10. evdən çıxarkən yolda falan telefonun işləməməsi bir sözlə internetdən uzaqlaşmaq həqiqətən çox zor şey imiş. adamın ən azından fikirləşməyə vaxtı olur. fikirləşirsən ki, işləmək üçün nələr etmisən? nələri hədər vermisən? 

günümüzdə məktəbə getmək üçün artıq bağçaya getməyi də şərt qoyublar. çünki insan potensialı çoxalıb lakin o insanları əvəzə edəcək sistem hələ də inkişaf edə bilməyib. bir sözlə hələ uşaq olarkən təhsilə yönəldilirsən. amma dünyaya gəldiyin ölkə azərbaycan və bu tərz ölkələrdisə sənin var-yoxun elə ilk etapda gedib. çünki ilk öncə anlamalısan ki, ünsiyyət qurduğun dil osdurağ dildi. linkedin-də gir azerbaijani deyə axtarış ver bütün dünya üzrə 10-15 iş imkanı çıxar ki, onun 1-2-si xarici ölkədə olar ya olmaz.

nə isə yuxarıdakı məsələni uzatmadan demək istədiyim nöqtələrə keçək. özümü götürürəm məktəbə getmədən öncə internet kimi bir şeylər olmadığı üçün darıxa-darıxa vurma cədvəlini sonra isə əlifbanı öyrənmişəm. çünki o zamanlar belə şeylər 12 vərəqli dəftərlərin arxasında bol idi. sən də bağçaya zad getmirsən bütün günü evdəsən deyə sıxılırsan. hələ fərz elə o vaxtı uşaqlara televizoru belə limitlə icazə verib baxdırırdılar. beləliklə ibtidai sinif kimi çox lazımsız (mənim üçün) bir yerə başladım. 5 il ərzində öyrəndiyim tək şey filan rəqəmin üzərinə onu gəlsəm nəticə belə olar.

bununla belə gələcəkdə daha yaxşı işdə işləməyin xəyallarını qurdum. bir xeyli qurdum. xəyal edirdim ki, böyüyəndə ala bilmədiyim oyuncaqları alacam və heç kəs mənə ilişmədəm oynayacam. beləliklə orta məktəbə başladım. liseylərin cəmiyyətdə yerə-göyə sığdırılmadığı dövrlər idi. necə izah edim ki, yaxşı alınsın. tutalım ki, o vaxt ailələr düşünürdü ki, sən liseydə oxuyub məzun olsan daha yaxşı iş tapma imkanın çoxalacaq. ona görə də hər ailə uşağını ibtidai sinif bitər-bitməz və yaxud isə 6-cı siniflərdə liseylərə yönəldirdi.

beləliklə həyatımın bir parçasına dönüşən imtahanla ilk dəfə tanışlığım burdan başladı. ilk dəfə stress-in nə olduğunu, uğursuzluğun necə göt bir şey olduğunu, uğurlu olmağın isə dəhşət çox şişirdiyi hissləri yaşadım. o dönəm hər uşağın görmək istədiyi diqqəti liseyə giriş imtahanında sezdim. bu minvalla lisey həyatı başladı və dərslər daha da ağırlaşdı.

amma yenə də tək xəyal var idi böyüyəndə daha yaxşı işdə işləyib özümə maşın alacaqdım. hiss edirdim ki, artıq böyümşəm və oyuncaqlar məni xoşbəxt edə bilməz. hər il imtahan verə-verə, pis qiymət alarkən itin sözünü eşidə-eşidə stress ilə böyüyə-böyüyə gələcəyin intihar potensiallı cəmiyyəti inkişaf edirdi amma bundan cəmiyyətin xəbəri belə də yox idi. gəlib çatdıq universitetə qəbul imtahanına. xaricdə oxumaq ilə ölkədə oxumaq arasında get-gəl edə-edə bütün imtahanlara hazırlaşdım.

ən son isə uğurlu nəticə ilə xaricin nə olacağını dadmaq, doyunca kompyuter oynamaq (o zamanlar kompyuter təzə-təzə dəbdə idi bizim evdə) üçün bu sahədə seçim edərək dövlətin təqdim edəcəyi scholarship proqramına daxil oldum. imtahan verib, nəticə əldə etməklə olmur çünki yenə qarşında insanlar var və sən yenə imtahan verməlisən.

hal-hazırda yerə-göyə sığdırılmayan azərbaycanda çox yaxşı reputasiyaya malik olan universitetin rektoru vəzifəsində işləyən şəxs bir sözlə imtahan əvəzi qaldırdığı hər uşağı nəyi var alçaldır, bütün hissləri ilə oynayıb aşağı otuzdururdu. təbii bəzi uşaqlar var idi. hansı ki, onlara çox təzyiq etmirdi. mən onu sonra öyrəndim. heç demə həmin uşaqlar tapşırılmış uşaqlar idi və bir növ öncədən yazılmış ssenarinin parçaları idik bizlər.

ilk dəfə bu yöndə uğursuzluqdan üzləşəndən sonra oxumağa qarşı adaptasiyam da tamimlə itdi. həm də cəmiyyətin bir sözü var idi. a kişi, o universitetdə dərs keçirlər? kolxozdu da. bu tabuları yıxmaq olmur. 4-cü kursa gəlib çatanda anladım ki, məktəb dövründə yaxşı işləmək üçün vur çalış amma universitet dövrlərində bunu xatırlama və artıq növbəti imtahanla əlinə al kağızı. sonra get əsgərliyə, qayıt gəl işlə. amma buna görə də tanışın olmalı və yaxud tanışını əvəz edəsi beynin olmalıdır. deyəsən bunların heç biri mən də yox idi.

ona görə də magistr haqqında düşünüb bu yolda getməyi seçdim. amma bu dəfə ki, ölkənin təhsil haqqını özüm ödəməli idim. çünki dövlət hesbaında bir dəfə travma yaşamışdım. o qədər əziyyətdən sonra magistr təhsili də bitdi. bunların hamısı həyatımdan 20 il oğurladı və mən hələ də bu yaşda yaxşı iş tapmaq üçün çalışıram. hələ də imtahan verirəm. və böyüdükcə həyatın mənə nə qatdığını və nə üçün yaşadığımı anlamağa çalışıram.

tanışımın çox gözəl sözü var idi. istədiyim vaxt intihar edə biləcəyimi düşünüb intihar etmirəm. belə bir şansımın olmağı məni sakitləşdirir. hələ də bu boşluğun içində bir var olma uğruna mübarizəmin səbəbi daha yaxşı iş tapmaq ümididir. buna görə itirdiyim 20 il və bundan sonra da itiricəyim bir 20 il ola bilər və hətta daha çox. bir sözlə yaşamın mənası sanki budur. insan doğulur və ağzının açmağa başladığı ilk vaxtdan atılır həyata. bağçadan başlayır hər şey və torpağa qədər uzanır.