yönləndir, sonda isə gözlənilənin tam əksini et. bu mənə çox ucuz bir yolmuş kimi gəlir və sırf buna görə artıq əsərlərini oxuya bilmirəm. bir də bu adama yeraltı ədəbiyyatının zirvəsi falan deyirlər. düşünsək çox da əziyyət çəkmədən hamin janrda qat qat daha yaxşı yazıçıları saya bilərik, (bax: henry miller)

friedrich nietzsche

günlərin bir günü friedrich nietzsche şəhərdə gəzirmiş. yolda yeriyərkən insanların eyni yerə toplandığını görən nietzsche nə məsələ olduğunu görmək üçün həmin yerə yaxınlaşır. gördüyü mənzərə isə nietzsche'ə çox təsir edir, deməli bir nəfər öz atını tərpənmədiyi üçün dayanmadan qamçılayır. at o qədər yorğundur ki nə qədər qamçılansa da özündə güc tapa bilmir. ətrafdakı insanlar da adam qamçıladıqca daha da həyəcanlanırlar və adamı cəsarətləndirirlər. axırda vəziyyət o yerə gəlir ki at qamçı zərbələrinə dözə bilmir və yerə yıxılır. bunu görən nietzsche qaçaraq atın boynuna sarılıb ağlamağa başlayır. bütün kitablarında ürəyi yumuşaqlığı zəif bir xüsusiyət kimi qələmə verən bu adam oradaca dəli olur və həyatının sonuna qədər susaraq dəlixanada yaşayır.

sözlük yazarlarının niklərinin hekayəsi

sözlüyə qoşulduğum ərəfələr jack kerouacın "on the road" və allen ginsbergün " wait till ı'm dead" kitablarını oxuyurdum, yəni beat generation ilə yoğrulmuşdum. beləcə allen'ın xarakterinin özümə bənzədiyini düşünərək bu nicki seçdim amma indi baxanda daha yaradıcı bir şey seçə bilərdim deyə düşünürəm.

öyrənildiyində təəccübləndirən məlumatlar

günlərin bir günü ernest hemingway və yazıçı dostları bir pubda oturub pivə içirmiş. söhbət hekayə yazmaqdan açılıb və ernest dünyanın ən qısa hekayəsini həmin andaca yaza biləcəyini iddia edib. aralarından bəziləri buna qarşı çıxıb və hərəsi masaya 10 dollar qoyaraq ernestlə mərcə gəliblər. ernest bundan sonra heç nə demədən masadan bir salfet götürür və üzərinə dünyanın ən məşhur cümlələrindən birini yazır: "for sale: baby shoes, never worn."(satılır: körpə ayaqqabısı, istifadə olunmayıb).bu cümlə ilə yazıçı bir uşağın heç doğulmadan öldüyünü və ya o ayaqqabıları geyəcək yaşa gəlmədən öldüyünü, yəni bir ailənin tragediyasını anladırdı.

marcel proust

rəsmi olaraq dünyanın ən uzun romanı (bəzi qaynaqlarda tutarsızlıq ola bilər, dəqiq bir məlumat yoxdur) " itirilmiş zamanın izində"nin yazıçısı. əsərin orjinalı 3000 səhifədən uzundur və əsərdə 958 sözlük cümlə belə mövcuddur. əsər toplam 7 hissədən ibarətdir və 3 hissəsi proustun ölümündən sonra çap edilmişdir. belə ki proust əsəri yazarkən zamanın necə keçdiyini anlamamaq üçün evinin pəncərələrini qara lentlərlə bağlamış və əsəri belə yazmışdır. deyilənə görə o bəzən günlərlə bəzən də həftələrlə evdən çıxmaz və ac susuz romanı yazarmış.

bernard-marie koltes

fransız homoseksual, narkoman, komunist, senarist, dramaturq, yazıçı. 1948 də fransada doğulub amerika, kanada, ssri, nikaraqua və nigeriya kimi ölkələrdə yaşadıqdan sonra 1989da, 41 yaşında parisdə ölmüşdür. 1975ci ildə intihar etməyə cəhd etmiş amma müvəffəq ola bilməmişdir. en məşhur dramı " La Nuit juste avant les Forêts"dir(Ormanlardan Hemen Önceki Gece). Əsər başdan sona bilinç akışı ilə yazılmış və dram əsəri olmasına baxmayaraq əsərdə dialoq yoxdur. nəinki dialoq əsərdə nöqtə və abzas kimi əsas ünsürlər də yoxdur. əsər başlayır və ən sonda nöqtəni qoyur, bir nəfəsə, fasiləsiz sadəcə monoloq halında yazılmışdır. dünyanın bir çox ölkəsində səhnəyə qoyulan əsər təəssüf ki dilimizə tərcümə belə edilməmişdir. ömrü boyu pulsuzluqdan dostlarının yardımı ilə yaşayan koltes həyatının sonuna yaxın əsərlərindən pul qazanmağa başlasa da aids və iki ayrı xərçəng nəticəsində həyata gözlərini yummuşdur.

