2 iyul 1993-də radikal islamçı və şəriətçilər tərəfindən əvvəldən təşkilatlanmış şəkildə törədilən qətliam.
2 gündür LeMan dərgisində yayımlanan, məhəmməd və musa peyğəmbərin təsvir edildiyi iddia edilən karikatura sonrasında yaşanan hadisələr sivas qətliamının sadəcə keçmişdə qalan hadisə olmadığını göstərdi. radikal şəriətçi olan ibda-c təşkilatı leman dərgisinin ofisinin önündə qətliam çağırışları etdi, binanın yandırılmasına dair şüarlar səsləndirdilər.
irtica hələ də ən böyük problemlərdən biridir regionda. suriyada işid davamçısı, cəbhətün nusra rekonfiqurasiya edilmiş versiyası olan htş iqtidardadır. suriyanın sahil regionunda yaşayan ələvilərə və cənubda yaşayan druzlara qarşı qətliamlar hələ də davam edir.
1993 sivas qətliamının səhnə arxasında dövlət var idi. leman karikaturası sonrası yaşananlarda da dövlətin rolu var. chp artıq anketlərdə 40% ilə birinci partiyadır, 100 gündür repressiyalara qarşı xalq tərəfdən mübarizə davam edir. bunu müsəlman-dinsiz arasındaki kimlik mübarizəsi kimi səhnələşdirmək hansı məqsədə xidmət edər deyə düşündüyümüzdə cavab bəlli olur.
1909-da irticai 31 mart çevriliş cəhdini uğursuz edən, şəriət şüarları səsləndirən dinçiləri əzən hərəkət ordusu kimi əzmək lazımdır bu islamçıları.
təəssüf ki, mən daxil bir çox yazarın sözlüyü artıq mütəmadi olaraq istifadə etməməsinin əsas səbəblərindən birisi.
nə informasiya ehtiva edən tarixi, nəzəri, definitiv, bioqrafik entrylər yazılır; nə də cari qlobal/lokal ictimai-siyasi mövzulara aid yazılar. bütün ölkədə vəya regionda rezonans yaradan hadisələr haqqında sözlükdə heç başlıq açılmır.
2020-22 arası sözlüyün kulminasiya nöqtələrindən birisi olmasının əsas səbəblərindən biri də, sözlüyün həm sosiallaşmaq həm də həqiqətən məlumat öyrənmək üçün bir vasitə olaraq özünü ortaya qoyma bacarığı idi. indi isə yeni yazarları cəlbedəcək bir potensial göstərmir sözlük. bunun həm texniki, həm də məzmuna dair faktorları var. texniki tərəflərindən birisi dizaynerlərin sözlüyü lövhə kimi istifadə etməsidir. yeni bir şey öyrəndiklərində sözlük üzərində cəhd edirlər, daha sonra da dəyişdirməyə zəhmət göstərmirlər. ekşi-nin ekşi olmasının səbəblərindən biri də illərdir dizaynının bənzər qalmasıdır. məzmun baxımından da heçbir maraqlı entry paylaşılmır. postlar kateqoriyasında da maraqlı söhbətlər, diskussiyalar getmir.
bir də sözlüyün çərçivəsinin xaricinə çıxan səbəblər var. ölkədə ictimai diskussiyaya maraq həddindən artıq çox azalıb. kimsə nəyisə müzakirə etmək istəmir. kimsə rəsmi diskurs xaricində fikir oxumaq istəmir.
dövlət ittihamçısı tərəfindən 16 il hökm oxunması istənilən sülh aktivisti. bəhruz səmədov bu hadisədən sonra özünü iplə asaraq intihar etməyə cəhd edib, son anda xilas olunub. eyni zamanda ölüm aclığı aksiyasına başladığını elan edib.
#freebahruz
"Yasaklanmış bir ülkedir gözlerin,
Geçit vermez yerleşik sevdalara.
Yurtlandırmaz bir bakışı, gülüşü konar göçer kirpiklerinin ucundan.
ihlali sonsuzluktur bu sınırların,
ihlali kayboluştur bu gözlerin,
ihlali esaret, ihlali sürgündür.
Bundandır sana sürgünlüğüm.
Gözlerinin önünden geçişim bundandır.
