brazil

Terry Gilliam onu bu filmi çəkməyə ilham verən və filmin adının niyə Brazil olduğunu belə izah edir:
Bir gün Port Talbot href="https://www.google.com/maps/place/Port+Talbot,+Neath+Port+Talbot,+UK/-da" style="rgba(25,148,218, 0.8 " target="_blank" class="sonses" rel="nofollow">https://www.google.com/maps/place/Port+Talbot,+Neath+Port+Talbot,+UK/-da qumsalda oturmuşdum. Port Talbot, hər şeyin boz dəmir filizi tozuyla örtüldüyü polad şəhəridir. Hətta qumsalı belə tozla doludur və qapqaradır. Günəş batırdı və mənzərə həqiqətən çox gözəl idi. Bu ziddlik fövqəladə idi. Beynimdə belə bir obraz meydana gəldi; bir adam bu çirkli çimərlikdə oturur və portativ radiodan Brazil kimi qəribə, xəyalpərəst latın musiqilərindən birini dinləyir. musiqi bir növ onu özündən alıb aparır və dünyasını az da olsa boz rəngdən xilas edir.

possession

possession (1981).

rejissor: andrzej zulawski.

--spoiler--


possession, evli olan anna və marc cütlüyünün evliliklərinin çətin dövründən bəhs edir. marc, açıqlanmayan rəsmi vəzifəsini bitirərək nəhayət bir müddətdir uzaq olduğu qərbi berlindəki evinə dönür, ancaq arvadı annanın onu tərk etmək istədiyini öyrənir. anna heinrich adında biriylə birlikdə olduğunu və onunla eşq yaşadığını marc-a söylədikdən sonra davamlı olaraq evdən qaçmağa başlayır. anna günlərlə evə gəlmir, oğlu boba belə əhəmiyyət vermir, ən şiddətli mübahisələri zamanı belə sözünü yarıda kəsib sevgilisinə qaçır. ancaq çox keçmədən annanın sevgilisi heinrich-i də tərk etdiyi ortaya çıxır. anna-nı təqib edərək nələr olduğunu anlamağa çalışan marc özünü bir çox qaranlıq, qəribə, surreal hadisələr içində tapar. adjani ilə sevişdikcə güclənməkdə və dəyişərək formasını tamamlamaqda olan varlıq əslində bir metafordur ki, bu naməlum varlıq filmdəki xarakterlərin qorxularıyla bəsləndiyini deyə bilərik. bu varlıq əslində ana bətnində olan uşağı simvolizə edir. anna-nın metroda keçirdiyi böhran səhnəsi ona kann film festivalı daxil olmaqla bir çox festivalda mükafat gətirmişdir ki, bu səhnə ilə həm adjani-nin aktyorluğunu həm də filmin açarı sayıla biləcək səhnəsini görə bilərik. əslində biz anna-nın film boyunca nə etməyə çalışdığını anlamağa çalışırıq. ələ keçirilmiş bir bədəndə can çəkişən ruhu və qışqırıqlarıyla dəqiqələrlə içinə girən bir varlıqla döyüşən əslində onu içində istəməyən, zövqü üçün məcbur olan, amma zövq aldıqca da acı çəkən bir xarakteri izləyirik. bu varlıq davamlı olaraq dağılmış evə gələn adamların (dedektiv və.s) qanı ilə bəsləndiyini görürük və son olaraq bir insan bədəninə - marc-ın eynisi olaraq bir varlıq olduğunu görürük. bununla yanaşı filmdə diqqət çəkən məqamlardan bir neçəsi də deyə bilərik; anna-nın gözəlliyi, anna-ya tam zidd olan və annanın əkizi qədər ona bənzəyən ağappaq paltar geyinən bob-un müəllimi (bu marc-ın şüuraltısında anna-nı necə təsvir etdiyi, onu necə görmək istədiyi kimi də qiymətləndirilə bilər), həmişə dağınq olan ev, ev və çöldəki məkanlardakı yerlərdə mavi rəngin hakimiyyəti, bomboş küçələr və tərk edilmiş binalar.


--spoiler--

filmdə qadın personajı canlandıran isabelle adjani bu rolu ilə 1981-ci ildə kann və sezar kino festivallarında ən yaxşı aktrisa mükafatına layiq görülüb.

andrzej zulawski

andrzej zulawski 1940-cı il noyabr ayının 22-si ukranyanın lvov şəhərində anadan olmuşdur. atası miroslaw, çexslovakiyaya daha sonra isə polşaya köçür. 1950-ci ildə andrzej zulawski fransada kino təhsili alır. 1960-cı ildə o, məşhur polyak rejissoru andrzej wajda-nın assistantı olaraq fəaliyyət göstərir. o, ilk filmini atasnın romanı əsasında çəkir ki, bu film 1971 -ci ildə çəkilmiş the third part of the night filmidir. zulawski-nin ikinci filmi the devil (1972) çəkildikdən sonra polşada qadağan edilir və bu hadisədən sonra zulawski fransaya gedir. 1975-ci ildə çəkdiyi the important thing is to love filminin müvəffəqiyyətə çatmasından sonra the silver globe (1988) filminin iki il ərzində davam edən çəkilişləri üçün təkrar vətəni polşaya dönür. bu film də polşa nüfuzluları tərəfindən birmənalı olaraq qarşılanmır. bundan sonra zulawski təkrar fransaya dönür və "art-house" filmləri kimi tanınan filmlərini çəkir. zuławski filmlərində romy schneider, isabelle adjani və sophie marceau kimi aktrisalarla işləmişdir. zulawski filmlərində daha çox sürrealizmdən simvolizmə doğru sürüşən bir üsul tətbiq edir. 24 iyul 1995-ci il təvəllüdlü sophie marceau ilə bir oğlu, vinsent var. silver globe (1988) filmini çəkərkən polşa mədəniyyət nazirliyi tərəfindən çəkilişləri dayandırmaq və bütün materialları məhv etmək əmrini alır. 1986-1987-ci il polşa siyasi rejimin liberallaşması zamanı zulawski fransaya qayıdır və filmi başa çatdıra bilir. yarımçıq səhnələri alternativ görüntülər və hekayə ilə əvəz edir. bu filmin natamam versiyası 1988-ci ildə kann film festivalında "un certain regard" bölməsində təqdim edilib.

filmoqrafiyası:
(baxma: the third part of the night )
(baxma: the devil )
(baxma: the important thing is to love )
(bax: possession )
(baxma: the public woman )
(bax: mad love )
(baxma: on the silver globe )
(baxma: my nights are more beautiful than your days )
(baxma: boris godunov )
(baxma: the blue note )
(baxma: szamanka )
(baxma: fidelity )
(bax: cosmos )

sweet movie

Sweet Movie (1974).

Rejissor: Dusan Makavejev.

