S Ö Z A L T I

28 may 1997 b.dortmund - yuventus matçı | idman

1996-97 Uefa çempionlar liqasının finalı. Hazır dortmund da finala çıxmışkən yad ediləsi oyunlardan biridi. Bura qədər 1995 və 1996 bundesliqa çempionu olan Dortmund o sezon b qrupunda 6 oyuna 4 qələbə, Polşanın widzew lodz klubu ilə 2-2 heç-heçə və evdə atleticoya 1-2 hesabla məğlub olaraq 13 xal və averajla Atletico Madridin gerisində 2-ci olmuşdu. Juventus isə c qrupunda 5 qələbə və səfərdə Rapid wienlə 1-1 qalaraq 1-ci olmuşdu. Yeri gəlmişkən, fənərbağçanın Manchester unitedi elvir boliçin qoluyla 1-0 məğlub etdiyi həmin o məşhur oyun da bu qrupda baş vermişdi. Bununla da Unitedin Avrokubok oyunlarında Old Trafforddakı 40 illik məğlubiyyətsizlik seriyası başa çatmışdı.
4/1-də dortmund 1996-cı ilin Fransa çempionu və öz qrupunu 1-ci bitirən Auxerre-i rahatlıqla 3-1 və 0-1 hesabı ilə keçir. Yuventus da nisbətən rahat rəqib olan norveçin rosenborg klubunu 1-1 və 2-0 la keçir. ( deyirəm dönəmin çempionatlarına baxe. İndi nəinki Rosenborgu və Auxerre-i hətta o dövrün güclü Hollandiya klublarını da 8/1-də görmək çətin məsələdi. Türklər demiş makas çox açılıb.) yarımfinalda borussiya Manchester unitedi hər iki oyunda da 1-0 məğlub edir. Maraqlıdı ki, bu matçlar 2024 sezonunun psg ilə olan oyunlarının kopyasıdı. Juventus 1996-cı ilin finalında qalib gəldiyi Ajaxı 1-2 və 4-1 hesabı ilə darmadağın edir. Bu arada Ajax da 1994-95 çempionlar liqası çempionu idi. İzlədiyim ən yaxşı Ajax komandalarından biri idi. Milanı həm öz qruplarında 2 dəfə, həm də finalda keçmişdilər. Z kuşağı nə var bunda? Milan onsuzda zəifdi desə də, söhbət əfsanə milandan gedir.
Və 28 may 1997. Bavariyanın keçmiş evi Münhen olimpiya stadionu. Möllerin, kohlerin, riedlenin, chapuisatın və baş məşqçi ottmar hitzfeldin dortmundu deşamın, zidanın, vierinin, Del pieronun və əfsanəvi baş məşqçi, bundan 9 il sonra İtaliya milli komandasına dünya çempionluğu qazandıran marçello lippinin yuventusuna qarşı. Əlbəttə ki, keçən ilin çempionu Yuventus favorit idi. Amma 29-cu və 34-cü dəqiqədə euro 1996-da ingiltərənin xəyallarını puç edən Karl heinz riedle səhnəyə çıxdı. Yuventus şok olmuşdu. 1-ci dövrə belə bitdi. 2-ci dövrədə isə nələr oldu nələr. Zidanın dirəkdən dönən topu, vierinin əl ucbatından sayılmayan qolu və del pieronun əla daban qolu. Hesab 2-1 olmuşdu. Amma 70-ci dəqiqədə Chapuisatın əvəzinə meydana daxil olan və bütün karyerasını yalnız Borussiya dortmunda fəda edən Lars Ricken abimiz oyuna girdi. Və girəndən 16 saniyə sonra çempionlar liqası finallarının bəlkə də ən yaxşı qolunu vurdu. Yuventusun qapıçısı peruzzi çox öndə dayanırdı oyunlarda. Bunu görən möller pası Rickenə verir və Ricken xarüqə yaradır. 20 dəqiqə sonra isə oyun bitir. Və dortmund tarixinin ilk çl finalında qalib olur. Haşiyəyə çıxım: 2013-də bavariyaya uduzan dortmund da pis komanda deyildi. Sadəcə bəxtləri gətirmədi. Bu il isə Real madridlə işləri çox çətin olacaq. Çempionluq xəyaldır. 27 il öncə də xəyal idi amma bacardılar. Görək bu il necə olacaq.

Əfsanəvi fosforlu sarı forması ilə Dortmund komandası


Həmin o məşhur vuruş



Seremoniya





Bu da türkçə icmal

https://www.dailymotion.com/video/x60fuiv

tissot prx | texnologiya

Son illərin ən "xod" gedən qol saatı. Ölkəmiz standartları üçün baha olsa da 1000 dollardan ucuz olduğu üçün birinci dünya ölkələrində "affordable" seqmentinə daxil olur.


Tissot, saatın dizaynının 70-ci illərdə satdığı tissot seastar modelindən götürüldüyünü deyir.

Amma həmin seastar modelinin dizaynının da Audemars Piguet royal oak-dan ilhamlandığını hər kəs yaxşı bilir.

