feminizm

müasir təhrif olunmuş variantından söhbət gedirsə, qadın fərdlərin cəmiyyətdə qarşı cinsə olan münasibətdə eyni dərəcədə və hətta daha yüksəkdə durduğunu mənasız aktlarla və mübahisələrə dəstəkləyən bir cərəyanın adı.

hüquqi, siyasi, ictimai və s. prizmalarda mövcud olan cins ayrıseçkiliyi qəti şəkildə müdafiə edilməz bir mövzudur. əgər feminizm məhz bundan ibarətdirsə, bəli mən də daxil olmaqla çox əminliklə deyə bilərəm ki, özünün də xəbəri olmadan ölkəmizdə bir xeyli feminist düşüncəli oğlanlar var. lakin feminizm feminizm deyə deyə bəzi qadınların öz rollarını bu dərəcədə böyütməyi artıq məsələnin şişirdilməyinin, hətta ifrat dərəcəsinə çatmasının göstəricisidir. belə ki, özünə feminist deyənlərin məhz kişilərlə eyni statusda olmaq xatirinə kişilərə məxsus xüsusiyyətləri əldə etmək cəhdləri artıq bunların fərqinə varan insanlarda anti-feminist düşüncələrin yaranmasına səbəb olur. qeyd etdiyim kimi cinsiyyət ayrıseçkiliyi edən biri olaraq yox, realist düşüncələrlə məsələyə baxsaq, görərik ki, həqiqətən də, təbiətdə (seleksiyada) növlər, fəsilələr, ailələr arasında nəzərəçarpan fərqlər olduğu kimi insan cinsiyyətini arasında da bəzi fərqlər özünü göstərir. təəssüflər olsun ki, bu şüurlu olaraq yox, sadəcə insanövladının təbiətindən irəli gələn bir şeydir.

bir çox feministlərin reflektiv olaraq istifadə etdiyi "kişilərin cəmiyyətdə qadınlar üzərində olan dominantlığının səbəbi, onların tarix boyu fiziki imkanlarının daha geniş olmasıdır!" kimi primitiv cümlələr qurmaq yerinə, məsələni misallarla araşdırsaq kişilərin nəinki fiziki imkanlar, eyni zamanda düşüncə və təfəkkür cəhətdən də daha irəlidə olduğunu görməmək mümkün deyil. feminist qadınların əksər hallarda gözəl ölkəmizin rayon və kəndlərindəki, o cümlədən elə şəhərlərdə də olan dar düşüncəli oğlanlarla özlərini müqayisə edərək, özlərini zəka cəhətdən daha üstün görmələri, bir nöqtədən sonra sözügedən oğlanlarla birlikdə bütün kişi cinsinə də şamil olunur. əgər cinsiyyətlər müqayisə olunursa hər hansı bir kənd, rayon, şəhər hətta ölkə bir cəmiyyət modeli olaraq götürülməlidir. ədalətli qiymətləndirilmə üçün müqayisə bütün dünya üzərindən aparılmalıdır. belə müqayisələrin də əlbəttəki, sorğu yoluyla həyata keçirilməsi mümkün deyildir. sadəcə dünyada zəkaları, təfəkkürü, öz görüşləriylə iz qoyub getmiş və eyni zamanda hazırkı qabaqcıl insanarın əksəriyyətinin hansı cinsə aid olduğuna fikir verək. əlbəttə ki, araşdırmağa ehtiyac yoxdur. bu sadəcə bir misaldır.

əgər mütləq kimsə feminist olacaqsa, qadınların hüquqlarının tapdalanmasına etiraz etsin, qadın cinayətlərinə etiraz etsin, yəni xülasə cəmiyyətdəki fərd olaraq statusunun saxlanmasına çalışsın. yoxsa bütün qadınları kişi roluna bürüməyə, bir şeyləri sübut etmək istəyirmiş kimi, qadın statusunu qaldırmaq əvəzinə kişini endirməyə çalışmasın.

star wars izləməyən insan

mən.
bir çox məşhur filmləri hətta demək olar bütün məhşur filmləri izləsəm də məhz "star wars" izləyəcək enerjini tapıb başlaya bilmirəm filmlərə. oturub təzə versiyalardan da başlamaq istəmirəm. ümumiyyyətlə heç izləmədiyim bir tərzdə 7 uzun filmi izləyəcək hövsələ və vaxt tapacam mı onu da bilmirəm açığı. nə vaxtsa izləsəm maraqlı gəldiyindən yox, məhz sci-fi janrında, o cümlədən kino tarixində xüsusi yer etmiş bir əsər olduğunu nəzərə alaraq izləyərəm. yadıma gəlir, 3-4 il bundan əvvəl "the phantom menace" açıb izləməyə qərar verdim, dedim yavaş yavaş başlayım. o vaxtkı ruh halıma çox da uyğun olmadığından mı, yoxsa filmin əməlli başlı "pokemon" tərzində çəkilməsindən mi irəli gəldi bilmirəm, kompüteri bir başa bağlıyıb yatdığım yadıma gəlir. o gün bu gündür "star wars"-a yaxın durmuram.