Serb əsilli Yuqoslaviya rejissoru Dusan Makavejev-in Wr-misterije organizma filmindən sonra ölkəsi Yuqoslaviyadan sürgün ediləndən sonra çəkdiyi ilk filmidir. Wr-misterije organizma müəyyən cəhətlərinə görə bənzəməklə birlikdə ondakı bütünlük duyğusuna sahib deyil. Xüsusilə filmin yarısından sonra Makavejev-də ya yolunu itirib ya da ən sevdiyi şeyi edib; tamaşaçının əxlaq duyğusu ilə oynamaq istəyib, tamaşaçının qarşısına bir güzgü qoymuş və əslində etmək istəyib də ancaq cəmiyyət prinsiplərinə uyğun olmadığı üçün etmədiyi şeyləri göstərmişdir. Filmin musiqiləri Manos hadjidakis-ə aiddir. Kann film festivalı və Luis Bunuel mükafatı almasına baxmayaraq film dünyanın bir çox ölkəsində göstərilməsi qadağan olunmuşdur.


--spoiler--


Dünyanın ən zəngini olaraq göstərilən və süd sənayesi müdiri olan oğluna gəlin tapmaq üçün ən gözəl bakirə yarışması təşkil edən “Bakirəlik Kəməri Cəmiyyəti” başçısı olan anası və yarışma iştirakçıları ilə başlayan film, yarışmanı qazanan “Misss Canada” və başqa hekayə olaraq Karl Marks heykəli olan gəmisiylə səyahət edən inqilabçı kapitan Anna Planeta-nın ətrafında nizamsız hərəkətlər edərək irəliləyər. Sweet Movie-də Makavejev arxa planda kapitalizm və kommunizm haqqındakı tənqid və fikirləri yumor formasında göstərərkən, ön planda isə müdafiəçisi olduğu cinsi azadlığı, cinsəlliyin bir marketinq texnikası olaraq istifadə edilməsindəki doza artımına da diqqət çəkərək göstərir. Cinsi aclığı mədə aclığına bənzədən, gedərək azğınlaşan, cinsi arzuları da mədələri zorlayan qidalanma səhnələri ilə qarşılaşdıran rejissor, una, şəkərə, yumurtaya və ya şokolada bulanmış bədənlərdən istifadə edərək aclıq impulsunun cinsi təhriklərə çevrildiyinə; sahib olma, satın alma və ya dadına baxma istəklərinin hər iki impulsda qarşı qoyulmaz bir cazibə gücünə sahib olduğunu göstərir. Səhnələrində müəyyən bir səbəbiyyət qanununa bağlı olmayan Makavejev, arxivlərdən aldığı toplu məzar və yandırılmış cəsədlərin araşdırma çəkilişləri ilə bəzədiyi filmində, insanın irqçi ya da cinsiyyətçi olsun, demək olar ki, hər cür nifrətinin altında da fiziki ehtiraslarında olduğu kimi fiziki nifrətin yer aldığını xatırladır.

--spoiler--

(youtube: )

dusan makavejev

dusan makavejev - 13 oktyabr 1932-ci ildə yuqoslaviyada, belqrad şəhərində anadan olub. ilk amatör qısa filmini belqrad universitetində psixologiya təhsili alarkən çəkib. belqrad universitetində psixologiya təhsili almış, bununla da kifayətlənməyib kino akademiyasına girmiş və oradan da məzun olmuşdur. ilk olaraq çəkdiyi bir sıra qısa metrajlı filmlə adını əhəmiyyətli ölçüdə eşitdirmiş, beynəlxalq festivallarda mükafatlar almışdır. qısa filmlərindən birinin 1957-ci ildə kann film festivalının həvəskarlar bölümündə göstərildikdən sonra zaqreb film studiyaları üçün sənədli filmlər çəkməyə başlayıb. 1965-ci ildə ilk uzunmetrajlı filmi olan “covjek nije tica”-nı çəkir. ilk əhəmiyyətli müvəffəqiyyəti isə 1968-ci ildə çəkdiyi “nevinost bez zastite” ilə qazanmışdır (berlin film festivalında fipresci mükafatı və bir çox kiçik festivalda ən yaxşı film mükafatı). 1971 istehsalı məşhur filmi “wr-misterije orqanizma”-də sosialist cəmiyyətin tabularına cəsur şəkildə müraciət etdi və cinsəlliyi çox açıq şəkildə ələ aldı. bir çox ölkədə senzuraya məruz qalan film, cinsəlliyin arxa plana alnmasında rol oynayan hər cür rejimi və ideologiyanı tənqid etdi. geniş bir tamaşaçı kütləsindən maraq görməsinə baxmayaraq rəhbərliyin xoşuna gəlməyən bu filmdən sonra ölkəsində rahat işləyə bilməyən rejissor yugoslaviyadan sürgün olundu və abş-a və kanadaya gedərək kinosu dərsləri verdi. makavejev 1974-cü ildə fransa-kanada-almaniya ortaq istehsalı olan sweet movie –ni sonra montenegro or pigs and pearls (1980) filmlərini çəkir. kann film festivalında qızıl palma budağı-na namizəd göstərilən 1985-ci il tarixli avstraliya istehsalı the coca cola kid və 1988-ci ildə abş istehsalı manifesto- nu çəkir.

filmoqrafiyası:
(baxma: čovek nije tica )
(baxma: ljubavni slucaj ili tragedija sluzbenice p.t.t. )
(baxma: wr-misterije organizma )
(bax: sweet movie )
(baxma: montenegro or pigs and pearls )
(baxma: the coca cola kid )
(bax: manifesto )
(baxma: gorilla bathes at noon )
(baxma: danske piger viser alt )

chantal akerman

1950-ci ildə belçikanın paytaxtı brüsseldə anadan olub. anasından başqa ailəsinin böyük bir qisimini yəhudi soyqırımında itirən chantal üçün auschwitz düşərgəsində sağ qalan anasının xatirəsi və psixoloji problemləri, sağ qalmaq üçün verdiyi mübarizəsi onun sənətinə böyük bir təsiri olub. 15 yaşında ikən jean luc godard-ın "pierrot le fou" filmini izlədikdən sonra kinorejissor olmağa qərar verən chantal, 18 yaşında ikən brüsselin institut national supérieur des arts du spectacle et des techniques de diffusion kino universitetində təhsilinə başlayır. ancaq həmin il chantal "*saut ma ville*" adlı ilk filmini çəkmək üçün universiteti tərk edir. chantal-ın ən böyük təsir yaradan filmi 1975-ci ildə çəkdiyi "*jeanne dielman, 23 quai du commerce, 1080 bruxelles*" - di. "jeanne dielman" filminin çəklişində anasının ona ilham verdiyini deyən chantal, tamamilə qadınlardan ibarət bir film qrupu ilə işləyib. chantal-ın ən son çəkdiyi filmi "*no home movie*" ilə, auschwitz düşərgəsində sağ qalan anasının acı və təcrübəsini göstərirdi. locarno film festivalında premyerası olan filmində bəzi tamaşaçıların onu təhqir etməsindən sonra chantal-ın psixi vəziyyətinin yaxşı olmadığı deyildi. 5 oktyabr 2015-ci ildə vəfat edən feminist rejissorun ölüm səbəbi dəqiq bilinmir və bəziləri bunun intihar olduğunu deyir. 66 yaşında həyatını itirən rejissor "insanlar mənim feminist rejissor olduğumu dediklərində, onlara bir qadın olduğumu və eyni zamanda film çəkdiyimi deyirəm" deyib.

mulholland drive

mulholland dr. (2001)

rejissor: david lynch

hələ filmə baxmayanlar üçün:

filmin orjinal dvd versiyasında "bu trilleri anlamaq üçün david lynch-in 10 ipucu" başlıqlı kartda göstərilənlər bunlardır:

1. filmin əvvəlini çox diqqətli izləyin: ən azı iki ipucu filmin əvvəlindəki yazılar bitməmişdən verilir.