Saatın bilərziyi royal oak-da olduğu kimi inteqrasiya olunmuş bilərzikdi. Yəni bilərziyin saatın gövdəsinə birləşən birinci parçası gövdəyə inteqrasiya olununub və tam qatlanmır.

Elə bu səbəbdən də saatın ayaqdan-ayağa (lug to lug) uzunluğu xeyli böyükdü. Belə olan halda qol ölçünüz incədisə saatın bilərziyi qolunuzdan kənara "daşır".

Normalda 42-43 mmlik saatları rahatlıqla taxan mənim belə biləyimdə 40 mmlik versiyası böyük görünürdü. Ona görə alarkən taxıb yoxlamaq lazımdı.
Kvars versiyada sferblat sadə dizayndadı. Xəfif sunburst effekti var.

Mexaniki versiyada isə vafli dizaynına sahibdi

Saatla bağlı ən böyük müzakirə mövsuzu içindəki mexanizmdir. Powermatic 80 mexanizmi 80 saat enerji rezervi versə də mexanizmin bəzi detallarının plastik olması fikir ayrılığına səbəb olub. Bəziləri plastik detalların metal detallar kimi bir-birinə sürtünərkən yeyilmədiyini və buna görə uzunömürlü olduğunu deyir. Bəziləri də plastik detalların aztapılan olduğu üçün saatın təmirinin çox çətin olduğunu deyir.
Saatın populyar olmasına görə tonla fərqli rəngi və versiyası mövcuddu.
35 və 40 mm-lik kvars versiya

35 və 40 mm-lik mexaniki versiya

42 mm-lik mexaniki xronoqraf versiya


Və ən bərbad versiya olan digital versiya


Alternativi üçün (baxma: citizen tsuyosa)

ray ban | sağlamlıq

1936-cı ildə qurulmuş olub 1999-cu ildən etibarən luxottica'nın tərkibinə alınan, Verdiyin pulun son qəpiyinə kimi layiq olan,
aviator wayfarer və clubmaster seriaları ilə məşhurlaşmış amerika mərkəzli eynək şirkəti. bütün təbəqələrdən olan insanlarçün əlçatan olan azsaylı brendlərdən biridir. Bir milyarderin də gözündə görmək mümkündür, orta gəlirli insanın da.

Materialının premiumluğunu əlinə aldığın andaca hiss edilir. möhkəm, dözümlü olmasına baxmayaraq yüngül və keyfiyyətli materialdan olması sayəsində burunun üstündə gözəçarpan izlər qoymur və eynək taxdığını belə unutdurur adama. Lensləri modeldən asılı olaraq polikarbonat və ya mineral şüşədir. Onsuz da yetəri qədər pul verilir deyə, məncə, bir azca artıq ödəyib mineral şüşə olanı almaq daha məntiqlidir.

Almaq istəyənlər üçün texniki 1-2 detala deyinim. Yəqin ki, eynək taxan hər kəs "50/22/150" tipli yazıların çərçivə ölçüsü, burun hissənin genişliyi və sap uzunluğunu bildirdiyindən agahdır. Deyildisə də, artıq öyrənmiş oldu. ray-ban Modellərinə göz atarkən əlavə olaraq, əksər hallarda "g15" yazısını görmək mümkündür. G15 ray-ban'in 1937-dən bu yana istehsal etdiyi ən əsas şüşəsidir. G15-lə bərabər "b15" yazısını da görmək mümkündür. Bu kodlar şüşənin kodlarıdır. "g" hərfi "green", "b" hərfi "brown" sözündən gəlir, şüşənin rəngini bildirir. "15" rəqəmi isə lenslərin filter göstəricisidir. işığın 85%-ni bloklayıb 15%-ni buraxdığını göstərir. Təbii ki, bunlar standart (yəni sadəcə uv qorumalı) lenslərə aiddir, polarizə lenslərdə durum dəyişir.

Polarizənin də nə olduğunu bilməyənlər üçün qısaca izah edim. Polarizə qat gözün yorulmaması və daha aydın görüş üçün istifadə olunur. Ən əsas özəlliyi rəngləri daha kontrastlı, daha canlı verməsi və ən əsası da, yansımaları önləməsidir.

Yansıma deyərkən işığın qışda qarın, buzun, yayda asfaltın, maşınların, suyun üzərində yaratdığı bütün növ üfüqi olan parıltıları nəzərdə tutulur. Düzü, yuxarıdakı şəkildə bir az şişirdilib, ancaq məntiqi başa düşmək üçün yetərlidir. Bu arada, diqqət etdinizsə, bir əvvəlki cümlədə "üfüqi" sözünə xüsusi vurğu etdim. Çünki şaquli olan(məsələn, yandan və ya binaların şüşələrindən gələn) parıltıları önləmir. Əslində, polarizənin niyə belə işlədiyinin məntiqini mən də tam dəqiq bilmirəm* biri çıxıb bu barədə entri yazsa, əla olardı . Ancaq müqayisə olaraq fotoqrafiyadan anlayışlı şəxslərə polarizə lens filterləri üzərindən başa sala bilərəm. İstifadə edənlər bilir ki, bu filterlər lensin önünə taxılanda təkər kimi 360 dərəcə döndürmək olur. Duruma uyğun olaraq onu fırladıb fotosu çəkiləcək yeri polarizə edirik. Lakin gün eynəklərində şüşənin üzərinə əlavə vasitə taxılmayıb birbaşa olaraq şüşənin özünə çəkildiyindən sadəcə müəyyən limitli bir bucaq altında olan parıltıları önləyir. işığı yansıdan və gözü yoracaq olan parıltılar əksər hallarda qar, buz, qızmar günəş altındakı asfalt, maşınların və suların səthləridir, hansılar ki, yerə üfüqi şəkildə paraleldir, ona görə də eynəklərdə şaquli yox, üfüqi işığın qarşısını alacaq formada polarizə qat çəkilir. * nəsə elə bil çox qəliz oldu

