15. bəzən, tanrı inancı məcburiyyətdir. xəyalürünü olduğunu bilsən belə, özünü inanmağa məcbur etdiyin bir möhvumatdır. insanın əli-qolu bağlı olanda sığınacağı heç birşeyi olmayanda, kömək diləyə biləcəyi biri olmayanda, özünə kömək diləyə biləcəyi birini yaradır; tanrısını. və ona qarşı həssas olur, müqəddəsləşdirir, birinin onun yoxluğunu iddia etməsinə tab gətirə bilmir. o insanlar qınanmamalıdır.

inanın mənə, elə dərdlər var ki, həyatda qalıb onları qaldıra bilmək üçün bir tanrıya ehtiyacınız var. elə insanlar var ki, yerlərində olsaq çoxdan intihar edərdik, ancaq onların intihar azadlıqları belə öz əllərində deyil. tanrılarına sığınırlar. tək uşağı ölmüş, digər uşağını atasız böyütməyə çalışan gənc kimsəsiz, yoxsul bir qadına, sənin tanrın yoxdur deməyə haqqı yoxdur kimsənin. onun hissləri ilə oynamağa, dünyasını yıxmağa haqqı yoxdur kimsənin. axı o, ona birşey olsa uşağının tanrıya əmanət olduğuna inanaraq sakitləşdirir bütün dərdini, çiləsini, əsəbini?

hedonist, nihilist, dünyaya vecsiz yanaşan insan üçün bu səslənən fikirlər axmaqca gələcəkdir. ancaq bütün insanlar soyuqqanlı deyil, hamı nihilist deyil. sahib olduğu, bağlı qaldığı, qoruduğu dəyərlər var insanların. sevdikləri bir uşaqları, məcbur razı qaldıqları bir qədərləri var. 15 yaşında atası tərəfindən məcbur evləndirilmiş, əri tərəfindən döyülən bir kənd qızına heç kimin lağ ilə sənin sığındığın o tanrı yalandır deməyə haqqı yoxdur.

bəzən insanların yalanına ortaq olmaq lazımdır. inancsız olsan da, sənin yanında allahından dilədiyi bir dilək üçün amin deməyi bacarmaq lazımdır. heç bir çıxış yolu olmayan və yaratdığı allahına inanan bir insana materialist davranıb, allah yoxdur, din yalandır demək bəzən tərbiyəsizlikdir.

hansı ki, biz hələ də "inşallah deyən ateist" deyə mövzu açıb məzələnirik.

bəzən sənin o bir inşallahın, yanındakı o 15 yaşlı qız üçün, öz yaratdığı tanrısına bir insan daha onun arzusu üçün dua etdi deyə gözündən gizlicə axan o bir damla sevinc gözyaşıdır.