2. qırmızı lampa işıqlarının göründüyü yerlərə və zamana diqqət edin.

3. adam kesher-in oyunçu seçdiyi filmin adını eşitdin? bəs bu addan bir daha nə vaxt bəhs edilir?

4. qəza qorxunc bir hadisədir, qəzanın baş verdiyi yerə diqqət edin.

5. kim, niyə bir açar verir?

6. paltara, külqabına və kofe fincanına diqqət edin.

7. club silencio-da hiss edilən, fərqlənən və müşahidə edilən şey nədir?

8. camilla-nın ancaq qabiliyyəti bəsdir?

9. winkies-in arxasında olan adamın ətrafında olanlara diqqət edin.

10. ruth xala hardadır?

burdan o tərəfə isə filmə baxanlar üçündür:


--spoiler--


hekayə nə qədər qarışıq görünsə də filmin izahı belədir:

filmin 2/3 -si diane-ın yuxusunda baş verənləri, qalan kiçik də olsa 1/3 hissəsi isə real həyatda olanları əks etdirir. real həyatda baş verən hadisələr:

diane adlı gözəl, sarışın qız (naomi watts) hollywood xəyalı ilə yaşayır. bir gun diane-ın bibisi ölür və ona bir az pul miras qalır. diane bu pulla hollywooda gedir, bir neçə çəkilişlərə qatılır, lakin heç də uğurlu çıxışlar olmur. çəkilişlərin birində camilla (laura harring) ilə tanış olur və sevgili olurlar. aralarında intim münasibətlər olur. diane da camilla çəkildiyi filmlərdə kiçik rollar oynamağa başlayır. rejissorun çəkdiyi filmdə 2-si də rol alırlar (camilla baş rolda diane isə kiçik bir rolda). ancaq camilla diane-ı tərk edir və rejissorla sevgili olmağa başlayır. amma diane hələ də camilla-ya görə onun dostu olaraq qalır. camilla öz nişanına (nişan olduğu deyilmir filmdə) diane-nı da dəvət edir (02:01:33 - 02:16:05 filmin bu aralığındakı hadisələr filmin ən əhəmiyyətli hissəsidir, çünki diane-ın yuxusunda gördüyü obrazlarn çoxu burdadır). nişanda diane paranoyaqlaşaraq hamının ona təhqiri nəzərlərlə baxdığını düşünür (yuxuda italyan mafiyasnı təmsil edəcək adam belə - hansı ki, qarşıdakı masada əyləşib, ya da gerçək həyatda 1 saniyəliyinə görülən insanlar (cowboy) yuxuda böyük rollara sahib insanlar olaraq qarşımıza çıxa bilər. kafedə qızın "name tag"-dəki ad yuxuda öz adı olaraq görünə bilər). bundan sonra diane kafedə qatil ilə görüşüb camilla-nı öldürməsi üçün ona pul verir (02:16:05-02:17:57 diane-ın camilla-nı öldürməsi üçün qatil ilə razılaşması. betty obrazı, winkies işarəsi hansı ki, bu da diane-ən şüuraltında həkk olub qalır). qatil işi tamamladığında mavi bir açarı (insanlar gerçək həyatda yaşadıqları, gördükləri şeyləri (obyektlər, insanlar) yuxularında daha fərqli şəkillərdə görəbilərlər. məsələn gerçək həyatda normal mavi bir açar yuxuda daha fərqli bir şəkildə sürreal bir mavi açar olaraq qarşımıza çıxa bilər) lazım olan yerə qoyacağını deyir.

diane-ın yuxusunda baş verənlər (00:02:17-01:56:25 diane-ın yuxusu, xəyal dünyası):

diane-ın yuxusunda (filmin ilk 2/3-i) yuxarıdakı real həyatda gördüyü bir çox obyektin və insanın yuxusunda fərqli formalarda, mənalarda və rollarda qarşısına çıxdığını görə bilərik ( diane-ın yuxusunda italyan mafiyasını təmsil edən adamın qusduğu kofe, camilla nişanlandığını açıqlayarkən kofenin onun öz burnundan gəldiyi üçün yuxuda kofenin bir növ yerdəyişdirmə ilə təzahürünü tapdığı formasıdır). yuxuda isə artıq diane-ın bibisi olduqca məşhur bir hollywood aktyorudur və evini bir müddətlik diane-a qalmağa verir. real həyatın başqa bir təzahürü isə real həyatda rejissorun anası olaraq bilinən qadının diane-ın yuxusunda artıq bibisinin evində xidmətçi olaraq görür ki, bu da bir növ yuxuda da belə olsa diane-ın kiçik bir intiqam alma formasıdır. camilla filmdə məşhur mulholland dr. (rejissorun evinə aparan yol) -da limuzində (hansı ki, nişana diane-ı həmin limuzin eyni şosse ilə aparmışdı) əli silahlı adamın maşını ani saxlamağı ilə əlindəki silahı ona doğruldaraq maşını tərk etməsini söyləyəndə, qəza baş verir və camilla bir təhər olaraq ordan uzaqlaşaraq diane-ın bibisini evinə sığnır (eyni hadisə real həyatda diane-ın da başına gəlir ki, burda maşının ani saxlamağından diane qorxur və bu da bir az öz formasını dəyişərək onun yuxusuna belə təsir edir). daha sonra hadisələr camillanın yaddaşının itmiş formasında davam edir. evdə olan çantada diane (artıq yuxuda onun adı betty-dir) camillanın bəlkə də onun əsl adının burda gizli olduğunu deyir və çantanı açrlar. çantada xeyli miqdarda pul və açar tapırlar (pul-real həyatda diane-ın camilla-nı öldürməsi üçün qatilə verdiyi pul, açar isə qatilin diane-a göstərdiyi açarın formaca dəyişilmiş halı idi). daha sonra dincəlmək üçün kafeyə gedirlər ki burda da camilla-ın ofisiant qızın "nam tag"ındakı diane adı diqqətini cəlb edir və bəlkə də onun adının diane olduğunu deyir. daha sonra axtarışlara başlayırlar ki, axırı gəlib real həyatdakı diane-ın evinə gəlib çıxırlar. qapı "açılır" və içəri girirlər və ölmüş qadn cəsədi görürlər. eyni zamanda mavi qutunu açarla açmağa çalışır ki, artıq burda yuxu bitir və diane yuxudan oyanır. (edit: yuxuda olan teatr səhnəsini, lynch-in bizə qatili tanıtdığı görüntüləri, filmdəki rejissor italyan bir mafiyası tərəfindən aktrisanın məcbur seçilməsi prosesini yazmadım)

01:56:45 - 02:01:32 diane yuxudan oyanır. camilla artıq öldürülüb. mavi açar masanıın üstündədir. daha sonra diane-ın evini dəyişdiyi qonşusu gəlir və evdə qalan əşyalarını götürür. bundan sonra əməlindən peşmanlıq duyan diane intihar edir.


