sözlərin işlənmə dairəsi
əjdahalar googlla1) ümumişlək sözlərin əksəriyyəti işlədilir və başa düşülür.
2) ümumişlək olmayan sözlər hamının başa düşmədiyi və məhdud dairədə işlədilən sözlərə deyilir. bunlar daxildir:
dialektlər,tarixizm, və arxaizmlər,neologizmlər,terminlər,varvarizm,vulqarizmlər.
1) dialektlər:
şivələr-məhəlli sözlər olur,müxtəlif regionlarda işlənir. lakin işlədilən bütün sözlərin ədəbi dildə qarşılığı olur.
2) köhnəlmiş sözlər:
vaxtı ilə dilimizdə fəal işlənən lakin hal-hazırda leksikadan çıxan sözlərdir. köhnəlmiş sözlər iki qrupa ayrılır - tarixizm və arxaizm.
1) tarixizm - vaxtı ilə mövcud olan - silah,ölçü,məişət,insan,pul,vəzifə və.s adlarıdır.
2) arxaizm - tarixizmlərdən fərqli olaraq hazırda mövcüd olan lakin vaxtı ilə başqa cür adlandırılan əşya və hadisələrin adlarıdır.
qeyd: bəzi sözlər həm ümumişlək,həm də arxaik mənada başa düşülə bilər. buna misal olaraq bu sözləri göstərmək olar: kəpənək,dərnək,uçmaq,ər,ayaq,boy,arı,soy,varmaq.
3) terminlər (ixtisas sözləri də deyilir) : müəyyən elm sahəsinə aid sözlərdir. terminlər konkret,birmənalı,çoxu alınma olur.
elmləri 3 sahəyə bölürlər:
1) texniki
2) təbiət
3) humanitar
qeyd: terminlərin bir hissəsi yalnız termin kimi işləndiyi halda,bəzi hissəsi həm termin,həm də ümumişlək mənada işlənə bilir. məsələn:
turşu - həm termin,həm ümumişlək
faciə - həm termin,həm ümumişlək
zülal - həm termin,həm ümumişlək
montiya - termin. ( fərqləndirmək üçün)
4) neologizmlər - yeni sözlər də adlanır, son 20-25 ildə dilimizə daxil olan və hələlik əksəriyyəti tərəfindən başa düşülməyən sözlərdir. neologizmlər də həm milli həm alınma olur.
5) varvarizm - başqa dilə məxsua sözlər olub,dilimizdə hələ normativləşməyib. məsələn:
molədes - varvar.
6) vulqarizm - söyüş və kobud sözlərə deyilir.
7) dirilən sözlər - vaxtı ilə işlənən,sonradan arxaikləşən,son illərdə isə yenidən fəallaşan sözlərdir.
üzv ol