cemal süreya
![]()
'ota boka' başlıq açılıb türkiyənin ən böyük şair və yazıçısına açılmamasına təəccüblənmədim də deyil yəni.
3 gün öncə ölümünün 24 ili tamam oldu şairin.əsl adı cemalettin seberdir."özgürlüğün geldiği gün, o gün ölmek yasak!"-ifadəsini onu tanıyanların beyninə yazdırmış yazar.turgut özala beraber intihar edelim,ülke kurtulsun demişdir vaxtilə:
ülkemizi sizden,
sizi de kendi özel sıkıntılarınızdan
kurtarmak için
arkadaşım muzaffer buyrukçu'yla
bir önerimiz var:
intihar etmelisiniz!
ben ve buyrukçu bu konuda
dostça omuz veriyoruz size.
gelin, halkın önünde,
üçümüz birlikte intihar edelim.
yer: kadıköy eski iskelesinin önü,
günü ve saati siz saptayın.
ülkemiz sizden kurtulsun,
biz de bir işe yaramış olalım.
qızı gonca uslunun araşdırmasına görə dostu ilə telefon nömrəsi üstündə mərcə girmiş,uduzsa soyadındakı y hərfinin birini sildirəcəyini demişdir.mərci uduzmuş və süreyya olan soyadını süreya olaraq dəyişmişdir.bunu ilk dəfə 1956cı ildə çıxan elma şeirində sonda bəyan etmişdir.
şairin haqqında melih cevdet anday: “şiiri bütün fazlalıklardan kurtarmak istiyor, uzun özgürlüğünden ne güzellikler doğabileceğini gösteriyor.”
orhan kahyaoğlu: “insan denen karmaşık varlığa bütün yüzleriyle kucak açan ilk şair cemal süreya’dır. klasikleşmiş toplumcu gerçekçiliğin hiçbir zaman kavrayamadığı noktalardan biri de budur.”
gülten akın: “bir geleneği, hazır bir durumu sürdürmekle kalmayıp ona yeni şeyler katabilmiş bir ozandır o. ‘gülün ortasında ağlıyorum’. anlamı kullanıyor, zorluyor. duyarlığı işliyor. kendini alayla bitiriyor. anlam, anlamsızlığın önüne geçiyor.”
tomris uyar: “şiiri çok iyi bilen, iyi yazmaktan korkan, mükemmellikten kaçan bir şair.”
doğu perinçek: “şiirin evliya çelebisi’dir.”
tomris uyar: “tanıdığı kaç kişi varsa, o kadar cemal süreya vardır. hepsi değişik. belki temel ögeleri aynı kalıyor: politikaya, edebiyata, espriye tutkusu, çalışkanlığı, dürüstlüğü… çok değişken biri. o yüzden ben bir tane süreya biyografisi düşünmem. üç tane yazılabilir. üç tane apayrı.”
ülkü tamer: “tanrı binbirinci gece şiiri yarattı binikinci gece cemal’i. bin üçüncü gece şiir okudu tanrı başa döndü sonra, kadını yeniden yarattı.”
can yücel: “aşk yok gayri memlekette / cemal süreya beri gideli”
ahmed arif: “eros’tu kendi okuyla kendini vuran”
aziz nesin: “jean paul sartre ve cemal süreya, dünyanın en küçük devletleri. ikisinde de bir devlet olabilecek kadar birikim var”
turgut uyar: “cemal süreya ölmüş diyorlar / ilahi azrail!.. / cemal süreya ölür mü hiç!”-deyilmişdir.yazdım ki tanımayanların haqqında azacıq da olsa təsəvvürü olsun.bu da əjdahanın üvercinka şeiri:
böylece bir kere daha boynunlayız sayılı yerlerinden
en uzun boynun bu senin dayanmaya ya da umudu
kesmemeye
laleli'den dünyaya doğru giden bir tramvaydayız
birden nasıl oluyor sen yüreğimi elliyorsun
ama nasıl oluyor sen yüreğimi eller ellemez
sevişmek bir kere daha yürürlüğe giriyor
bütün kara parçalarında
afrika dahil
aydınca düşünmeyi iyi biliyorsun eksik olma
yatakta yatmayı bildiğin kadar
sayın tanrıya kalırsa seninle yatmak günah, daha neler
boşunaymış gibi bunca uzaması saçlarının
ben böyle canlı saç görmedim ömrümde
her telinin içinde ayrı bir kalp çarpıyor
bütün kara parçaları için
afrika dahil
senin bir havan var beni asıl saran o
onunla daha bir değere biniyor soluk almak
sabahları acıktığı için haklı
gününü kazanıp kurtardı diye güzel
birçok çiçek adları gibi güzel
en tanınmış kırmızılarla açan
bütün kara parçalarında
afrika dahil
birlikte mısralar düşünüyoruz ama iyi ama kötü
boynun diyorum boynunu benim kadar kimse
değerlendiremez
bir mısra daha söylesek sanki her şey düzelecek
iki adım daha atmıyoruz bizi tutuyorlar
böylece bizi bir kere daha tutup kurşuna diziyorlar
zaten bizi her gün sabahtan akşama kadar kurşuna
diziyorlar
bütün kara parçalarında
afrika dahil
burda senin cesaretinden laf açmanın tam da sırası
kalabalık caddelerde hürlüğün şarkısına katılırkenki
padişah gibi cesaretti o, alımlı değme kadında yok
aklıma kadeh tutuşların geliyor
çiçek pasajında akşamüstleri
asıl yoksulluk ondan sonra başlıyor
bütün kara parçalarında
afrika hariç değil..
hər ölüm erkən ölümdür,deyil mi şair?
)