qırmızı professorlar institutu

1919-cu ildən başlayaraq Rusiyada institut və universitetlər nəzdində fəhlə fakültələri yaranır ki, onların köməyi sayəsində
həmin gənclərin bilik səviyyəsi zəruri pilləyə qaldırılır. Ali məktəblərin sayı sürətlə artır. Qəbul vaxtı «qeyri-
istismarçı» siniflərin nümayəndələri – fəhlələr və əməkçi kəndlilər üstünlüyə malik olur. Bununla belə, təhsil sisteminin inkişafı ciddi çətinliklərlə üzləşir, müəllim qıtlığı faciəli vüsət alır onların əksəriyyəti inqilab illərində məhv edilmiş və ya «burjua ünsürü» kimi ölkədən qovulmuşdu. Problemi həll etmək məqsədi ilə 1921-ci ildə Qırmızı professorlar institutu təşkil olunur. Buna baxmayaraq tədrisin
keyfiyyəti aşağı düşür.
Bolşevik dövlətinin əlində məktəb güclü ideoloji silaha çevrilir. Tədris proqramları kökündən dəyişdirilir, onların siyahısından nəinki bərqərar olmuş siyasi rejimin xarakterinə birbaşa zidd olan fənlər (məsələn, ilahiyyat qanunları) və hətta inqilabi ifratçılıq dalğasında «keçmişin qalıqlarına» aid edilən fəlsəfə, tarix kimi fənlər də xaric edilir. Onların əvəzinə təhsil alan geniş gənc kütlələrdə marksist (daha doğrusu, bolşevik) dünyagörüşü
formalaşmasına xidmət edən tarixi materializm, proletar diktaturasının iqtisadi siyasəti və bu kimi fənlər daxil
edilir. Keçmişin mədəni irsinin qorun\ub saxlanması üzrə Sovet hökumətinin yeni sovet mədəniyyətinin təşəkkülünə yönəldilmiş təcili tədbirləri əhəmiyyətli rol oynadı, halbuki «inqilabi kütlələrin» şüurunda keçmiş dövr mədəniyyəti hakim sinfin məişəti ilə əlaqəsi ucbatından bəzən mənasız surətdə vəhşicəsinə məhv edilirdi
(məsələn, A.A.Blokun Şaxmatovo malikanəsi gözəl kitabxanası ilə birgə kəndlilər tərəfindən yandırılmışdı).

gümüş böhranı

Vətəni Orta Asiya olan fenomen “gümüş böhranı” XI əsrin əvvəllərində bir sıra şərq ölkələri ilə yanaşı Azərbaycana da gəlib çatmışdı. Bu böhran XIII əsrin əvvələrinədək Asiyanın bütün dövlətlərini əhatə etdi. Gümüş böhranının yaranmasının bir sıra aşağıda göstərilmiş səbəbləri var idi.Xilafətin Şərqi Avropa ilə apardığı ticarət münasibətləri nəticəsində ölkədə gümüş ehtiyatı və gümüşlə qızılın məzənnələri arasında kəskin fərq yaranmışdı.Azərbaycanın xeyrinə olmayan bu məəzənnə fərqi ölkədən gümüş axınına səbəb olmuşdu.
1.Sikkə zərbi üçün gümüş mədənlərindən kifayət qədər gümüş xammal daxil olmurdu.
2.Gümüş ehtiyatı azalmaqda, bazarda gümüşə olan tələbat isə artmaqda davam edirdi. Tələb və təklif arasındakı bu zid¬diyyət böhranı daha da dərinləşdirirdi.
3.Ölkədaxili feodal parçalanmaları mövcud gümüş ehtiyatlarını cəmləşdirməyə mane olurdu.
Mərkəzləşdirilmiş güclü Monqol dövləti gümüş böhranına son qoymuşdur

numizmatika

Bütün dövrlərin və xalqların ən vacib problemi olan pul və onunla əlaqədar olan prosesləri, o cümlədən sikkə zərbi, pul sistemləri, dəyəri, metodoloji ölçüləri, mübadilə vahidi kimi bazar münasibətlərində yeri və digər çox vacib iqtisadi məsələləri öyrənən elm numizmatika və ya sikkəşünaslıq adlanır. Dünya alimlərinin araşdırmalarına görə numizmatika sözünə ilk öncə qədim Romanın yazılı mənbələrində rast gəlinmişdir. Sözün kökü olan «numizma» latın dilindən yunan dilinə keçərək, müəyyən dəyişikliklərə uğrayaraq «moneta» kimi tərcümə olunmuşdur. Sözün hərfi tərcüməsi «nomos» sözündən götürülərək «təyin edirəm», «qanuniləşdirirəm» kimi tərcümə olunur.