marina abramovic

bu qadının ən məşhur performansı rhythm 0dur. belə ki performansda önündəki masaya müxtəlif əşyalar qoyan marina heç nə etməyərək sadəcə bir heykəl kimi dayanır və insanlara baxır. masadakı əşyaların içində qamçı, mişar, çəkic, zəncir, silah kimi əşyalarla yanaşı gül, şərab, papaq kimi əşyalar da olur. performansın əvvəlində heç nə etməyən insanlar sadəcə gül vermək və ya nəvaziş göstərmək kimi yaxşılıq edirlər. sonra aralarından bir nəfər marinaya şillə vurur və marinanın heç nə etmədiyini görən hamı təəccüblənir. bundan cəsarətlənən başqa insanlar da eynisini etməyə başlayırlar və daha iləri gedirlər. bəziləri marinanın üstünü yazır, bəziləri onun bədənini əlləyir, bəziləri bıçaqla bədənini cızır, bəziləri isə şərabı başından tökürlər və bütün bunlar olarkən marina heç bir reaksiya göstərmir. ən sonunda bir nəfər marinaya təcavüz etməyə təşəbbüs göstərir və bu zaman mühafizələr bütün camaatı marinadan uzaqlaşdırırlar. bütün oyun boyu bir dəfə belə hərəkət etməyən marina bir addım qabağa gəlir və sadəcə insanların üzünə baxır. bu zaman sanki onun bir insan olduğunu yenidən xatırlayan hamı dəhşətə gələrək ətrafda çaxnaşma yaradır.

rom

bu içkinin ikinci adı ilə bağlı maraqlı əhvalat var. deməli 1805ci ildə fransa ilə ingiltərə arasında olan trafalqar döyüşündə ingilislərə admiral horatio nelson başçılıq edirdi. ingilislərin dənizlərdə ən böyük yetirməsi olan bu adam napoleon bonaparteın qorxulu yuxusu idi. qorxmaqda da haqlı idi çünkü napoleon nelson'ı heç vaxt məğlub edə bilməmişdir. trafalqarda da mənzərə dəyişmədi və ingilislər qalib oldular amma nelson döyüş zamanı yaralandı və az sonra öldü. cəsədin çürüyəcəyini düşünən ingilislər çarə kimi nelsonun cəsədini rom dolu barelin içinə atırlar. ingiltərəyə gedib çatanda barelin qapağını açırlar və görürlər ki rom qalmayıb. səbəbi isə nelsonun cəsədindən xəbəri olmayan əsgərlərin romu içməyidir. o gün bu gündü ingiltərədə rom həm də nelson's blood (nelsonun qanı) adlanır.

ölmək qorxusu

mənə elə gəlir ki insanın problemi ölməyi yox öləcəyini bilməyidir. bu da istər istəməz onu qorxuya salır və buna çarə tapmağa çalışır, məsələn din və ya incəsənət. dinlərin yaranmağının tək səbəbi fikrimcə insanın ölüm qarşısında olan acizliyini qəbul edə bilməməyidir, ölümü qəbul edə bilməyəndə isə əbədi həyata inanır və beləcə özünə təsəlli verir. incəsənətdə isə cismən və ya ruhən yaşamaqdan çox məqsəd dünyaya iz qoymaqdır və ya yaşanan həyatı anlamlandırmaq. bu günə kimi yazılmış bütün kitabların, oxunmuş bütün mahnıların, çəkilmiş bütün rəsmlərin məncə tək məqsədi sənətçini əbədi etməkdir ki bəziləri, yəni az bir hissəsi buna nail olsa da bir çoxu artıq çoxdan unudulub. son olaraq nietzschenin də dediyi kimi "incəsənət və yalnız incəsənət, həqiqətin əlindən ölümümüzün qarşısını alacaq bir şey varsa o da incəsənətdir". bəlkə də nietzsche burada həqiqət deyəndə məhz elə ölümün özünü nəzərdə tuturdu. sifarişi verən: qaçaraddımdanenənanənan

Açıq münasibət

cütlüklərin birbirinə cinsi və hissi sədaqət göstərmədiyi birliktəlik. ilk fikirdə insanın ağlına batmasa da jean-paul sartre və simone de beauvoir arasındakı birliktəlik haqqında oxuyanda məntiqli gəlir. belə ki 50 ildən çox çəkən bu birliktəlikdə nə sartre nə də simone birbirinə sadiq olmamışdır. hətta sartre ikisinin də olabildiyincə şəffaf olmağını istəmiş və başqaları ilə yaşadıqları ilişkiləri hər detalı ilə birbirinə anlatmağı şərt etmişdir. simone isə həyatında ən böyük uğurunun məhz sartre ilə olan birliktəliyinin olduğunu söyləmişdir. həyatlarının bir çox hissəsini birlikdə keçirən bu cütlük öldükdən sonra da yanyana dəfn edilmişdir.

öyrənildiyində təəccübləndirən məlumatlar

günlərin bir günü 1ci dünya müharibəsində piyada müxbir kimi iştirak edən hitler alman əsgərlərinin fransız qadınları ilə birliktə olduğunu görür və bu mənzərədən iyrənir. beləliklə o aryan irqinin saf qalmağı üçün üzü Käthe von Nagy adlı alman aktrisaya bənzəyən, sarı saç, mavi göz, böyük döş şişmə kuklaların istehsalı əmrini verir anlaşılacağı kimi kukla nazilərin gözəllik ideallarını göz önünə sərirdi. lakin işlər gözlənildiyi kimi getmir və 1945ci ildə müttəfiqlərin drezdeni bombardıman etməsi ilə fabrika partlayır, kuklalar isə heç vaxt paylana bilmir.