14. yeniyetməlik dövrü, əsasən, 11 yaşdan başlayır, amma bir çox tibb alimi qeyd edir ki, bu dövrün nə zaman mütləq sonlanacığını demək tam mümkün deyil, təxmini 17 yaşa qədər insan formalaşıb, gənc adlanır, amma təbii ki, yeniyetməliyə yaş qoymaq sərhədi olmaz.

nədir bu yeniyetməlik? uşaqlıq dövrünü geridə qoyub, uşaqlıqla gənclik arasındakı perioda keçişdir. bu keçişdə nə baş verir?

bu dövrdə insanda çox zaman şiddətli ürəkbulantılar baş verir. bu dövr boyunca insanın boyu uzanır,çəkisi artır, hər iki cinsin cinsi orqanlarında dəyişkənliklər baş verir, psixoloji və fizioloji cəhətdən gəncliyə doğru addımlağa başlayırsan. bədəndə tüklənmə, beyində böyümə və yetişkinləşmə kimi prosseslər gedir.

yeniyetmə insanın davranışları dəyişir. o, artıq təxminən böyüməyə başladığını anlayır. insanın diqqəti başqa yönə doğru fokuslanır, beləcə insan etmək istədiyi işləri belə etmədən həvəsdən düşür. bu da beyində olan bəzi dəyişikliklərin fizioloji və psixi təzahür forması olaraq izah edilə bilər.

beyində nələr baş verir? yeniyetmə beyninin son inkişaf mərhələsi alimlər tərəfindən 22-24 yaş müəyyən edilir. beyindəki ən böyük dəyişim, özünüidarə, qərarvermə, duyğular kimi funksiyalar inkişaf edir. bu dövrdə beyində istifadə edilməyən neyronlar yeni, gələcəkdə istifadəsi lazım olacaq neyronlarla əvəzlənir. bu dövrdə insan düşünərək qərarvermə bacarığnı qismən itirir. buna görə də, siqaret, alkoqol kimi asılılıqlar elə məhz yeniyetməik dövründə meydana gəlir, peşmançılıq hissi isə beyin inkişafını tamamladıqdan sonra , yəni 22 yaşdan sonra baş verir.

yeniyetməlik dövründə ən çox dəyişkənlik insanın psixologiyasında baş verir. bəzi şeylərə həddindən artıq çox reaksiya vermək, çox üzülmək, qəfildən yaxşı olub, anidən pis olmaq və s. kimi dəyişikliklər də bu dövrdə meydana gəlir. (zamanla düzəlir)
insanlar yeniyetməliyə girməkdən qorxa da bilər. bu daha çox qadınlarda müşahidə edilir. çünki qadınlar yeniyetməlik dövrü zamanında bunları dərk edəcək beyinə sahib olmurlar (bunu mən demirəm, elmi məqalələr deyir)
bu dövrdə insanlar ciddi qərarsızlıqlar və qarışıqlıqlar içində qalırlar. buna görə də zaman-zaman hər kəsdən uzaqlaşıb tək qalmaq, bu dövrdə də düşünmək istəyərlər. ani öfkə patlamaları, şiddətli dərəcədə əsəbilik, hər şeydən və hər kəsdən çəkinmə kimi müxtəliif hadisələrin də baş verməsi çox normaldı.
bu çöküşlər isə yeniyetməni alkoqol, siqaret, narkotik vasitələrdən asılılıq yaranmasına, depressiyaya, yemək pozğunluqlarına, anksiyeteyə, obssesiyaya, mitomaniyaya və s. gətirib çıxara bilər ki, bunun ən son həddi intihardır.

bu dövrdə dost seçimləri də xüsusi önəm kəsb edir. dost seçimlərində, mənim şəxsi fikrimdir ki, böyük bacı/qardaş, ya da sizdən daha böyük dost (bu insan sadəcə dərdinizi dinləmək üçün koç kimi də ola bilər) tapılması daha məqsədəuyğundur. beləliklə, insan daha yaxşı nəticə çıxara bilir.