Bir ray-ban Eynəyi seçərkən onun polarizə olub-olmamasını anlamaq isə çox bəsitdir. Bütün Ray-ban eynəklərinin sağ (öndən baxanda sol) şüşəsinin küncündə marka adı kimi "ray-ban" yazısı olur. Əgər eynək polarizədirsə, marka adının yanına bir də "p" hərfi qeyd olunur

və şüşənin üstündə standart olaraq "g-15" stikeri deyil də, "polarized" yazılı sticker olur.

Eyni zamanda kodlama olaraq da eynəyin sol sapının içərisində ən sonda rəqəm və "p" hərfi ilə işarələnir. Misalçün öz eynəyimdəki kod:

Eynəyin qutusunun içərisində çıxan təlimatda sapdakı son 2 rəqəm və hərfin eynəyin günəş radiasiyasına qarşı nə dərəcədə qorunma təmin etdiyini bildirdiyi qeyd oıunub:
0 - çox zəif
1 - zəif
2 - orta
3 - yüksək
4 - çox yüksək
"n" hərfi "normal", "p" hərfi də dediyimiz kimi "polarized" anlamına gəlir.

Reddit'dən tutmuş quora'ya, ordan da üzü türk forumlarına qədər saysız-hesabsız başlıq açılaraq soruşulan, hətta bakıdakı rəsmi satış yerlərində belə cavabı tam əminliklə verilə bilməyən bir suala tam rəsmi bir cavab vermiş olum. Məsələ belədir ki, insanlar eynək alarkən "uv400 yoxsa polarized?" seçiminə düşürlər. Hər zaman da sual yaranır ki, "görəsən, polarizə eynəklər həm də uv400-dür?". Özüm keçən ay araşdırma edəndə dəqiq cavab tapmadığım üçün şirkətin amerikadakı müştəri xidmətlərinə mail yazdım. Sağ olsunlar, gün ərzində də cavabladılar və buradan elan edirəm mən də -*
"bütün ray-ban eynəklər uv400 qorumalı şüşəyə sahibdir. mavi işığın böyük çoxluğunu, uv-a və uv-b kimi zərərli şüaların isə 100%-nin qarşısını alırlar. yəni polarizə olan ray-ban'lar həm də uv400-dür. Lakin özlərinin qeyd etdiyi bir əmmanı da deyim. Polarizə olan ray-ban eynəklər g-15 (və ya b-15) kodlu şüşəyə sahib olduqları deyilsə də, "texniki olaraq" 15 sayılmırlar. Çünki mail'də qeyd olunmuşdu ki polarizə olduğundan bu şüşə normal işığın 89%-ni bloklayır və 11%-ni keçirir. Bu da "texniki olaraq" şüşənin g-15 deyil də g-11 olmasına gətirib çıxarır.

Son olaraq, ümumən gün eynəyi almaq istəyənlərə eynəksiz gəzəndə gözləri sulanan biri kimi mənim tövsiyəm o olardı ki, mütləq şəkildə polarizə olan eynək alsınlar* polarizə ray-ban üçün əlavə 50$ ödəməlisiniz . Xüsusilə də maşın sürənlər, uzun yola çıxanlar üçün həyat qurtaran şeydir polarizə eynək. Çünki mən özüm sadəcə uv400 olan eynək taxanda davamlı şəkildə "eynəyin də var, niyə gözlərini qıyırsan?" deyirdilər. Bunu istifadə edəndən sonra anladım ki, problem polarizə olmamasında imiş: o yansımalar gözümü qamaşdırırmış. Həmçinin, 200, 300, 500 - hər nə qədərdirsə, pula qıyın, mütləq şəkildə eynək işinin içində olan markaları alın. Ray-ban olmasın, olsun persol, oakley, tom ford, prada və s. Əsas odur güvənilir brend olsun. Həm də ki, yazıda qeyd etdiyim 85-89% işığı bloklamaq məsələsi də gözünüzü qorxuzmasın. İllər Əvvəl 50-60 manatlıq poddelka eynək taxırdım, hansı ki bildiyin adi qara plastik idi, "gün eynəyi" adı altında qaraldırdı hər yeri. Kiminsə axşam vaxtı gün eynəyi taxdığını görəndə də qəribsəyirdim ki, kor kimi heç yeri görmədiyi halda bu niyə gözündən çıxarmayıb? Dünən başıma gələn bir hadisədən sonra indi anlayıram o insanları. Dünən axşam şəhərdə dostumla qarşılaşanda "hava qaralıb, gün eynəyi niyə taxmısan?" deyəndə ayıldım ki, eynəyimi dəyişməmişəm, gözümdə qalıb. İnsan kağız üstündə "89% işığı bloklayır" cümləsini görəndə elə bilir ki, hər yeri zil qaranlıq edəcək. Di gəl ki, digər şəffaf eynəyimdən tək fərqi ətrafı cüzi bir yaşıl filterlə göstərməsidir, hansı ki buna rəğmən əşyaların rənglərində və tonlarında bir qram dəyişiklik yoxdur, necədirlərsə elə də görünürlər. Amma bununla belə günəş və ümumiyyətlə, digər işıqlar insanın gözünü bir qram da yormur* türklər demiş, ohh, dünya varmış. İndi oturub illərdir niyə ağıl edib düz-əməlli bir gün eynəyi almayıb gözlərimə əziyyət vermişəm deyə heyifsilənirəm.