Geçipte konuk olamayışım,
Bundandır defalarca gölgen kadar yakınlaşıp da, yüreğinin kıyısında seyredişim.
Elimi sonsuz kere uzatıp gizliden,
bin kırıkla çekişim bundandır.
Bundandır dokunmaya bir adım kala eşkiya misali kaçaklığım.
Hiçbir şeyle tarif edemeyişim gözlerini,
Derinliğinin ve gizliliğinin sırına eremeyişim,
Kelimelere sığdıramayışım bundandır.
Mahkum edildim sürgünlüğe,
isyanım sana değil zamansız gidişinedir.
isyanım yüzüne el süremeyişimdendir,
isyanım yüreğine dokunamayışımdandır,
Gözlerinin içinden öpemediğimdendir isyanım.
Sürgün edildim sana,
Günler, geceler ve yıllar boyunca.
Ve sürgün olacağım,
Sürgün olacağım gözlerine..."
“The dream of those who dream concerns those who are not dreaming. And why does it concerns them? Because as soon as someone else dreams, there is a danger. People’s dream are always devouring and threaten to engulf us, the other’s dream is very dangerous. Dreams have a terrible will to power and each of us is a victim to other’s dreams…. Beware of other’s dream, because if you are caught in the other’s dream you are done for!” - gilles deleuze
“It is the people who no one imagined anything of who do the things no one can imagine.”
bir çox yerdə sitatın müəllifinin alan turing olduğu deyilir. amma biraz quqlladıqdan sonra alan turingin belə bir sitatının olmadığını öyrəndim. dünyanın ən boş və səthi cümləsini yazdıqdan sonra altına nietzsche və ya freud imzası qoyulan sitatlar kimidir. mən the imitation game filmində gördüm. but really liked it.
"bugün oturdum ölümü düşündüm
kirli, acı bir su gibi yürüdü içimde
dokunduğum, gördüğüm her şeye sindi
ürperdim, korktum ve biraz şaşırdım
bugün oturdum ölümü düşündüm
yağmur altında ya da karanlıkta
bir başıma kalmış gibi.
sevgilim böylesine alımlıyken
güz kuşlarının güneye doğru akıp gideceği yol
iyice belirmişken gökyüzünde
onarırken, sararken hayat
çocukların incinmiş gülüşlerini
artık her park yeri bir apartman inşaatı
her sokak bir otomobil nehriyse de.
bugün oturdum ölümü düşündüm
soğuk camlara dayayarak yüzümü
kuşağımın acısını, kefenlenen gençliğimizi
yaşayan ya da artık yaşamayan dostları
bugün oturdum ölümü düşündüm
örterek yüreğime kara bir tülü.
bugün oturdum ölümü düşündüm
kapkara bir gece penceremi dalarken
öleceğini bile bile karşı koymanın onurunu
yiğitliğin, özverinin, sevginin
arkadaşlarımın yüreklerinden çıkan özsuyunu.
bugün oturdum ölümü düşündüm
bir darağacında ya da yolda yürürken bugün oturdum ölümü düşündüm
yirmi yaşında ve hayat bu kadar güzelken"
azərbaycanda ilk müstəqil həmkərlar ittifaqı təşəbbüsünün öncülüyünü etdiyi üçün 8 il iş kəsdilər bu gün afiəddinə. deyəcək çox sözüm var, amma boğazımda düyümlənir hamısı.
