müqəddəs roma imperiyası

indiyə qədər tapılan ən şərq Roma yazısı:
Eramızın birinci əsrinin sonlarında on ikinci “ildırım” legionunun kapitanı Lucius Julius Maksimus bu yazını indiki Bakı, Azərbaycan ərazisi yaxınlığında qayaya həkk etmişdir. Lucius və onun Legio XII Fulminata, yəqin ki, Romadan 3000 km məsafədə yerləşən uzaq Xəzər sahilinə, bölgədəki müştəri dövlətlərə dəstək olmaq üçün göndərilmişdi. Yaxınlıqdakı Ramana şəhərinin, ehtimal ki, Lucius və əsgər yoldaşları tərəfindən şərqə ekspedisiya zamanı qurulduğu və adını Latın "Romana" sözündən götürdüyü

molla nəsrəddin

1911-ci ildə Cəlil Məmmədquluzadənin “Molla Nəsrəddin” jurnalının müvəqqəti redaktoru, Məmmədəli Sidqiyə yazdığı məktub. Bu məktub yazılanda Mirzə Cəlil Qarabağın Kəhrizli kəndində idi. Məmmədəli Sidqi isə Tiflisdə “Molla Nəsrəddin” jurnalını çıxarırdı.

“Əzizim Məmmədəli!

Kağızın yetişdi, razı oldum ki, işləri yerbəyer eləyirsən. Ancaq Manya səndən giley eləyir ki, onu axşamlar tək qoyursan. Yazır ki, bizim köhnə qaravaşımız Olqa hərdənbir Semyonun yanına, yəni bizə gəlir. Semyona de ki, bir də o qız bizdə görsənsə, onu çıxardıb məvacib vermənəm. Xocaya de Olqa bizə gələndə qoymasın. Vera Akimovnadan mənə yaz görüm hardadır və na qayırır? Bir neçə günə gəlirəm. Bu gün yenə material və şəkil göndərirəm. Bir şəxs dünən mənə yazır ki, guya, sən hər gün keflənirsən, mən inanmıram.

Cəlil”.

Məktubda adı çəkilənlərin hamısı Mirzə Cəlilin Tiflisdəki evində çalışan qulluqçuları idi. Göründüyü kimi Mirzə Cəlil çox qısqanc adam olub, hətta uzaqda ola-ola qulluqçulara belə qısqanırmış. M.Sidqi isə içən adam olub.

1911-ci ilə aid olan məktubların birində C. Məmmədquluzadə M. Sidqiyə belə yazırdı: “Münəvvəri (Münəvvər M.Cəlilin birinci evliliyindən olan qızı idi) çox teatr və gəzməyə məşğul eləməyinə mən səndən narazıyam. Münəvvərdən yerdən-göyə kimi incimişəm. Səni də hələ başa düşə bilmirəm. Allah axırını xeyir eləsin”.

Karikatura: Müsəlman övrəti olanda evdə qulluqçu bu idi. Rus xanımı alandan sonra qulluqçu bu oldu.

“Molla Nəsrəddin” jurnalı, 1910-cu il, №39.

go it charlie!

Karikaturanı Kembricdə oxuyanda Çarlz Darvinin qrup yoldaşları çəkib.
Çarlz Darvin əvvəl Edinburq Universitetində təhsil alıb. Oranı yarımçıq atıb. Atası onu Kembric Universitetinə ilahiyyat fakültəsinə oxumağa göndərib. 1828-1831-ci illərdə o, Kembric universitetində oxuyub. Bu universitetdə təhsil alan tələbələr istədikləri fənnlərə dair mühazirələrdə sərbəst iştirak edə bilərdilər. Darvini daha çox botanika fənni cəlb edirdi. Mütəmadi olaraq professor Genslonun mühazirələrinə gedirdi. Darvini keşiş olmaq arzusundan yayındıran prof. Genslo olub. 1831-ci ildə Darvin Kembricdə sonuncu imtahanını verəndən sonra professor Genslo ona məsləhət görür ki, Şropşirə, evlərinə qayıdıb geologiya elmi ilə məşğul olsun. Bundan sonra Darvin keşiş olmaqdan əl çəkir və geologiya elmi ilə maraqlanmağa başlayır.
Kembric universitetində oxuyanda Darvinin ən çox sevdiyi məşğuliyyət müxtəlif növ böcəklərdən kolleksiya toplamaq olub. O, avtobioqrafiyasında belə yazır: “Bir dəfə ağaca yapışmış iki ədəd nadir növə məxsus böcəklərə rast gəldim. Onları hər iki əlimə götürüb getmək istəyirdim ki, bir də gördüm daha maraqlı və nadir növə məxsus digər böcək ağacda gəzir. Tez əlimdə tutduğum böcəklərdən birini ağzıma atdım ki üçüncüsünü əlimə götürə bilim. Elə əlimdə olan böcəyi təzəcə ağzıma almışdım ki, bir də gördüm həmin böcək ağzıma nəsə acı maye ifraz etdi. Onun ifrazatı ağzımı elə yandırdı ki, həmin böcəyi tüpürməli oldum. Özümü itirdiyimdən əlimdəki böcəkləri də yerə atdım. Bundan sonra böcək toplamağa gedəndə özümlə əlavə adam, köməkçi götürürdüm”.