Yekun olaraq, Ortalıqda həddindən çox geydirmə ray-ban var. Əvvəllər original ilə fake arasındakı fərqi lazer ilə şüşəyə qazınmış "rb" loqosundan, kodlardan və s şeylərdən anlamaq asan idi, amma indi elə fake ray-ban'lar var ki, heç illərin optikaçısı belə ayırd edə bilmir hansı originaldı, hansı fake. Yuxarıda bir yazar hər gələnin gözündə ray-ban olduğunu deyib, ancaq demək olar 90%-i fake ray-ban'dır. Odur ki, rəsmi satış nöqtələrindən almaq lazımdır. Bakıda occi və 28 mall'dakı sunglasshut mağazalarını məsləhət görürəm. Əsas da sunglasshut. Çünki ray-ban şirkəti luxottica'nın tərkibindədir və sunglasshut da luxottica qrupun məhsullarını satan ən əsas mağazadır. Türkiyədən alınacaqsa, atasun optik və elə ordakı sunglasshut məsləhətdir. Amma məncə, ən yaxşısı ya amazon'da rəsmi ray-ban mağazından və ya elə sırf ray-ban'ın öz saytından almaq ən yaxşıdır. 10-15 gün gözlə, amma ən azından için rahat olsun ki, tamamilə original, keyfiyyətli və ömürlük bir eynək almış olacaqsan. Həm də ki, öz saytında digər yerlərdə olmayan hər cürə "option"ları görmək mümkündür. İstədiyin kimi çərçivə, şüşə rəngini, polarizə olub-olmamasını, hətta üzərinə lazerlə söz yazılmasını belə seçmək olur. Şəxsi zövqümcə elə ən yaxşısı, wayfarer modelini almaqdır. 70 illik klassikləşmiş dizayn elədir ki, hər tip üz quruluşuna, hətta eynək yaraşmayan insanlara belə yaraşır. Əslində, wayfarer özü öz içərisində "classic/ ease/ new/ folding/ mega" olaraq 5 tipə bölünür. Entri yetəri qədər uzun olduğundan model fərqlərinə girib daha da uzatmaq istəmədim. 2 ay elə didik-didik araşdırma elədim ki, bildiyin satış mütəxəssisinə çevrilmişəm :d. Odur ki, almaq fikrinə düşən olsa, heç çəkinmədən mesaj qutumu yaşıllandıra bilər, əlimdən gələn hər köməyi edə bilərəm.