türkiyəli şairlər arasında ahmet erhandan sonra ən çox sevdiyim şair ola bilər. bugün canım arkadaş'ın doğum günüdür. doğum gününü, ən sevdiyim şeiri olan "hüzün mevsimi" ilə yad etmək istədim:
(youtube: )
"Gece
bir tabut gibi çöker omuzlarıma
bir ölünün iç çekmesi olur rüzgar
hüzünle düşünürüm uzaktaki bir evi
yıldızlar sayılmaz: hasret uzakta
hasreti bir ben bilirim
bir de gecenin gözlerindeki baykuş
baykuş kötü kuş baykuş çirkin kuş
onu hüznümle güzelleştiririm. hüznümle
süsler. bir damın üstüne oturturum
süsler. Damımın üstüne oturturum
-sizi hiç bu kadar yakından görmedimdi
yıldızlar sayılmaz: hasret uzakta
abimin acıyla yontulmuş yüzü
yaşlı bir güvercin gibi düşer avuçlarıma
dağılır ses olur acısı
ezberlediğim bir öğüdü yineler bana
-çocuğum üşütme yüreğini
şimdi hüzün mevsimidir bütün şiirleri gezen
ben doğma büyüme evciyim göç benim harcım değil
hasret bana çabuk dokunur yalnızken karanlıktan
korkarım
mesela mevsim kışsa yağmur yağıyorsa
mesela annem de yoksa yanımda
mesela, şimşek de çakıyorsa ben çok korkarım ağlarım
-ana bana kurşun dök. dua oku. üfle ana
ana ben daha çok küçüğüm. bana ninni söyle ana
yalnızım. bunu hep söylüyorum
yalnızım. bunu hep söylüyorum
geceyi çarmıha geriyorum kimseler tapmıyor
hüznümü ölçeğe vuruyorum yüreğine sığmıyor
her şey ne kadar olabilir meraklanıyorum
yüzüme dokundukça tırnaklarım kanıyor
yalnızlığımı hüznümle yoğuran gece
öyle basitsin ki sen bütün şiirlerin içinde
biliyorum. biliyorum bunu da biliyorum
gökteki yıldızlar kadar dizeler yazılsa da
kendime kendimden başka kendim yok
ne utancımı kuşanan bir sevgi
ne çirkinliğimi öpen bir kız
yalnızlığımdan yalnızlığım yalnız
-ana bana bir hal oldu. hep böyle titriyorum
ana çok üşüyorum, ıhlamur ısıt bana
yıldızlar sayılmaz: hasret uzakta
ben sevgiye hasretim, sevgi uzakta
ey insanlar
ey gecede unutulmuşluğumun yargıçları
iğrenerek öpüyorum parmaklarınızı
iğrenerek. hepinizi kucaklıyorum ilkin
ağzınızı dudaklarınızı dişlerinizi öpüyorum
bilmiyorsunuz. ben kendimi öpüyorum
cinsel bir çiftleşmedir çarşaflar
ıslak bir gece en fazla kendini çoğaltır
bir solucan vücuduna yeni bir halka ekler
döllenir acı. sevişme daha da erselikleşir
-hü'yü tanıdım size anlatmalıyım bir gün
size bir gün mutlaka hü'yü anlatmalıyım
geceyse
tükenmişse güneşin güçlülüğü
gök gözlerinin buğusunu yansıtır
senin acın acıların ölümüne gebedir
korkma yavrum
ne gece ne geceler senin
suçsuz mızıkçılığını küçültemez
bir çirkini öpmek için uzattığın yüreğini
güzelleşip bir sevginin göğsüne yatmak biraz
biraz yorgun biraz korkak bir insan sevmek biraz
dayayıp sırtını gecenin duvarına
bir ölünün ağzını dudağını öpmek biraz
yıldızlar sayılmaz: hasret uzakta
ben sevgiye hasretim, sevgi uzakta
ey kanımda tefler çalan mevsimle gelen
sesimi çakallarla boğan gece
hüznüme vur acımı soy
beni de kuşat
boris karlof kadar masum yüzümü
karanlığınla frenkeştaynla
çünkü artık büyütmeliyim içimde nefreti
kalbim ki yıllardır iyiliğe abone
nerde bir insan görse
bırakır sevgi kuşlarını
çünkü o bağışlar yargıçlarını
kendi yasalarını kuramıyan yargıçlarını
ey gecede unutulmuşluğumun suçluları
ey yanlışlığımın yanlış yargılayıcıları
suçum: nefreti öksüz bırakmak
savunmam: sevgimi yüceltmek içindir
sakalım yok biliyorum ama kötü değilim
büyükleri sayarım küçükleri severim
çocukları incitmeden severim. kadını öpmesini
bilirim
sizi de sizi de öpmesini bilirim
-ana ben çok yalnızım. benim başka sevgim yok
içimde utanç çiçeği gibi büyüyor hü
elbet geçer bu hüzün mevsimi
bir baykuş bir serçeyle arkadaş olduğu gün
o gün size sevinci de anlatıcam
bir solucan bir leylekle çiftleştiği gün
o gün bahar mevsimidir size aşkı anlatacağım
ve bir gün elbette yıldızları sayacağım
-gelin kucaklayın beni. yıldızları sayamıyorum."