--spoiler--

indi isə lynnch-in bizə verdiyi ipucularna bir az aydınlıq gətirək:

1. filmin əvvəlini çox diqqətli izləyin: ən azı iki ipucu filmin əvvəlindəki yazılar bitməmişdən verilir.
- burada filmin adı görünməzdən əvvəl olan şeylərə baxaq. film jitterbug dansı ilə açılır və rəqsin sonunda sıx spot işıqları altında kütləni salamlayan bir diane bu da bizə diane-ın məşhur bir hollywoood aktrisası olmaq istəyi ni göstərir, ikinci səhnədə isə diane-ın yataq otağına kamera ilə edilən zoom. diqqətlə qulaq asılanda yatan, amma yuxusunda narahat olan birinin nəfəs aldığını eşidirsiniz və kamera yastığa yapışdığı anda yeni səhnə başlayır. yəni birinin yuxusuna giririk. bu qədər sadə.

2. qırmızı lampa işıqlarının göründüyü yerlərə və zamana diqqət edin.
- qırmızı obyektlərin həqiqəti, mavi obyektlərin isə yuxunu təmsil etdiyini göstərir.

3. adam kesher-in oyunçu seçdiyi filmin adını eşitdin? bəs bu addan bir daha nə vaxt bəhs edilir?
- filmin adı "the sylvia north story"-dir. filmin adı bir dəfə də o məşhur dəvətdə keçir. diane coco-ya həyat hekayəsini danışarkən rolun seçmələrinə qatıldığını ancaq rolu camilla-ya uduzduğunu deyir.

4. qəza qorxunc bir hadisədir, qəzanın baş verdiyi yerə diqqət edin.
-qəza yuxuda mulholland dr- da olur. gerçəkdə dianie-ın camilla -nı artıq itirdiyinin bildiyi yerdə. (nişana aparan yol)

5. kim, niyə bir açar verir?
- açarı qatil diane-ə işin bitidyini, artıq camilla-nın öldüyünü işarə olaraq verir.

6. paltara, külqabına və kofe fincanına diqqət edin.
- əgər bu üçünə birlikdə diqqət etsək lynch burada diane -ın özünə kofe hazırladığı sonra kresloda lüt formada camilla ilə görüşdüyü səhnəyə gəlir. bu səhnədə əynində gecə paltarı və əlində kofesilə kresloya yönələn diane birdən lüt bir şəkildə əlində viski stəkanı ilə kreslonun qırağına keçir. bu ipucuyla lynch səhnələrin xronoloji olaraq eyni anda reallaşmadığını, camilla ilə birlikdə olduqları səhnənin, külqabınn hələ dəstolun üstündə olduğundan, köhnə bir anı olduğunu ifadə edir.

7. club silencio-da hiss edilən, fərqlənən və müşahidə edilən şey nədir?
- silencio klubda çox qatı bir qorxu və çox dərin bir ayrılıq acısı və hüzn hiss edilir. roy orbison-un crying parçasının klubda ifa edən və demək olar ki, onun qədər gözəl olan ispanca şərhi "llorando" -da da bəhs edilən ayrılıq acısıydı. klubda fərqlənən, gerçək kimi görülən bu ilk iki saatın yalan olduğu, yuxu olduğu idi. hər şeyin zehinin qeyd qeydlərdən qaynaqlandığının göstəricisi idi (hətta orda müğənninin ölməsi ancaq ifaın hələ də davam etməsi buna sübut olaraq göstərilə bilər). müşahidə edilən şey isə mavi bir qutu idi.

8. camilla-nın ancaq qabiliyyəti bəsdir?
- xeyr qabiliyyəti bəs etmir. çünki diane fikirləşir ki camilla bu rolu öz bacarığı iə deyil, cazibə ilə rejissora təsir edir və rolu onun əlindən alır.

9. winkies-in arxasında olan adamın ətrafında olanlara diqqət edin.
- üç yerdə görünür: birincisi yuxarıda qeyd etdiyim kimi diane-ın yuxusunda. ikincisi diane-ın dəli olacaq dərəcəsində olan səhnədə əlində mavi qutu ilə, üçüncüsü də filmin sonunda görülən mavi saçlı qadından bir səhnə əvvəl.

10. ruth xala hardadır?
- yuxuda bir film çəkilişi üçün kanadaya getdiyi göstərilir, amma gerçəkdə diane-ın dəvətdə də dediyi kimi ruth xala artıq ölüb. bir də film əhli arasında məşhur bir zarafat var: bu ölən aktyorlar üçün kanadaya çəkilişə getdi deyirlər. lynch burada üstü bağlı olaraq bu yumordan istifadə edib.

elə belə :