1984-85 serie a sezonu | idman

Serie a tarixinin ən gözlənilməz sonla başa çatan sezonu. Ümumiyyətlə bu sezon bir çoxlarına görə "serie a-nın serie a olduğu illər" ifadəsinin ilk ilidir. Amma real yanaşsaq 1982-83 sezonundan, yəni Michel Platininin Yuventusa transferindən sonra hər şey möhtəşəm olmağa başlayır. Zatən Yuventusda Gaetano Scirea, Antonio cabrini, Marco Tardelli, ən yaxşı çempion ola bilməyən komanda olan 1982 Braziliyasını ağlar qoyan Paolo Rossi və gəlmiş keçmiş ən yaxşı qapıçılar siyahısında mənə görə ilk 3-lükdə olan Dino Zoff da var idi. Platini gələndən sonra olur konfet.
Amma gələk bu sezona. Əsas Komandaların vəziyyətini ayrı-ayrı yazmağa çalışacam.
Yuventus keçən sezonu çempion olaraq bitirmiş və ümumilikdə 21 çempionluğa çatmışdı. Yayda lazionun super ulduzu Bruno giordano ilə razılığa gəlsələr də, bruno sonradan astronomik maaş tələb edir və iş pozulur. Zatən bu sezon lazio da serie b-yə düşür. Bruno da növbəti sezon Napoliyə keçir. Amma bu sezon yuventusun işləri yaxşı getmir və ilk 5-likdən kənarda qalırlar. Buna baxmayaraq komandanın ulduzu olan və 1984-də Fransa ilə Avropa çempionu olmuş Platini 18 qolla sezonun bombardiri olur. Serie a-dan əli üzülən Yuventus fikrini çempionlar liqasının keçmiş adı olan Çempion klublar kuboku turnirinə verir. Heysel faciəsinin baş verdiyi finalda məhz Platininin penaltisi nəticəsində Liverpool üzərində qələbə ilə Avropanın böyüyü olurlar.
Sezonun Daha bir önəmli hadisəsi isə tarixin ən yaxşı oyunçusunun Barcelonadan Napoliyə transfer olunması idi. Bəziləri Maradonanın Barcelonada istəniləni vermədiyini düşünərək onun kaprizli olduğunu bildirir. Amma Barcelona - Maradona məsələsi tamam başqa söhbət mövzusudur. Çoxları Napolinin çempion olmağını gözləsələr də bu 3 il sonra baş verir. Komandanın ən yaxşısı Maradona olsa da təkbaşına Napolini çempion etməsi imkansız idi. Ətrafında yaxşı oyunçular yığılandan sonra o, tarix boyu şimallılar tərəfindən lağ edilən və ələ salınan Neapolu 2 dəfə İtaliyanın böyüyü etməyi bacarır.
Fiorentina isə 82 Braziliyasının əfsanə kapitanı və karyerasında sadəcə 1 sezon Avropada oynayan Socratesi transfer edir. Amma matçlarda istəniləni verə bilmir, məşq üsullarını bəyənmir, həddindən artıq siqaret çəkir və içki içir, məşqçilərlə dalaşır və sezon sonunda Braziliyaya qayıdır.
Roma 1982-83 sezonunu çempion bitirəndən sonra 1984 Çkk turnirində liverpoola penaltilər seriyası nəticəsində məğlub olur. Romanın əsas ulduzlarından biri yenə 82 Braziliyasının oyunçusu olan Falcao idi. Onun çkk finalında penaltini vurmaqdan imtina etməsi, sol dizindən zədələnməsi, komandanın onun üçün həddən artıq pul xərcləməsi Falcaonun da sezon sonunda Braziliyaya qayıtması ilə nəticələnir.
Demək olar ki, sezonun ən yaxşı heyətlərindən birinə sahib olan İnter isə o qədər yaxşı nəticələr əldə etmir və sonda 3-cü olur. Milan da eynilə qənaətbəxş çıxış etmir və sezonu 5-ci bitirir.
Gələk Çempion Hellas Veronaya. Bu hadisəni yalnız 2016-cı ildəki Leicester city çempionluğu ilə müqayisə eləmək olar. Belə nağıllar məncə bir də olmayacaq. Zatən Veronanın ilk və tək çempionluğudu. Bu "balaca" klubun çempionluğunda əsas rollar yayda transfer edilən alman Hans Peter briegel və danimarkalı preben elkjaer ilə birlikdə oyunun sistemini onların üzərinə quran baş məşqçi osvaldo Bagnoli olur. Qapıda da garella əfsanələr yaradır, amma sezon sonunda çempion olmaq üçün sağa sola pul xərcləyən (təbii ki, bunda siciliya mafiyasının da rolu böyükdür) Napoliyə keçir. Komandanın əsas qol maşını guiseppe Galderisi olur və ümumilikdə 11 qol vurur. Hellas verona ilk turda maradonalı Napolini 3-1 məğlub edir. Yuventusu ilk dövrədə 2-0, Romanı isə 1-0 la keçirlər. 2ci dövrədə isə hər ikisi ilə heç-heçə edirlər. İnter və milanla isə hər iki dövrədə matçlar heç-heçə bitir. Verona sezon boyunca sadəcə 2 dəfə məğlub olur. 15-ci turda avellinoya 2-1, 25-ci turda Torinoya 1-2. Ki Torino da bu sezonu əla keçirib sonda 2-ci olur. Ümumilikdə verona 30 oyuna (15 qələbə, 13 heç-heçə və 2 məğlubiyyət) 43 xal toplayır. 29 tur lider olurlar. Sadəcə 16-cı turda İnter 1 həftəlik lider olur. O dərəcədə əzmkar oynayırlar. Coppa Italiada isə 4/1-də İnterə uduzurlar. İnter yarımfinalda Milana, milan isə finalda Sampdoriaya məğlub olur.
Bir haşiyəyə də çıxmasam olmaz. Serie a tarixində məhz bu sezon bir ilk gerçəkləşir və bu sezondan sonra bir daha bunu etmirlər. Bura kimi hansı hakimin hansı oyunu idarə edəcəyi 3-5 gün qabaqcadan müəyyən olunurdu. Amma bu mövsüm məhz oyun günü püşk ilə hakimlər təyin edilir. Və Hellas verona çempion olur. Və bir daha bu üsul təkrarlanmır. Və verona kimi "balaca" komandalar bir daha çempion ola bilmir. İf you know, you know.
Son olaraq fantastik mövsümün ilk 5-liyi və bəzi səhnələr:

28 may 1997 b.dortmund - yuventus matçı | idman

tissot prx | texnologiya

ray ban | sağlamlıq

1984-85 serie a sezonu | idman

red hot chili peppers | musiqi

kodak

1986 klivlend şar festivalı | tarix

(youtube: )

i̇qbal bano | musiqi

karamazov qardaşları ★ wiki | ədəbiyyat

karamazov qardaşları, yaradılış tarixinin ən köhnə (köhnə olduğu ölçüdə də dünyəvi) hekayəsini işləyir: atalar və oğullar. və dostoyevskinin axırıncı romanı üçün seçdiyi bu leitmotif heç də təsadüfi sayılmasın: bu, illərcə yaşama yığılan təcrübələrin, sibir yollarında cücərməyə başlayan və bütün romançı kariyerası boyu bir insan kimi doğularaq, böyüyərək, yetişkinləşərək periyod keçirən düşüncələrin, xarakter parçalarının su üstünə çıxma halı, bir şeirə (bəli, romandan daha çox, bir lirikaya) çevrilişidir.
roman tarixinin ikinci keçid dövrü (xıx. əsr) realizm ekolunun ən estetik nümunələrindən birini (bəlkə də birincisini) təhlil etməkdən, eyniylə cinayət və cəza kimi, çəkinirəm. bu tərz romanları bir dəfədən başa düşmə cəhdi xeyli qəliz olmaqla yanaşı, biraz da cəsarət işidir. deyək ki siz karamazov qardaşları tərzi romançılığı qavrayıb, əsərin üstünüzdə yaratdığı illuziyanı (ah, yanıldıcı, çox vaxt da saxta) illuziyanı yazıya, bir dosta, hər şey bir tərəfə, özünüzə yansıtmaq istədiniz; bəs sonra? bu yansımanın əslində bir yanılsama olduğu fikri sizi əsrinə çevirməzmi? bu dəli cəsarətdir; ancaq, bu cəsarət haqqından istifadə edib, xarakterləri haqqında yazacam...

fyodor pavloviç karamazov: çarizmin hökm sürdüyü dövrlərdə evləndiyi qadınlar tərəfindən burjua varlıq halına gələn pavloviç, həmçinin hekayənin davam etdiyi kiçik kəndin içində, insan şəhvətinin yaşlılıq halını göstərir: dostoyevski, xarakteri üstündən (bunu böyük cəsarətlə karamazov qanı adlandıraraq) orta təbəqənin cəsarətini, (hürkmüş, ehtiyatlı cəsarətdir bu) kilsə (ümumiyyətlə dövrün indivindualizmlə teizm) əlaqələrini işıqlandırır. oxuduğum bir digər mənbənin iddiası isə, pavloviç xarakterini dostoyevskinin kiçik yansıması olaraq görürdü. dostoyevskinin karamazovları yazdığı yaşla, pavloviçin yaşı hardasa yaxındır. mövzudan kənarlaşmayaraq, davam edirəm: şəhvət sözü məni fikirləşdirir. sanki bu ilahi və şeirsəl səsləniş romanın arxa pərdəsində gizlənən böyük qəhqəhədir. cinsəl yaşamın son illərində tərs mütanasibliyə uyğun formada libidonun yüksəlişi. elə dostoyevski də altını qalın xətlə çəkərək, xəbərdarlıq edir: ifadə edir ki, fyodr pavloviç ilk gənclik illərinə nəzərən, yaşlılıq çağlarında şəhvətin tələsinə daha asanlıqla düşürdü. burada isə diqqətimi ilk gənclik sözü çəkir: gənc karamazovun üç şəhvət meyvəsi mövcuddur: dmitri (mitya) karamazov, ortancıl, ivan karamazov və isanın bir digər bədənlə zühru, aleksey (alyoşa) karamazov. bu üç oğula bütün roman boyu şübhəli oğul damğası daşıyan, smerdyakovda daxil edilir. və indiki, yaşlılıq dövrünə qayıdıram pavloviçin: o, ilk oğlu mityanın dəli kimi aşiq olduğu qadını sevməktə, onu oğlunun əlindən almaq üçün hər bir yola əl atmaqdır. romanın ortalarında heç gözlənilməyən (əslində işarələri verilən, lakin inanılması çətin) ölümü isə şəhvətlə deyil, kiçik, unudulan intiqamla əlaqəlidir. şəxsən bunu təxmin etmək mənim üçün çətin idi. dostoyevski rahatlıqla sağı göstərib, solu vurmuşdu.