algıda seçicilik

"selective perception" kimi deyiləndə daha havalı səslənən, əslində hər birimizin aradabir yaşadığımız normal psixoloji bir hal. azırbaycan dilində hələki heç bir yerdə rast gəlmədiyim üçün dəqiq adını bilmirəm. hətta ilk təklifi mən edirəm : "hissiyyatda ayrıseçkilik"

deməli belə. insanın düşüncəsi hansısa bir faktora daha çox cəmləşibsə, bir məsələni digər məsələlərə nisbətən daha çox düşünürsə baxdığı hər yerdə, məşğul olduğu her şeydə, bir sözlə desək analizatorlarla beyninə qəbul etdiyi məlumatların mərkəzində bu faktoru axtarmağa çalışacaq və ya bu məlumatları onunla əlaqələndirəcək.

misal1: isfəndiyar adlı bir oğlanın gözəl sevgilisi birdən birə ona ayrılmaq istədiyini, səbəb olaraq isə isfəndiyarın burnunun çox böyük olmasını səbəb gətirib. bu hadisədən sonra isfəndiyar burun böyüklüyü haqqında o qədər düşünür ki, artıq çöldə bayırda ancaq yekə burunlu insanlar onun daha çox nəzərinə çarpacaq, yerli kanallara baxarkən digərlərindən daha çox plastik cərrahlar olan reklamlar və
verilişlər onu cəlbedəcək.

misal2: isfəndiyar kiçik bir əməliyyat ilə normal ölçüdə buruna sahib olandan sonra yavaş yavaş yaz aylarının gəlməsi, hormonal aktivliyin pik nöqtəyə qalxması, bütün bunlar bəs deyilmiş kimi hələ də sevgili tapmaması ucbatından yalnız və yalnız qeyri ixtiyari olaraq əks cins haqqında düşünür. buna görə də yolda gedərkən 100-200 nəfərlik camaatın içindən yalnız qızlar onun diqqətini çəkəcək, xüsusilə də biraz açıq saçıq geyinmiş qızlar. niyə? çünki isfəndiyar beynində qadınları düşünərək ayrıseçkilik etdiyi üçün hissiyyatda da qadınlar tərəfdən ayrıseçkilik edəcək!

alman dili

bir neçə il müddətə güc bəlayla "öyrəndiyim" dil.
bunu da nəzərdən qaçırmamaq lazımdır ki, "life is too short to learn german!" deyə bir məsəl də var. kim deyibsə vaxtında çox düz deyib. alman dili nə qədər məşğul olunursa olunsun hər zaman mənası və ya artiklı tapıla bilinməyən sözlərin, qrammatik və istər-istəməz təlləffüzlə bağlı səhvlərin qaçınılmaz olduğu bir dildir, belə ki, bu çətinliklər alman dili müəllimlərində hətta almanların özlərində belə müşahidə olunur.

amma alman dili məncə ən xarizmatik dillərdən biridir. belə baxanda rindfleischetikettierungsüberwachungsaufgabenübertragungsgesetz kimi ən uzun sözü olan bir dilin xarizmatik olmama ehtimalı yoxdu kimi düşünürəm. əlavə olaraq alman dilini ədəbiyyat oxumaq dərəcədə inkişaf etdirmək çox çox üstün bir özəllikdir, belə ki, wikipedia, online məqalələr, xəbər saytları, kitablar və s. alman dilində istifadə olunarkən daha verimli, daha geniş məlumatlar əldə etmək olar.

kimsə öyrənmək fikrinə düşübsə her şeydən əvvəl səbrli olsun gərək. internetdən istifadə edərək çox yaxşı materiallar əldə etmək olar. belə ki, bir dostum bu imkanlarla c1-"advanced" sertifikat aldı. ingilis dilini bilmək öyrənmək sürətini və keyfiyyətini birə min artırır. daha professional məşğul olmaq fikriniz var isə, goethe institut ən məsləhətli versiyadır.

the danish girl

tom hooperin david ebershoffun einar wegener/lilie elbe haqqında yazdığı roman əsasında çəkdiyi film.

filmdə eddie redmayne-in aktyorluğu yenə də tərifə layiqdir. amma screenplay-in rejissor, kinomatoqraf işinə çatmadığı üçün filmdə biraz boşluq olduğu hiss olunur.