rebekah del rio (club silencio'daki müğənni) david lynch ilə görüşdürüldüyü zaman rejissor ondan bir mahnı oxumağını istəyir. müğənni də improvizasiya olaraq "llorando" yu səsləndirdi. müğənninin xəbəri belə olmadan lentə alındı, bu mahnı illər sonra bir neçə xırda dəyişiklikdən sonra eynilə filmdə istifadə edildi.
-----------------------------------------------------------
amerikada yayımlanan film hissələrə ayrılmamış, tək bir bölüm olaraq dvd-də təqdim edildi. daha əvvəl forrest gump-da istifadə olunan bu taktika üçün lynch: "tamaşaçılar bu sayədə, filmi bir dəfəyə bitirmək üçün daha istəkli olacaqlar" deyib.
-----------------------------------------------------------
əvvəllər televiziya serialının bir hissəsi olaraq düşünülən istehsalın böyük bir hissəsi çəkilir, ancaq yarımçıq saxlanlır. ancaq lynch-in çəkdiklərini seyredən televiziya prodüserləri bu layihəni rədd etdilər( televiziya prodüsserlərinin filmin 1999-cu ildə hazırlanan tv versiyonunu çəkməyi rədd etmə səbəblərindən biri də, naomi watts və laura harring-i tv ulduzluğu üçün yaşlı hesab etmələri idi). bundan sonra lynch, uzun metrajlı bir film çəkmək üçün layihəyə bir son hazırlayır və filmi çəkir.
-----------------------------------------------------------
lynch baş rol oyunçuları üçün naomi watts ilə laura elena harring-i fotoşəkillərinə baxaraq seçir. hər iki oyunçu ilə yarım saatlıq görüşdə, onları daha əvvəl hər hansı bir kino və ya televiziya istehsalında görmədiyini deyir. ilk görüşməyə cins şalvarla gələn watts-a lynch sabahkı görüşə bir az daha səliqəli geyinməsi lazım olduğunu deyir, ancaq iki həftə sonra o oyunçu heyətinə daxil edilir. watts-ın seçməsini lynch "böyük bir bacarığı olduğunu hiss etdim və yaxşı bir ruha sahib idi, ağıllı, fərqli rollara bürünmə bilən şəxsiyyətə sahib birini gördüm. o, tam mənasıyla bu rola uyğun idi." sözləriylə izah etdi. digər baş rol oyunçusu justin theroux isə lynch ilə olan görüşməsinə bütöv qara geyib, dağınıq bir saç stiliylə qatılmışdı. theroux-un bu halını bəyənən lynch, oyunçunun eyni paltarlar və saç stiliylə filmdə yer almasına qərar verir.

----------------------------------------------------------
filmdəki kovboy-un daha çox diqqət cəlb edici görünməsi üçün qaşları qırıxılır.
----------------------------------------------------------
"hər şeyin hansı mənaya gəldiyini ya da necə izah olunacağıını bilməmək daha yaxşıdır, çünki əks halda hadisələri öz axışına buraxmağa qorxarsınız." - david lynch.

die klavierspielerin

la pianiste (2001).

rejissor: michael haneke.

reportaj:

- la pianiste ədəbi bir qaynaqdan alınan 2-ci filminiz olduğu üçün bu materialla necə tanış olduğunuzu və bu filmi çəkməyə nə üçün qərar verdiyinizi soruşmaq istəyirəm.

+ kitab təxminən 20 il əvvəl çap olunub. 15 il əvvəl kitabı oxudum və dərhal təsiri altına düşdüm. yazarla görüşdüm, amma kitabı ssenariləşdirmək təklifimi rədd etdi. çünki kitabı özü ssenariləşdirmək istəyirdi, amma həmin ssenari rədd edildi. beləcə 5 il sonra, bu da ki, cəmi 10 il edir, bir rejissor dostum yazıçını razı salmağı bacardı. yazar qəbul etdi və məndən ssenarini yazmağımı istədi. bu dostum 10 ildir filmi maliyyələşdirməyə çalışırdı, amma bacarmadı. nəticədə kitabın müəllif hüquqlarını prodüser veit heiduschka satın aldı və bu filmi başqa rejissorla çəkə bilməyəcəyini anladı və mənim çəkməyimi istədi, mən də razılaşdım. tək şərtim var idi - isabelle huppert baş rolda oynayacaqdı, filmin bütün hekayəsi budur....

- çəkiliş müddətində nələr baş verdi? çünki, la pianiste əvvəlki filminiz the castle kimi mənbə materiallarına əsaslansa da diqqət çəkəcək şəkildə fərdidir.

+ öncəliklə iki film arasındakı fərqi qeyd etmək istəyirəm, çünki the castle tv üçün çəkilib. bu filmlər arasındakı ayrı seçkilik olduğu çox açıqdı. tv filimləri kitaba daha çox əsasalanmaq məcburiyyətindədir, çünki tv filmlərinin məqsədi tamaşaçının filmi izlədikdən sonra kitabı alıb özlərinin oxumasıdır. mənə görə tv tamaşaçının istəklərinə xidmət etdiyi üçün heç vaxt bir sənət forması ola bilməz. the castle-ı film kimi çəkməyə cəsarət edə bilməzdim. tv-də isə problem yoxdur, çünki fərqli məqsədləri var. amma la pianiste- yə gəldikdə isə, romanın quruluşunun filmin quruluşu ilə müqayisə olunduqda, olduqca fərqli olduğunu görürsünüz. mən romana sərbəst bir şəkildə baxıram. hekayəyə mənim baxış tərzim olduqca məsafəli və soyuqqanlı olduğunu söyləyə bilərəm, halbuki romanın özü həm çox romantik həm də qəzəblə doludur. roman daha subyektiv film isə daha çox obyektivdir.

- code unknown (2000) ilə bağlı bir reportajınızda juliet binoche kimi film ulduzunu hər hansı bir janra aid olmayan filmdə aktrisa ya da ulduz rolunda olmadıqca filmə çəkməyəcəyinizi söyləmisiniz. halbuki isabel huppert də film ulduzudur və la pianiste də hər hansı bir janra aid deyil.

+ bu film melodramın parodiyasıdır. avropalı bir film olaraq ciddi-ciddi bir janra aid film çəkə bilməzsiniz; ancaq parodiya çəkə bilərsiniz.

- niyə?

+ çünki janr filmi yalandır. və film sənət olmağa çalışır, buna görə gerçəklə maraqlanmaq məcburiyyətindədir. bunu da yalanlar vasitəsilə edə bilməz. filmlər sadəcə sizin üçün biznesdirsə, onda yalan söyləyə bilərsiniz. dinc bir vicdan sahibi olaraq yalanı sata bilərsiniz.

- bu rol üçün ağılıma gələn ilk adam isabelle huppert olmazdı. belə gözəl birinin belə sadə bir şəkildə göstərilə biləcəyini heç düşünməzdim.

+ mən isabelle huppert-i gözəl biri olaraq görmürəm. juliet roberts gözəldir məsələn, amma isabel-in filmlərinə baxsanız, onların arasında isabel-i zərif və sadə şəkildə göstərən bir çox film var. mənim isabel-ə olan əsl marağım bu idi; bir tərəfdən çox kövrək ola bilərkən, digər tərəfdən də çox soyuq və intellektual ola bilir. eyni anda həm qatil, həm qurban ola bilir ki, bu da hər aktrisada olmayan bir xüsusiyyətdir.

- mövzunu dəyişdirib bir az da köhnə filmlərinizdən də danışmaq istəyirəm. ilk filmlərinizi sizin üçün bir növ idman kimi görürsünüz yoxsa "der siebente kontinent"-dən əvvəlki filmlərinizi də daha sonra çəkdiyiniz və daha çox tanınan filmlərinizlə eyni kateqoriyaya qoyursunuz?