Aykırı bir uçurumum yolunun üzerinde
Elini uzatacağın dalları yamacında saklayan
Birdenbire patlayan
Bir çığlığım sessizliğinde
Ele-güne karşı seni utandıran.
Yaz günü palto giyerim
Ceplerim dolu dolu şiir
Gören beni deli sanır
Adım kaçığa çıkar
keşke kaçsam
Keşke kaçabilsem şu dünyadan.
Aykırı bir şiirim kitabının arasında
Kargacık burgacık bir yazıyla yazılmış
Sondan okumaya başla
Nokta koy her dizenin önüne
Anlamaya calış..
* * *
Bedeninin bir noktasından dalıp
Yüreğini bulabilirim
Geceyse, başlar yastığa düşerse
Ve yorgunsa yüzün
Yıldızları soluğumla bir bir ateşleyip
Kandiller gibi başucuna koyabilirim..
Ey bütün tufanların ardında
Bulduğum dinginlik!
Göçmen çiçeği dünyanın
Kökleri ardısıra sürükleyen çılgınlık!
Madem ki yaşam bu
Madem ki taşın taş olmaktan öte
bir umarı yok
Bir türkü söyle kadınım
Yürüsün dünyaya mutluluk...
* * *
Yağiyor incecik bir yağmur dışarda
Yüzün çamurlar üstünde tüten buhur
Islak toprak kokusu
Doluyor odama
Sıkılıyorum
Kitapların üstüme yıkılacağından
Korkuyorum şimdi
Yel esiyor
Sökuyor duvardaki bir resmi
Yerine senin yüzünü koyuyor.
Yüzün şimdi karşımda
Yüzün akşam karanlığında
Toprağın üstüne bırakılmış
Bir demet çicek gibi parlıyor..
O zaman açıyorum
Bütün perdeleri
O zaman yakıyorum
Bütün ışıkları
Camları darmadağın ediyorum
Yüzünü avuçlarıma alıyorum
Alnını öpüyorum
Dünyayı öper gibi...
* * *
Sana uzanamadığım gün
Ellerim yok sanıyorum
Senin bakışlarını yakalayamadığım gün
Gözlerim yok..
O zaman bir yumruk
bütün gücüyle vuruyor
Eski bir piyanonun tuşlarına
Binlerce martı
Kayalıklara çarparak ölüyor
Ayışığı tutkal gibi
Yapışıyor pencereme
Açamıyorum perdeleri
Şiir yok artık
Türkü dindi..
* * *
Meyvelerini taşıyamayan
Ağaçlar gibiyim
Sularını taşıran ırmaklar gibi..
Bu kadar mutluluk cok bana
Onu gunlere
Onu aylara bölmeliyim
Ve bir tek gülüşünü senin
Kutlamalıyım yıllarca...
* * *
Sana yüregimde bir sürgün yeri
Göçüp konacak
Bir toprak yaratsam
Kadınım, sarışınlığınin bittiği anı
Gizli bir esmerliğe eklesem..
göcmen çiçek
Her yerin yabancısı
Yolların, yolların ötesinde
bize bir tek
Yarınlar kaldı
Göğün tükenip, denizin
Başladı yerde...
hal-hazırda bunları deyə bilərik:
1. bəşər əsəd dəftəri bağlandı.
2. htş-nin suriyanı idarəetmə qabiliyyətinin olub olmadığı dəqiq deyil.
3. cihadçıların vəhdəti qoruyub qorumayacaqları dəqiq deyil. htş və smo arasında toqquşmalar ola bilər.
4. fərat çayının qərbindəki sdq içində kürd-ərəb əlaqələrinin necə davam edəcəyi dəqiq deyil.
5. israilin qələbə çələngini türkiyəyə buraxması ehtimalı azdır.
6. israil ilə htş arasındakı əlaqələr proksi münasibəti deyil. israil htş-ni öz orbitinə hərbi və siyasi yol ilə daxil etməyə çalışacaq.