--spoiler--

məsələn, filmdə gerda wegenerin məsələni anlayışla qarşlaması və einarın artıq alman həkimin yanına cinsiyyət dəyişdirmə əməliyyatına getməsi hissəsi olmalı olduğundan tez baş verdi kimi gəlir mənə. yəni filmdə müəyyən məsələlər o qədər yüksək sürətlə oldu ki, məhz belə filmdən gözlənilən bəzi dramatik səhnlər va dialoqları görə bilmədən filmin sonuna gəldik. lap elə filmin sonunun da heç gözlənilmədən gəlməsi istər-istəməz tamaşaçının ürəyində xal qalmasına səbəb oldu. belə düşünürəm ki, filmin düz iki saatlıq olması vacib deyildi. adama deyərlər, çək bunu üç saatlıq oturaq biz də rahat-rahat, həzm edə-edə filmin dadını çıxaraq.

--spoiler--

aktyorluq cəhətdən məncə redmayne və vikander bir-birinə çox uyğun cütlük olublar. screenplay məsələsi bir qırağa, filmdə lilie-nin keçid mərhələsində keçirdiyi hisslər çox böyük ustalıqla təsvir olunub. ssenaridən asılı olaraq məcburən redmayne-in üstünə böyük yük düşüb ki, ustalıqla öhdəsindən gəldiyi danılmazdır. bu arada amber heardin də filmə ayrı bir rəng qatdığını da demədən keçməyək.

kinomatoqrafiya hissəsi isə tamam ayrı bir mövzudur. filmin demək olar hər bir səhnəsi insana xüsusi bir həzz verir, xüsusi bir özəllik hiss etdirir. rənglər, mənzərələr, bucaqlar elə bir formada işlənilib ki, filmdə özəl bir incəlik olduğunu hiss olunur. danny cohen "the danish girl"-dən əlavə eyni kamera (red epic dragon) ilə "the room" filmini də çəkdi amma filmlər birbirindən fərqli janrlarda olduğuna görə görsəl olaraq iki film arasında demək olar ki, oxşarlıq yxdur. amma bütün bunlara baxmayaraq yenə də bu ilki oscar namizədləri siyahısında cohenin adı yoxdur. yenə də mənim bu ilki favori seçimim cohenin xeyrinədir.

kaybedenler kulübü

özlərini həddən artıq "lomkaya" salan adamları gördüyümüz türk filmi.
filmdəki baş qəhərmanlar hər iki dəqiqəqən bir "abi niye bu kadar yalnızız yea?!" desələr də filmdə hamımızın gördüyü kimi heç də yalnız termininə uyğun olmayıb, lap əla bir həyat tərzi keçirirlər. türkdilli gənclərin melanxoliya, içki, seks, fəlsəfə sevgisinin pik nöqtədə olduğu vaxtda çəkilməsi həmin vaxt üçün filmin çox tutuzdurmasına səbəb olub. amma 5 il sonra oturub filmi dəyərləndirəndə insana gözəl musiqi və bir iki aforizmdən başqa bir şeyin qalmadığı hiss olunur. dediyim kimi, o vaxtkı düşüncə tərzlərinə və ehtiyaclara görə müəyyən cəhətlərdən türk insanının estetik tələbatını qarşılayan bir film olması, hətta bu günlərdə də filmin dünən çəkilibmiş kimi yadda qalmasına səbəb olmuşdur.

sürətli kitab oxumaq

nə dərəcədə bacarıqlı olunursa olunsun kitabdan kitaba fərq edəcək bir hərəkət.
hər hansı bir romanı oturub sürətlə oxumaq olar. hətta bəzi kitablar var ki, məhz o kitablar oxudum demək üçün mövcuddur, bax bu kitablar üçün ideal bir üsuldur.
və bir də söhbət hər hansı humanitar elmi kitabdan gedirsə və əgər kitab ən az 2-3 dəfə təkrarlanacaqsa, birinci gedişdə primitiv bilgiləri yola verməkçün kitab sürətli oxunula bilər (gündə 90-100 səhifə), belə ki, kitabdakı bütün ağır və kompleks məsələlərə ilk dəfədən baş qatılsa kitabın sonlarına doğru əvvəlki məsələlər hamısı yaddan çıxa bilər.