völkerball

rammsteinın məhşur dvd-si kimi tanınır. həm də çox məhşur oyunun adıdır. dvd kimi bilinən völkerball rammstein qrupunun 2005-ci ildə moskva, tokio və londonda verdiyi konsertlərdən çıxarışlar və fransadakı les arenes de nimes konsertinin tam video yazısından ibarətdir.
dvd-nin prodüseri emanuel fialik. dvd 2006-cı ildə satışa buraxılıb

eyni zamanda völkerball həm də 2011-ci ildə yaranmış və 2013-cü ildə bu adı heldmaschineyə dəyişmiş alman metal qrupunun adıdır.

heldmaschine

alman industrial metal qrupudur. 2011-di ildə almaniyanın koblenz şəhərində völkerball adı ilə yaradılıb. 2013-cü ilin may ayında isə heldmaschine (qəhrəmanların maşını) adını götürüb. qrupun fəaliyyəti məhşur alman metal qrupu rammsteinı xatırladır. elə ilk adlarının völkerball olması və vokalistin stilinin till lindemannı xatırlatması da buna əsas verir. ilk single-ları 2011-ci ilin 26 avqustuna "radioaktiv" adı altında işıq üzü gördü. mahnının lıipi üçün məhşur klipmeyker mark feuerstake dəvət edilmişdi. növbəti single isə 11 dekabr 2011-də dinləyicilərə "gammelfleisch" adında təqdim edildi. qrupun hələlik yeganə olan albomunun adı "weichen und zunder"dir.
qrup üzvləri: rené anlauff - vokal
tobias kaiser - gitara
marco vetter - gitara
anna volk - keyboard
dirk oechsle - baraban
marco schulte - bas gitara

piy şamı

“piy şamı”. 2012-ci ildə danimarka dövlət arxivindən tapilmiş h. k. andersenə məxsus nağil.

2012-ci ilin payızında danimarkanın fyun adasında yerləşən dövlət arxivindən kağızla dolu, 15 kiloqram çəkisi olan bir çemodan tapılır. çemodanın içindəkilər odens şəhərinin sakinlərindən olan plam (plum) ailəsinə məxsus imiş. həmin arxivdə öz ailələrinin tarixi haqda məlumat toplayan ər-arvad təsadüfən bu çemodanla rastlaşırlar və həmin sənədlərin içərisindən 700 sözdən ibarət olan xanım bunkefloda həsr olunmuş bir əlyazma tapırlar. cütlüklər bu əlyazmaya elə də önəm vermirlər, çünki onun həmin ailəyə heç bir aidiyyəti yox idi. sonralar arxivin müdiri və tədqiqatçı-tarixçi esben breyc (esben brage) adlı şəxs həmin əlyazmanı tədqiq edərkən görürlər ki, bu yazı məşhur nağıl ustası hans kristian andersenə məxsus “piy şamı” (tællelyset) adında nağıldır.

nağılın 1820-ci illərdə yazıldığı guman edilir, çünki 1820-1826-cı illərdə andersen latın dili orta məktəbində təhsil almışdır. nağılı isə həmin illərdə ona qəyyumluq etmiş keşişin dul arvadına, xanım bunkefloda həsr etmişdir. çox guman ki, andersen bu nağılı xanım bunkefloda minnətdarlıq əlaməti olaraq yazmışdır.

