2. dünya ədəbiyyatında qüsursuz estet olaraq tanınan oscar wilde əsərləriylə 19.cu əsrin estetizm və dekadans sənət cərəyanlarını, gec dönəm romantizm ilə mükəmməl şəkildə sintezləmişdir...onun ilk və tək romanı sayılan “dorian greyin portreti”ni qısaca insanın bir sənət obyektinə, “object d’arte”a dönüşməsindən ibarət əsər olaraq düşünə bilərik...
roman, sənət və gözəlliyin ayrılmaz bir bütün olduğu fikrini müdafiə edən wilde’ın sənət və gözəllik haqqında fəlsəfi görüşlərindən ibarət müqəddimə ilə başlayır...wilde sənətçini “gözəlliklərin yaradıcısı” olaraq adlandırır... sənət əsərinin məqsədinin sənəti aşkara çıxarmaq olduğunu soyləyən wilde, sənəti-bəhs edilən sənətin timsalı olaraq dorian greyin portretini- dorian greyin təslimiyyəti altından çıxararaq, dorian greyi portretin hakimiyyəti altına salmaqla sənəti süverenliyin ən pik mərtəbəsinə qədər ucaltdığını görürük...lakin buna baxmayaraq romanın müqəddimədə səslənən fikirlərlə tam təzad təşkil edən təhkiyyəsi var...müqəddimədə wilde ədəbiyyatın məqsədinin didaktik və əxlaqi bir dərs vermək olmadığını söyləsə də, əsərin sonluğunda “hedonist və dekadan” bir (anti)-qəhrəman olan dorian greyi öldürərək adəta əxlaqi bir dərs verir...təsadüfi deyil ki, wilde sonralar özü bunu əsərdəki “tək xəta” olaraq xarakterizə edəcəkdir...
buna baxmayaraq wilde əsərdə sənətə ritualistik və ezoterik bir funksiya da yükləmişdir...rəssam basil portreti sərgiyə qoymaqdan imtina edir, dorian isə onu əvvəl bir pərdənin arxasında, sonralar isə çardaqda kilidli qapılar arxasında saxlamasıya sənəti sanki müqəddəsləşdirərək toxunulmaz edir...wilde sənəti eyni zamanda ən qəddar barbarlığın təcəssümü olaraq da göstərir...portretin yaradıcısı, rəssam basilin portretin önündə dorian tərəfindən qətlə yetirilməsi, dorianın etdiyi bütün pisliklərin rəsmdə öz əksini tapması buna əyani sübutdur...
romandakı dorian grey tipajını wilde’ın uğruna reading zindanında yatdığı, və dünya ədəbiyyatının ən gözəl məktub-ədəbiyyatlarından sayılan de profundis’i yazdığı lord alfred douglas, qısacası bosie ilə əlaqələndirənlər olsa da bu tamamən səhv məlumatdır...wilde, dorian greyin portretində qarmaşıq və ixtilaflı personasının üç ayrı təmsilçisini rəsm etmişdir; basil hallward wilde'ın əxlaqi tərəfidir, dorian grey wilde'ın şüüraltı instinkləri, lord henry isə başqaları ilə tanışlığı zamanı taxdığı maskadan ibarətdir...bu fikri wilde roman haqqında yazdığı bir məktubda aşağıdaki şəkildə ifadə etmişdir:
“ it contains much of me in it. basil hallward is what i think i am; lord henry what the world thinks me; dorian, what i would like to be.”