7. beynəlxalq aktyorların kimi legitim hökümət olaraq tanıyacağı dəqiq deyil.
cnn-nin xəbərinə görə müxalif qüvvələrin (baxma: cihadçılar) dəməşqdə bəşər-əsədi axtarmağa başladığı ölkə. prezident sarayı müdafiəçisi rejim orduları da demobilizasiya olmağa başladılar. son baas rejiminin düşməsinə saatlar, bəlkə də daha az qalıb.
Acılı yağmurlarla düşmüşüm yere
Tatlı su göllerine akamıyorum
Yüzüm yüreğim deprem dalgası
Bu gül kıyımlarına bakamıyorum
Her sevi bir türküdür bağrımda
Her öfke bir ağıt
Ağıtlar kuşatmış dört yanımı
Kendi türkülerimi haykıramıyorum
Şarkılarla bezeniyor ufuklar
Yüreğim patlıyor dağbaşlarında
Yüreğim
Sancımı duyar mısın yaralarında
Kuş seslerinde yas nağmeleri
Şarkılar sabır ve çile makamında
Mendilimde öfke çıkınımda bilinç
Uykusuz kalır mısın kitaplarıma
Dudaklarımda hüzün
Avuçlarımda sevinç
Kulak verir misin çığlıklarıma
Dağları aşarak gelmişim sana
Demir kapıları kırarak
Işık olur musun karanlıklarıma
Dalların sevdası düşmüş toprağa
Olgun meyvelere hasret gençliğimiz
Zamanın billur çağlayanı
Gürül gürül akarken avuçlarımızda
Bir damla yağmur adına
Yakarmış dağbaşlarında yüreğimiz
Gökyüzünde sanılmış bütün yaşam
Gökyüzüne çivilenmiş ellerimiz
Ateşler yine parlıyor dağlarda
Dolular yine kırıyor çiçekleri
Gecenin karnına inerken şafağın tekmeleri
Bulutları delen ışıklar
Ezik ve kinli
Aydınlık iri
Sanki kocaları işkencede kadın gözleri
Nasıl kapanır bu kanayan yara
Nasıl anlatılır ki sana bu hal
Terimde tuz gözyaşımda bal
Bağdaş kurar mısın soframa
Gözlerimde umut yüreğimde aşk
Ölümleri boşlayıp düşer misin sevdama
isterim ki senden
inancıma aşık olasın
Zindanıma ışık olasın
Yürüyesin gönlümün yollarına
Sorasın beni sorasın
ince kabukları zorlanıyor zamanın
Gelecek damlıyor yorgun havuzlara
Damlalarla yılların gelin yüzü
Suların üstünde koskoca bir çağ
Umutlar sığmaz oluyor alanlara
Baharda gazel dökme bahçelerime
Ben yaşamayı bilmez miyim
Çocuklarım okul yollarında
Okullarım sabah kollarında
Sanki güzellikleri görmez miyim
Papatya beyazlığında ölüm sarısı
Karanfil kıvrımlarında kan
Bu çiçekler uğruna ölmez miyim
De gülüm ben seni sevmez miyim
Bahar değil acı yükleniyor dallarıma
Yapraklarımda ayrılık
Meyvelerimde gurbet
Vuslat olup gelir misin kollarıma
Ellerimde kış saçlarımda kar
Cemre olup düşer misin toprağıma
isterim ki senden
Yılgınlıkta inanç olasın
Zulme karşı direnç olasın
Gömülesin aşkımın sularına
Göresin beni göresin
Göresin ki destan edesin
Söyleyesin dillerden dillere
Bir türkünün dizelerinde
Bir kavalın nağmelerinde
Alıp başını gidesin
Bağrı yanık yeller üstünde
Güneşin rengiyle düşesin ufuklarıma
Kırasın karanlıklarımı kırasın
My attention fix
On Roman or on Russian
Or on Spanish politics,
Yet here's a travelled man that knows
What he talks about,
And there's a politician
That has both read and thought,
And maybe what they say is true
Of war and war's alarms,
But O that I were young again
And held her in my arms."
"Necə diqqətimi toplaya bilərəm / Rus və ya Roma/ Və ya ispaniya siyasəti üzərində?/ O qız orada dayandığı halda"
)