2012-ci ilin dekabr ayında əlyazmanın h. k. andersenə məxsus olduğu tam sübuta yetirilmişdir.

alcatraz

alkatraz san fransisko körfəzində yerləşən adadı. ada ərazi cəhətdən kaliforniya ştatına aid edilir.

alkatraz adasını məşhur edən burada yerləşən məhbəs olub. həbsxana xüsusi təhlükəli cinayətkarlar, həmçinin digər həbsxanalardan qaçmağa cəhd edənlər üçün istifadə edilirdi. hal-hazırda həbsxana öz fəaliyyətini dayandırıb və bura muzey kimi istifadə olunur.

adanın körfəzin mərkəzində yerləşməsi, buzlu su və güclü su axını abş ordusu tərəfindən buranı hərbi əsirlərin saxlanması üçün ideal yer olması haqda düşündürdü. 1861-ci ildə vətəndaş müharibəsinin ilk əsirləri adaya gətirilirdi. 1898-ci ildə isə ispaniya-amerika müharibəsi zamanı burada olan əsirlərin sayı 450-yə çatırdı. 1912-ci ildə böyük həbsxana korpusu tikilmiş, 1920-ci ildə isə üçmərtəbəli həbsxana demək olar ki, məhbuslarla dolu idi.

10 il ərzində hətta məhbuslara beysbol meydançası tikməyə və beysbol formasında gəzməyə imkan verirdilər. burada boks görüşləri keçirilirdi. alkatrazdakı boks döyüşlərinə maraq o qədər böyük idi ki, hətta san-fransiskonun yerli əhalisi buraya məhz bu döyüşlərə baxmaq üçün gəlirdi. 1934-cü ildə müdafiə nazirliyi həbsxananın yerləşməsinə görə çəkilən böyük xərclər səbəbindən buranı bağladı və ədliyyə nazirliyinə təhvil verdi.

1920-ci illərin sonu, 30-cu illərin ortalarında amerikada cinayətkarlıq yüksək həddə çatmışdı. iri mafia başçıları və ayrı-ayrı bandalar öz təsir güclərini artırmaq üçün cinayətlər törədirdilər. qurbanlar isə çox vaxt günahsız vətəndaşlar və ya qanun keşikçiləri olurdu. bütün bunları nəzərə alan amerika dövləti alkatrazı yenidən açmağa qərar verir, lakin bu dəfə federal həbsxana kimi.

alkatrazın 29 illik fəaliyyəti ərzində heç bir uğurlu qaçış təşkil olunmamışdı. lakin, həbsxanadan qaçmağa cəhd göstərən 5 məhbusun taleyi bəlli deyil. onların nə meyidi, nə də özlərini tapmaq mümkün olmamışdı. ümumillikdə 34 məhbus 14 qaçış cəhdi təşkil etmişdi. qaçışa cəhd edənlərin yeddisi güllələnib, ikisi suda batıb, beşi haqda xəbər yoxdu, qalanları isə tutularaq geri qaytarılıblar. 1946-cı ildə təşkil olunmuş qaçışda üç məhbus, iki mühafizəçi öldürülmüşdü.

adolf hitler

yevgenikanın daha qəddar, amma daha məqsədyönlü tətbiqinə nail olduğu üçün hazırki elm dünyası yevgenikadan imtina edir və onu genetikanın bir hissəsi kimi təqdim edir.

hitlerin vaxtında əgər, şəhərdə gəzərkən əsgər və ya zabit hər hansı bir evin pəncərəsini çirkli, ləkəli görürdüsə, o, bu pəncərəyə atəş açmaq hüququna malik idi.

ən sevimli ifadələri bunlar idi : “mən vyanada olanda....” , “mən əsgər olanda....”, “mən həbsxanada olanda...”.