dmitri karamazov: evin ilk göz ağrısı, anasının ölümündən sonra atasından uzaqda böyümüyə məcbur buraxılmış, bədbəxt! ona bədbəxt deməkdən zövq alır və onun bu ifadədən inciyəcəyini, köpürəcəyini heç fikirləşmirəm. mitya, romanın ən bədbəxt, zavallı piyonudur. ona xarakter demək də gəlmir içimdən. halbuki fikir verilsə, dostoyevski onu daha canlı, daha detallı, daha inamlı təsvir edirdi. kim bilir? bəlkə də sözü gedən canlılıq, ağır realizm onu məndən bu qədər uzaqlaşdırır... amma yox, uzaqlaşdırmaq sözü səhv seçilmiş ifadədir. mitya qürurlu, tez əsəbləşən, özündən çıxan, vurub ətrafı dağıdan, lakin saf insan kimi hələ də sevgiyə inanan və böyük qürur hissiylə sevəbilən varlıqdır. onun katerina ivanovayla başlayan alçaldılmış hekayəsi, gruşenkanın qarşısında mityanın alçalmasıyla davam edir. bir dəfə qeyd etmişdim, bu ikinci olsun: dostoyevskinin xarakterləri alçalmışlıqdan böyük zövq alan varlıqlardır. söz gəlimi; mən 9.dərəcədən məmur kolyanov... içki içən, arvadı tərəfindən üzü tüpürcəkli, alçağın biriyəm! vs... qısacası, bunu etiraf etməkdən çəkinmirlər. mitya haqqında isə iki polemikanı deşəcəm: birincisi ata qatilliyi və qürur; ikincisiysə katerina ivanovna və gruşenka arasında sıxışıb qalan qürur və alçalmışlıq.

ata qatili
mitya anasından ona qalan sərvətin alt min rublnu alaraq, atasından bir daha pul istəməyəcəyini bildirir. lakin sonrasında cərəyan edən hadisələr onu bir daha atasına ağız açmaq məcburiyyətində qoyur. o, katerina ivanovnadan borca aldığı üç min rublu, bir gecənin içində gruşenkayla yeyir. bununla iki tələyə birdən düşür mitya: birincisi o nişanlısı katyaya xəyanət edir; ikincisiysə, bu qədər böyük miqdarı necə geri qaytarmalı olduğundan xəbərsizdir. özünün də ifadə etdiyi kimi, dmitri karamazov qatil ola bilər, ancaq oğru, oğru əsla! qürurlu və axmaqyana ifadələrdir. mitya atasından o pulu almaq üçün müxtəlif yollara əl atır. lakin pavloviçin başına vuran şəhvəti, qaçınılmaz tragediyanı özlüyündə gətirir: bu yaşlı burjua, pulu onunla evlənəcəyi təqdirdə gruşenkaya vermək niyyətindədir... dmitri buna görə onu dəfələrlə döyür, hər kəsin içində alçaldır, üzünə tüpürür. getdiyi içki məclislərində onu öldürəcəyini, bəhs edilən üç min rublun ona aid olduğunu dəfələrlə, həmçinin qarşısına çıxan hamıya qışqırır.
nəticədə bir gecə yarısı pavloviç qətlə yetirilir. bütün diqqətlər mityanın üstündədir.

katya və gruşenka
hansını sevirdi dmitri? ayaqlarına dolanması üçün lağ etdiyi katyanımı, yoxsa onu rəzil rüsvay hala gətirmiş, alçaltmış gruşenkanımı? məncə hər ikisini; lakin fərqli formada: mitya sevgi əksikliyi ilə böyümüş uşaq idi. onun şəhvətə, sığallanmağa ehtiyacı hiss edilirdi. qüruru da bu səbələrdən gün işığına çıxmışdı. bir tərəfdən bir qadına xəyanət, digər tərəfdən oğru olacağı reallığının onu qəhr etməsi. dediyim kimi, mitya romanın ən yazzıq uşağıdır.

ivan karamazov: böyük inkivizitorı təmsil edən ivan, təsvir etdiyi hekayəsiylə bir yerdə, rus insanının şübhəsini təmsil edirdi. tanrı tanımaz, kilsəyə qarşı şəxsiyyəti, üç oğul arasında onu daha çox pavloviçə yaxınlaşdırırdı. ivan dmitrinin nişanlışı katerina ivanovnanı sevir, lakin bu eşqi mümkünsüz adlanırdı. mitya hər nə qədər duyğunun (sentimentallığın) xarakteridirsə, ivan da o qədər, onun əksinə məntiqin ifşasıdır. ələlxüsus romanın sonlarına tərəf şeytanla monoloqlarını fikirləşirəm. orada hər şeyi ifadə edir əslində: atasının ölümünü o hamıdan çox istəyirdi. lakin məntiqi, bunu sadəcə istək olaraq sərhədləmişdi. və məhkəmədə dediyi bir ifadəni necə yaddan çıxartmaq olar: kim istəməz ki atasının ölümünü?

alyoşa karamazov: onu, isanın bir zühruna oxşatmışdım. romanın ən masum xarakterindən (qəribədir, məsum olduğu qədər də böyük günahın təmsili olaraq da oxunur) bəhs edirəm. rahib olmaq xəyalındaki bu gəncin ürəkdən sevdiyi şəxs zosima babadır. çöldə davam edən yaşamın uzağında, incilin içinə qapılaraq günahsız yaşamaq istəyindədir. lakin zosima babanın ölümünə yaxın xahişiylə çölə çıxmağa, baş verəcək fəlakətin qarşısını almağa qərar verir. zosima baba ona, bir fəlakətin yaşanacağını deyir. alyoşa bir isa kimi qurtarıcı rolundadır. romanın bütün qəhrəmanları tərəfindən sevilən (o qədər sevilən ki, oxucu şübhəyə düşməkdən özünü ala bilmir: bu qədər sevilib, rəğbət görməyin nəyi yaxşıdır axı?) hörmət edilən alyoşa, qardaşı mityanın atasını öldürmədiyinə yekdilliklə inanır. lakin ona xatırladırlar: kim olursan ol, nəticədə karamazov qanı daşıyırsan. içdən içə hiss edilən bu ağrı, zosima babanın ölümündən sonra bu gənc oğlanın günah işləmə istəkləri, bir tərəfdən bu qan teoriyasını isbatlamaq gücündədir. alyoşa roman boyu tanrı/insan söhbətlərini bir çox xarakterlə danışır. tanrını, incili sonuna qədər müdafiə etsə də, sanki bir tərəfdən şübhəli, onun varlığına sonuna qədər inanmamaqdadır...