+ mən işimi teatr və televiziyada öyrənmişəm, xüsusilə aktrisalarla çalışaraq, film çəkməyi teatrda öyrənə bilərsiniz, çünki film çəkərkən aktyorlarla işləmək üçün əlavə vaxtınız olmaz. bunu başqa yerdə öyrənməyiniz lazımdır. təbii ki, tv üçün çəkdiyim o filmlər də mənim filmlərimdir, amma onlar nəticədə tv filmidir və daha əvvəl də dediyim kimi mənim filmlərim də çox fərqlidirlər, çünki tv filmləri müəyyən bir məqsədə xidmət edirlər ... müəyyən bir tamaşaçı tipinə xitab edərək, onların tələblərinə cavab vermək məcburiyyətindədirlər. normal filmin əldə edəcəyini edə bilməzlər. 20 il boyunca çəkdiyim tv filmləri mənim normal film çəkmək üçün fürsət tapmamağım ilə əlaqəli bir şey deyildi. mən yalnız öz "yol"umu tapmaq istəyirdim.

- o "yol", insanların sahib olduqları obyektlərin bir-birindən ayrılığını da ifadə edir. belə ki sanki hekayə o obyektlər tərəfindən izah edilə biləcək hala gəlir; "der siebente kontinent"-in əsas xarakterlərinin bir saat, bir akvarium olduğunu deyə bilərik, daha əvvəl heç biri bu qədər qorxuducu olmamışdı təbii ki.

+ aydındır ki, çoxlu sayda film var və çoxu da var olan şeyləri isidib-isidib bizə göstərir. onsuz da mövcud olan bir şeyi təkrar- təkrar təqdim etməyin bir mənası yoxdur. film ( der siebente kontinent) dediyiniz strukturların və ətrafımızın qurbanı olduğumuzu göstərməyə çalışır. və dediyiniz bütün o şeylər o strukturların metaforalarıdır. mənə həqiqi mənada təsir edən şey intihar edən ailə deyildi; çünki təəssüf ki, onlardan çox var. maraqlı olan şey bir ailənin intihar etməsi, amma bunu etməzdən əvvəl də sahib olduqları hər şeyi yox etməsi idi. bunun vəziyyətimizi izah edən yaxşı metafora olduğunu düşünürəm.

- 11 sentyabrı düşündükcə həqiqətən yaxşı bir metafora olduğu aydın olur, artıq insanların ailələriylə daha çox zaman keçirdiklərindən, karyera qurmaqdan və ya zəngin olmaqdansa daha fərqli əhəmiyyətli şeyləri ön plana aldığını görürük. der siebente kontinent-də sanki ailə də belə bir çıxış yolu axtarır, 10 il əvvəl çəkilmiş olsa belə.

+ mən də buna görə saqqal saxlamışam. peyğəmbər olmaq istəyirdim çünki.

scott foundas (2001).
(www.indiewire.com saytından tərcümə edilib).

pierre françois lacenaire

1800-1836-ci illərdə yaşamış fransız şair və qatil. yüksək nəticələrlə bitirdiyi məktəbdən sonra orduya qatılan lacenaire, ordudan ayrıldıqdan sonra küçələrdə yaşamağa başlayır. bu müddət ərzində tez-tez həbsxanaya düşür ki, özü isə həbsxanalara cinayət universiteti (crime university) deyirdi. dostoevsky, lacenaire-in cinayət məlumatlarını oxumuş və bundan sonra cinayət və cəza romanının əsas mənbə qaynağı olaraq istifadə etmişdir. hətta raskolnikov-un romandakı günahı, lacenaire-in günahı ilə eyni olaraq üst-üstə düşür. lacenaire haqqında bu günə qədər iki film çəkilib; les enfants du paradis (children of paradise, 1946) və lacenaire (the elegant criminal, 1990).

--- sitat ---

məni öldürən şey, mənim sirrim olaraq qalacaq.

--- sitat ---

ken loach

1936-cı ildə ingiltərədə anadan olan rejissorun atası elektrik idi. ken (kenneth) loach oxfordda hüquq fakültəsini bitirir, rejissorluqdan əvvəl ken özünü 2 il aktyor olaraq sınayır, daha sonra bir müddət televiziya səhəsində rejissor olaraq fəalliyyət göstərir, bundan sonra 1969-ci ildə özünün ən əhəmiyyətli filmlərindən olan kes filmini çəkir. 1970- 80-ci illərdə ken filmlərini yayımlama çətinliyi, siyasi senzura və maraq məhdudiyyətliliyi kimi problemlərlə qarşılaşdı. filmlərində sosialist şəxsiyyətini hər zaman ön plana çıxaran loach, adi insanı ələ alaraq onun gündəlik həyatını, yaşadığı ictimai və maddi çətinlikləri bütün çılpaqlığıyla ortaya sərmişdir. 6 dəfə kann film festivalında mükafat alan rejissor, 90-cı illərdən sonra, *hidden agenda*, *raining stones*, *carla's song*, *land and freedom*, *my name is joe*, *navigators* kimi bir-birindən dəyərli filmlər çəkir. rejissorun son filmi 2004-ci ildə nümayişimə girən pakistanlı immiqrant bir ailənin həyatını izah edən *ae fond kiss*-dir.

ken loach 2009 iyul ayında avstraliyanın melbourne şəhərində reallaşan film festivalında yarışan `*looking for eric*` filmini israili səbəb göstərərək geri götürür. festivalın sponsorunun israil olduğunu öyrəndiyində, `şiddət yaradan dövlətin kölgəsində sənət olmaz. incəsənət müharibəyə və dağıtmağa deyil, sülhə və insanlığa xidmət edir. israil yaxın şərqdəki siyasətini yenidən gözdən keçirtməlidir” deyir.

2012-ci ildə turin film festivalında fəxri mükafata layiq görülür, ancaq loach festivalı təşkil edən milli kino muzeyində işçilərin podratçı şirkət vasitəsilə işlədilməsini və sığortasız, az maaşlı işə etiraz etdiklərinə görə işdən çıxardılmasını görməməzlikdən gələ bilməyəcəyini açıqlayaraq mükafatı rədd edir.

mükafatı rədd etməsini özü belə izah edir:

“turin film festivalı mükafatını rədd etmək məcburiyyətində qalmağım mənə pis təsir edir. bu mükafat həm mənim üçün, həm də filmlərimizdə çalışanlar üçün böyük bir fəxr olacaqdı. avropada və dünyada film istehsalının inkişafında festivallarn çox böyük rolu var. turin film festivalı da böyük şöhrətə malikdir, kino inkişafı sahəsində də əhəmiyyətli fəaliyyətləri olduğu da göz qabağındadır. bununla yanaşı ciddi bir problem var: xidmətlərin ucuz işçi qüvvəsi tərəfindən verilməsi. bu vəziyyətin ortaya çıxmasının səbəbi puldan qənaət etməkdir. sahibkar bu səbəblə ödənişləri aşağı salır və işçiləri azaldır. bu da qarşıdurmaya gətirib çıxarır. bu vəziyyətin avropanın hər yerində olması həqiqəti, onun qəbul edilməli bir hal olduğu mənasına gəlməməlidir. turin film muzeyinin təmizlik və təhlükəsizlik xidmətləri coop rear adlı podratçı firmaya verilmişdi. ödənişlərin kəsilməsi, mənimsənilməsi və bir sıra xoşagəlməz hallar baş verdi. bir neçə insan işdən atıldı. beləcə ən aşağı maaş alan, ən müdafiəsiz vəziyyətdə işçilər, ödənişin kəsilməsinə qarşı çıxdıqları üçün işlərini itirdilər. iş sahibi olan təşkilat bu vəziyyəti görməməzlikdən gələ bilməz; sahibkar tərəfindən işlədilsələr belə, özünə xidmət edənlərin məsuliyyətini başa düşməlidirlər. bu səbəblə muzey işçilərləri və onların həmkarlar ittifaqları ilə danışacağını, azad edilmiş işçilərin yenidən işə alınmasına söz verəcəyinə və xarici işçi qüvvəsindən istifadə siyasətinə yenidən nəzərdən keçirəcəyini ümid edirəm. onların səbəb olmadığı iqtisadi böhranın cəzasını kasıb işçilərin ödəmək məcburiyyətində qalması ədalətli deyil. tam olaraq da bu mövzuda bir film çəkmişik: bread and roses. öz hüquqları üçün ayağa qalxmış, buna görə də işdən atılmış işçilərin həmrəylik çağırışına necə cavab verməyim? mükafatı qəbul etmək və ya bir neçə tənqidi fikir söyləmək ikiüzlülük olacaqdı. səhnədə bir şey söyləyib, hərəkətlərimizlə o sözə xəyanət edə bilmərik. məhz buna görə kədər hissi keçirməyimə baxmayaraq bu mükafatı rədd etməkdən başqa seçimim yox idi.”

the missing picture

fransızca: l'image manquante. 2013-cü il fransa- kamboca ortaq istehsallı sənədli film.

rejissor : rithy panh.

film 1975 və 1979 -cu illər arasında kamboca xalqının qırmızı kxmerlərin hakimiyyət illərindən bəhs edir. pol potun hakimiyyət illərindən.

rejissor rithy panh-ın müsahibəsindən:

- necə oldu bu film yarandı?

1975 və 1979- cu illər arasında kamboca xalqının məruz qaldığı soyqırımı izah edə bilmək üçün video və hekayələr tapmaq istəyirdim, lakin geridə heç bir iz buraxmamış kütləvi qırğından söhbət gedirdi. ona görə məqsədim “the missing picture”-ni tapmaq idi. fəlsəfi mənada demirəm bunu. mən intellektual deyiləm, sadə kəndliyəm. ayrıca fəlsəfə yaratmaq üçün belə bir faciədən istifadə etmək düzgün yanaşma olmazdı deyə düşünürəm. sadəcə o hadisələrə dönüb baxmaq lazım idi. niyə gecələri yata bilmədiyimi anlamağa ehtiyacım var idi.

- the missing picture - kinodan istifadə edərək sözü gedən soyqırımı araşdırmaq üzrə girişdiyiniz bir işin zirvə nöqtəsidir sanki. bu araşdırma bitdi?

bilmirəm. tez-tez söylədiyim kimi əsla qırmızı kxmer soyqırımının rəsmi rejissoru olmaq kimi bir istəyim olmayıb. bunu özümə borc olaraq bilmirəm. ancaq həyat məni bu nöqtəyə gətirdi. woody allen new yorkla əlaqədar filmlər çəkir, mən də kamboca ilə əlaqədar. mənim yaşadıqlarımı yaşayıb da ölməmisinizsə şahidlik etməkdən başqa variantınız yoxdur. yoxsa uşaqlarımız keçmişdə nələr olduğunu bilməyəcək. heç bir ölkə keçmişini bilmədən gələcəyini qura bilməz.

- filmin tamamilə gil fiqurlardan ibarət olmasının səbəbi nə idi?

ən birinci səbəbi, bəhs etdiyim hər şeyin və hər kəsin uzun zaman əvvəl yox olmasıdr. yox oldular və geridə yalnız xatirələrimizdə buraxdıqları izlər qaldı. gildən istifadə etmək xatirələri yenidən yaratmaq üçün çox uyğun bir yol olduğunu düşündüm. çünki bu filmdə etmək istədiklərimin biri də o zamanı yaşayan uşaq ilə aramdakı əlaqə haqqında bir şeylər deməkdir: bir tərəfdə indiki yetkin halımı təmsil edən ciddi bir səs tonu, digər tərəfdə uşaqlığımı xatırladan gil fiqurlar. ancaq filmin bu cür izah yolu ilə anladılmasında bəzi şübhələrimin olduğunu da etiraf etməliyəm.

- niyə?

o kiçik fiqurları görən adam soyqırım və qırmızı kxmerlər haqqında çizgi film çəkdiyimdən şübhələnə bilər. həqiqətdə isə bu mənim ən fərdi və ən özəl filmim olmasına baxmayaraq faciəni ciddiyə almamağım kimi gələ bilər. amma nəticədə bir sənət əsəri ilə orijinallıq ya da izahın yeni bir yolunu ortaya qoyursunuzsa bu həqiqətən dəyərlidir deyə düşünürəm.

- yaxşı bəs sonda the missing picture-in nə olduğunu tapa bildinizmi?

filmin soruşduğu sual da bu idi. axtardığım nə idi? qırmızı kxmerlərin bir adamı öldürərkən çəkildiyini göstərən bir şəkilmi? bilmirəm. məncə the missing picture budur; anamla atam yaşlanacaq qədər yaşasaydılar necə görünərdilər ya da qardaşımın uşaqları ölməsəydi nə olardı? ən güclü xatirələrim heç vaxt yaşamadığım xatirələrimdir. özümü anası və atasının əlindən tutmuş olaraq onlarla birlikdə gedən bir yetişkin olaraq, kim bilir neçə dəfə xəyal etmişəm?

el topo

el topo çəkilməsi çətin bir filmdir, xüsusilə maliyyə baxımından. 1970-ci illərdə necə qarşılandı film, insanlar nə dedi?

alejandro jodorowsky: amerika müxtəlif əfsanələrlə dolu idi o vaxtlar. midnight movies'i ortaya qoyan adam idim. amma çox pis bir vəziyyətdə idim, tükənmişdim. sonra bir gün john lennon el topo-nu tanıtdı. lennon mənə amerikada arxa-dayaq olanlardan idi. bəxtim gətirmişdi. tanıdıldıqca film məşhurlaşdı. bütün amerikalılar el topo-nu tanıyırlarmı? xeyr, hamısı yox. the holy mountain də eyni şəkildə. başa düşməmişdilər, hətta heç nümayişiə girmədi. yalnız avropada müvəffəqiyyətə çatdı. onsuz da o dövrlər ümumiyyətlə el topo-nu sevənlər the holy mountain-i, the holy mountain sevənlər el topo-nu sevməzdi. avangard bir film olaraq gördülər, izlədilər. heç vaxt yadımdan çıxmaz: times meydanında "le vent qui nous emporte" filminin böyük bir afişası vardı, sonra o afişanın yerini el topo aldı.