5 senytabr 2013-cü il tarixində adolf hitlerin sağ qalan sonuncu cangüdəni – roxus miş vəfat etmişdir. o hitleri intihar etməsindən bir neçə saat öncə görən azsaylı insanlardan biri idi. 2007-ci ildə associated press-a verdiyi intervyuda hitler-lə keçirdiyi illərini həyatının ən xoşbəxt anları saydığını qeyd etmişdi. “o nə qulyabanı idi nə heyvan, nə da superman”. 2008-ci ildə isə onun “sonuncu şahid” kitabi işıq üzü görmüşdü. almaniyada bestseller olmuş bu kitab, türkiyə, argentina, bolqariya, ispaniya, ukrayna, polşa , yaponiya və rusiyada çap olunmuşdur.

yevgenika

nasist yevgenik proqramlar əvvəllər dövlət proqramı olan “ari irqinin nümayəndəsi olan alman xalqının degenerasiyasının qarşısının alınması” çərçivəsində həyata keçirilirdi, daha sonralar isə fəth etdikləri ərazilərdə nasist “iqri siyasət”i çərçivəsində davam etdirildi.

t-4 evtanaziya proqramı - psixi xəstə və ümumiyyətlə 5 ildən çox xəstə olan bütün insanları əmək qabiliyyətsizliyinə görə məhv etmək
kişilərin homoseksuallığının təqib edilməsi
lebesborn – irqi seçimi keçmiş, yəni əcdadlarından yəhudi və qeyri-ari qanı daşımayan ss işçilərindən uşaqların dünyaya gətirilməsi və uşaq evlərində tərbiyə edilməsi.
“yəhudi məsələsinin yekun həlli” (yəhudilərin tam məhvi – holokost, ayzantstqruppa)
“ost” planı – “şərq ərazilərinin” fəthi və aşağı irqə mənsub yerli əhalinin “ixtisarı” (bunu təsdiq edən yazılı sübut tapılmayıb)

yevgenika

yevgenika (yunancadan ευγενες - “saf qan, cins, damazlıq”) – insana tətbiq olunan seleksiyanı, həmçinin onun irsi xüsusiyyətlərinin yaxşılaşdırılmasını öyrənir. bu tədris insan genofondunun degenerasiyası (korlanması) ilə mübarizə üçün təyin edilmişdir.
adı çəkilən tədris ingiltərədə meydana gəlib və onun lideri frensis qalton – çarlz darvinin əmisi oğlu – idi. “yevgenika” termini məhz qaltonun ağlına gəlmişdi. qaltonun fikrinə görə “yevgenika” anqlosakson irqinin dünya üzərində hökmranlığını təsdiqləyirdi və bunu “yeni din kimi, milli təfəkkürün hissəsi” etmək istəyirdi.

yevgenika xx əsrin ilk onilliyində kifayət qədər geniş tanınırdı, lakin sonralar nasist almaniyası ilə əlaqələndirilməyə başladı. bu da öz növbəsində onun reputasiyası çox ciddi zərbə vurdu. müharibədən sonrakı dövrlərdə isə yengenika iqri gigiyena, nasistlərin insanlar üzərindəki eksperimentləri və “arzuolunmaz” sosial qrupların məhvi kimi nasist cinayətləri ilə bir cərgəyə salındı. lakin xx əsrin sonlarında genetika və reproduktiv texnologiyaların inkişafı yevgenikanın dəyəri, onun müasir dünyadakı etik və mənəvi statusu ilə bağlı sualları yenidən aktuallaşdırdı.

müasir elmdə yevgenikanın bir çox problemləri, xüsusilə də irsi xəstəliklərlə bağlı mübarizə, insan genetikanı çərçivəsində həll olunur.

yevgenikanın növləri

yevgenika “pozitiv” və “neqativ” olaraq iki cür fərqləndirlik, halbuki onlar arasındakı sərhəd şərtidir.

pozitiv yevgenikanın məqsədi – cəmiyyət üçün qiymətli hesab olunan insanların (irsi xəstəliklərin olmaması, yaxşı fiziki inkişaf və yüksək intellekt) istehsalı üçün köməkləşmək.

neqativ yevgenikanın məqsədi – irsi qüsurları olan və ya hazırki cəmiyyətə əqli və ya fiziki cəhətdən zəif və ya inkişaf etməmiş şəxslərin istehsalının dayandırılması.

1920-ci ildə yaradılmış “rus yevgenik cəmiyyəti” neqativ yevgnikanı inkar etdi və pozitiv yevegnikanın problemləri ilə məşğul olmağa başladı.