smerdyakov: bu, #150946 cı entrydən bir pasajın altını qalın xəttlə çəkirəm: lap deyək ki, sələmçi qadını pis, daşqəlbli olduğuna görə belə tez unutduq. bəs ən xırda xarakterli obrazlara belə mənəvi dərinlik qatan dostoyevski, lizavetaya qarşı niyə belə səthi yanaşır? bu böyük ürəyə malik qıza, niyə kiçik xarakterli, fağır obraz kimi davranır? (...) raskolnikov nə edibsə, əslində özünə edib. qurduğu həyatın əzabını çəkməkdədir. sırf bunu vurğulamaq üçün, lizavetanın əzabı bir o qədər də qabardılmır və nəzərə çarpmır əsərdə. lizavetanın ölümü cinayət hüququ mövzusudur, dostoyevski isə bizə daha yüksək bir hüquqdan bəhs edir. yazarımız haqqlıdır; lizanın şeirsəl ölümünə, vicdanı ləkələməmək, leitmotifi zədələməmək adına səthi yanaşılıb. ki, eyniylə smerdyakovun bu mətndə qabardılmaması kimi... smerdyakov bir dəli qadından doğulan uşaqdır. hardasa bütün kənd bu uşağın şəhvət tələsinə düşən fyodor pavloviçin oğlu olduğunu iddia edir. və dostoyevskidən fərqli olaraq, mən onun üstündə biraz durmaq niyyətindəyəm: lizanın ölümündəki səthi yanaşma anlaşılandır; lakin smerdyakovunki deyil. dostoyevski romanın sonuna qədər var olan şübhəni açıqlamır. bu təbii ki o dövrlər üçün (tibb misalı) mümkünsüz idi; lakin dostoyevskinin romanın içinə daxil olması (elədir, dostoyevski mityanın məhkəməsində, hər şeyi bildiyi halda səssiz səssiz oturmuşdu!) bu qaranlığa aydınlıq gətirə bilərdi. şübhəsiz ki də gətirdi. ancaq başqa formada, yenə solu göstərib sağı vurmasıyla: cinayəti işləyən smerdyakovdur. lakin bunu pərdələyən o üç min rublu oğurlamasıdır. smerdyakovun pavloviçi öldürməsi pula görə idimi? təbii ki deyil, o bunu ustalıqla ivanı məxsərəyə alaraq, sırf ivanın istəyi üçün etdiyini deyir. əslində isə o uzun illər idi bu anın xəyalıyla yaşayırdı. yəni, dostoyevski bu axmaq adlandırılan, lakin təməldə böyük ağıla sahib dördüncü karamazovu, səthi yanaşma, günahı başqasının üstünə yıxma metoduyla mükafatlandırır. qeyd edim ki, smerdyakov romanda sevdiyim ikinci xarakterdir...

gruşenka: haqqında qısa yazacam. min səhifəlik sütunların arasında sevgisi heç də təbii, şəffav, içdən, safca gəlmədi. modern qadın tipologiyasının bir digər (və əsas) üzü olan bu qadın, dostoyevskinin qadın təsvirləri arasında ən qəddar olanlarındandır. heç şübhəsiz ki bir digəri üçün bu, nastasya flippnovnadır. (bax: idiot)

katerina ivanovna: ah, katya, katya... lirik qadındır katya. cinayət və cəzadaki katerina ivanovnanın cavanlığını xatırladır. qürurlu, qadının qəzəbi və lirizmidir.

və

kolya krosotkin: romanın ən sevdiyim, on üç yaşlı gənc sosyalisti, alyoşanın dostu, rus kəndlisini axmaq yerinə qoyan, lakin dostu ilyuşaya görə pervzonu* pervzon ilyuşanın çörəyə batırılmış iynələri qarşısına atdığı və yaraladığı itdir (bu fikri də ona smerdyakov vermişdi ) tapıb, onu xoşbəxt edəcək dərəcədə də müdrikdir. gələcəyin, sosyalizm siqnallarıdır kolya...


dxaniyamın çatdığı qədər yazmağa çalışdım. daha yazılmayan üstündən səthi keçilmiş yüzlərcə detal var. bir üst entrydəki fikrimi təkrarlayaraq bitirim, mənə görə dünya ədəbiyyat tarixinin ən güclü romanı.
yaşasın karamazov qanı!

davide moscardelli | idman