alejandro jodorowsky

1929-ci il təvəllüdlü rejissor çilidə, rus bir ata və rus mənşəli argentinalı bir ananın uşağı olaraq dünyaya gəlir. jodorowsky gənclik illərini bir sirkdə təlxəklik edərək keçirmişdir. ardından parisə yerləşib məşhur mim sənətçisi marcel marceau'dan dərslər almış, eyni illərdə sürreal sənətlərlə məşğul olaraq, təkamülünün ilk filmi olan fando y lis'i (fando və lis) çəkərək tamamlamışdır. rejissor öz sözləriylə belə açıqlayır:

"uşaqlar rus olduğum üçün, gənclər yəhudi olduğum üçün, fransızlar çilili olduğum üçün, meksikalılar da fransız olduğum üçün məni qəbul etmədilər, amerikalılar isə məni meksikalı zənn edir". - alejandro jodorowsky


hal-hazırda fransada özündən 37 yaş kiçik xanımı ilə yaşayan alejandro, həyat yoldaşı ilə arasında yaş ilə bağlı heç bir problem yaşanmadığını deyir: “…mən normal insan deyiləm. mən normal bədən ilə yaşayıram, ancaq mənim şüurum tamam fərqlidir. siz mənim keçmişimdən danışırsınızsa, mənim keçmişim yoxdur. sizin gördüyünüz indiki mənəm. şüurum 40 və ya 50 yaşımdakından daha da limitsizdir. çəkdiyim kinolara görə təəssüf hissi keçirmirəm, onsuz da bir gün bu baş verəcək. niyyətim 150 ili arxada qoymaqdır…”

andrei rublev

- necə yarandı andrei rublev?
- tarkovski: bir axşam konçalovski və digər bir dostumla masa başında müzakirə edirdik. bu dostumuz "niyə rublevə bir film çəkmirik? mən aktyoram, rublev rolunu da çox yaxşı bacararam, köhnə rusiya, ikonlar çox gözəl bir mövzu olar" deyə təklif etdi. əvvəlcə bu fikir mənə həyata keçirilməz, hətta bərbad, mənim dünyamdan çox uzaq kimi göründü. buna baxmayaraq ertəsi gün filmi çəkməyə qərar vermişdim. konçalovski ilə işə başladıq. nə yaxşı ki, rublev-in həyatına aid çox az şey bilirdik. bu bizə böyük bir hərəkət azadlığı verdi.
- vladimirin çantasından, kilsə zənginin düzəldilməsinə qədər bütün komponentlər sizin tərəfinizdənmi seçilib hazırlandı?
- tarkovski: bütün bunlar təxəyyül məhsuludur, amma yenidən yaradılmamışdan əvvəl mövcud olan bütün sənədlər yoxlanıldı. bir mənada andrei rublev-in həyatını əlimizdəki tarixi sənədlərin işığında yenidən kəşf etdik.
- beləcə son dərəcə fərdi bir film oldu ...
- tarkovski: fərdi olmayan bir film çəkə bilmərəm.
- filmin əsas sualı, xəstələnən sənətçinin yaratmaqdan imtina etməsi, tarkovski düşüncəsi idimi?
- tarkovski: əlbəttə, əslində bir neçə ikon xaricində rublev-ə aid heç bir sənədimiz yox idi, amma rublev-in karierində bir boşluq, yaradıcılıqdan yan keçən əhəmiyyətli bir dövr olduğu bilinir. bu dövrü bir imtina olaraq çəkdim, amma məsələn, rublev-in bu dövrdə venesiyada olduğunu isbat edən bir başqa şərh çıxarsa nə təəccüblənərəm, nə də şoka düşərəm. bəlkə də vladimir katedral-ın yıxılması ona heç təsir etməyib. mən bir rublev yaratdım, amma başqa şərhləri də qəbul edirəm.
- andrei rublev pisliyə məruz qalan bir dünyada sənətin legitimliyinə aid bir filmdir. pislik daima iş başındaykən gözəli yaratmaq ehtirası niyə?
- tarkovski: pislik nə qədər artarsa gözəli yaratma səbəbi də bir o qədər artacaq. şübhəsiz daha çətin olacaq, amma daha da vacib olacaq.
- təbii ki, bunun fövqəladə bir sənət olmaması şərtiylə.
- tarkovski: necə yəni fövqəladə bir sənət olmaması?
- tanrının dünya planı ilə uyğun gələn sənət.
- tarkovski: insan var olduğu müddətcə yaratma meyli də var olacaq. insan özünü insan olaraq hiss etdiyi müddətcə bir şeylər yaratmağa çalışacaqdır. bəli onu yaratmağa bağlayan şey budur. nədir yaratmaq? sənətin faydası nədir? bu sualın cavabı bu düsturda yatır: sənət bir yalvarışdır. bu hər şeyi izah edir. insan sənət vasitəsi ilə ümidini dilə gətirir. bu ümidi dilə gətirməyən, mənəvi təməli olmayan heç bir şeyin sənətlə əlaqəsi yoxdur, bunlar ancaq intellektual analiz ola bilər. picassonun bütün əsərləri bu intellektual analizə aid qurulmuşdur. picasso dünyanı öz analizi, öz intellektualının yenidən qurulması adına rəngləyir. adının bütün prestijinə baxmayaraq etiraf etməliyəm ki, sənət zirvəsinə heç bir zaman çata bilmədiyini düşünürəm.
- sizcə dünyanın bir mənası olduğunu qarşıya qoyan sənətdən başqa sənət yoxdurmu?
- tarkovski: təkrarlayıram, sənət bir yalvarışdır, bir dua formasıdır və insan yalnız duası ilə yaşayar.
- bir çox insan andrei rublev-də bu günün sovetlər ittifaqına, rusiyanın keçmişdəki mənəvi yaradıcılığını yenidən tapa bilməsi üçün göndərilən mesajlar olduğunu düşünür.
- tarkovski: bu mümkündür, amma mənim problemim deyil. hal-hazırkı rusiyaya mesaj göndərmirəm. onsuz da heç bir rusa, heç bir şey söyləmək istəmirəm artıq. xalqıma demək istəyirəm ki ... bütün dünyaya deyərəm ki ... peyğəmbər fəzilətəri artıq məni maraqlandırmır. mən peyğəmbər deyiləm. tanrının şair olma ehtimalını, kilsədəki inananlardan fərqli şəkildə, yalvarış olaraq verdiyi bir insanam. bundan başqa nə bir şey deyə bilərəm, nə də demək istəyirəm. əgər qərb cəmiyyəti mənim filmlərimdə rus xalqına istiqamətli mesajlar tapırsa, bu iki xalq arasında həll ediləcək bir problemdir, mənim problemim deyil. mənim bir tək qayğım var; işləmək, yalnız işləmək.