1. Daha çox məməlilərdə görülən, orqanizmin hər dəfə əvvəlki partnyordan ziyadə yeni partnyora seksual maraq salmasını ehtiva edən bioloji fenomen. Adıçəkilən effekt dişilərdə də nəzərə çarpsa da, çox vaxt bunun əlamətləri erkəklərdə müşahidə olunur. Elə buna görə də kişilər qadınlara nisbətən xəyanətə daha çox meyillidirlər.

Coolidge effektinin adı Abş'ın 30-cu prezidenti Calvin Coolidge ilə bağlı olan gülməli bir hadisəyə əsaslanaraq qoyulmuşdur. Deməli, bir gün prezident və arvadı missis coolidge toyuq fermasını ziyarət edir. Missis Collidge orda olan xoruzun toyuqlarla dəfələrlə cinsi əlaqadə olduğunu görüb fermerdən çiftləşmənin nə qədər tez-tez baş verdiyini soruşur. Fermer isə cavabında xoruzun hər gün onlarca dəfə çifləşdiyini deyir. Bu cavabı eşidən Coolidge zarafatla "bunu prezident gələndə ona deyərsiniz" deyir. ( burda şair prezidentin cinsi gücünü xoruzun cinsi gücü ilə müqayisə edir). Atmacanı eşidən Prezidentin "hər dəfə eyni toyuqla?" sualına fermer "yox, cənab, hər dəfə fərqli toyuqla" cavabını verir. Daha sonra prezident "bunu missis Coolidge gələndə ona deyərsiniz." deyir.

Bu mövzunu araşdırmaq istəyən tədqiqatçılar siçanlar üzərində Coolidge effektini ölçmək üçün bir eksperimet keçiriblər. Deməli, eksperimentə görə, bir qutunun içinə 1 erkək siçan və 4 ədəd də dişi siçan qoyurlar. Eksperiment boyunca erkək siçana yemək verilmir. Erkək siçan növbə ilə bütün dişi siçanlarla çifləşir və yorulur. Qruza düşmüş şəkildə bir küncə gedərək orda oturur. Qutuda olan dişi siçanlar erkək siçanın yanına gəlib bunu biraz yalayırlar ki, həvəsə gəlsin, yenə çiftləşsinlər. Lakin çox yorulduğuna görə, bizim erkək siçan heç bir reaksiya vermir. Buna baxmayaraq qutunun içinə başqa bir siçan olan 5-ci dişi siçanı qoyanda bizim erkək siçan gücə gəlir və yerindən qalxaraq onunla da çiftləşir. Hətta yeni dişi siçanla olan əlaqədə erkək siçan əvvəlki partnyorlara nisbətdə daha çox sperm ifraz edir.

Sadəcə bir partnyorla cinsi əlaqədə olmaq bizim genlərimizin daha çox yayılmasına kömək etmir. Təbiətin bir nömrəli qaydası mümkün olduğu qədər öz genini yaymaqdır. Buna görə də, məməlilərdə (bura insanlar da daxildir) formal partnyorla yanaşı başqa partnyorlarla da birlikdə olmaq istəyi/stimulu vardır. Hər dəfə eyni partnyorla cinsi əlaqədə olduqda beyin insanı daha az mükafatlandırır və başqa qadın və kişilərə maraq salmağa məcbur edir. Beləliklə deyə bilərik ki, hər insanda başqalarına meyl salmaq, öz partnyoruna xəyanət etmək impulsu var. Bu effekt bütün insanlarda baş verir. Sadəcə bəziləri bu istəyi/arzunu cilovlayır bəziləri isə cilovlaya bilmirlər (ya da heç cilovlamağa çalışmırlar).

Statistikaya əsasən evli cütlüklərin 70%-də partnyorlardan biri digərinə xəyanət edir. Yəni 10 cütlükdən 7-də xəyanət skandalı olur və sadəcə 3 cütlükdə buna rast gəlinmir. elə bilirsiniz, həmin 3 cütlükdə xəyanət fikirləri olmur, təbii ki, olur. Sadəcə bunu cilovlaya bilirlər. hətta əxlaqlı insanların belə ağlından xəyanət fikirləri keçir, baxmayaraq ki, bundan sonra özlərinə əsəbləşirlər. Çünki sənin genlərinə arvadına olan sədaqət, cəmiyyətdə tutduğun status maraqlı deyil, sənin genlərinə ölənə kimi mümkün olduğu qədər özündən iz buraxmaq maraqlıdır.

Belə bir sual yaranır, əgər bu cinayətdirsə, əgər bu əxlaqsızlıqdırsa, onda niyə biz belə yaranmışıq? Əgər həmişə başqasına meyl salacağıqsa, nədir bu monoqamlığın mənası? Əslində, kişilər bu nöqteyi nəzərdən heç də korluq çəkmirlər. Arvadlarına maraqları ölən kimi maaşlarından 50 manat kənara atıb öz bazdıqlarını edib beyinlərini məmnun edirlər. Lakin qadınların bu mövzuda ərlərindən başqa heç bir seçimləri yoxdur, hansı ki ərləri də öz seksual həvəslərini fahişələrlə öldürürlər. Buna görə də, qadın başını qaldırıb başqalarına baxan kimi xəyanətkar damğası yeyir və cinayətə qurban gedir.

Pomidorun vətəni olan cənubi amerikada asteklər pomidoru zəhərli bir bitki olaraq biliblər. neçə illər ərzində torpaqlarında pomidor yetişməsinə baxmayaraq, bir dəfə də ondan istifadə etməyiblər. Bu müddət ərzində məhsul qıtlığı da baş verib, və buna görə neçə astek acından ölüb, hansı ki meşələrində kalan qədər pomidor var idi. Bir gün asteklərdən biri əyilib pomidor yeməyə başlayır. Digər sakinlər dəhşət və heyrət içərisində onun başına yığılaraq onun ölümünü gözləyirlər. Lakin həmin şəxs yenə də pomidoru yeməyə davam edir və ölmür. Bunu görən digər asteklər də əyilib pomidordan bir diş götürürlər. Pomidorun zəhərli olmadığını, sadəcə bunun hansısa dəlinin uydurmasını olduğunu anlayırlar. Bundan sonra pomidor asteklərin ən sevimli qidası olur.

Tabular və sosial normalar da eynən belə yaranır. Hal-hazırda evlilik və nikah mövzularında saysız tabular və sosial normalar var. Əgər kişinin qadına, qadının isə kişiyə həvəsi ölübsə, nə yapışmısınız bir-birinizə, ayrılın getsin də. Həm sən azad ol, həm də qarşı tərəfi azad et. ikinizdə özünüzə başqa bir həyat qurun. bir kişinin və qadının üç, dörd və beş dəfə evlənməyinin kimə ziyanı var axı. Əksinə bu normal bir hadisədir. Çünki illər keçdikcə, insanın fikirləri dəyişir və daim yenilənir, və bu bizim seçimlərimizə də təsir edir. bu gün sevdiyimiz bir şeyə, çox yox, 2 il sonra nifrət edə bilərik. Bu gün güldüyümüz zarafatı müəyyən müddət sonra xoşlamarıq. Hətta belə şeylərə güldüyümüzə görə xəcalət çəkərik. Belə olan halda, bir insan nəyə görə 20 yaşında seçdiyi partnyorla ömrünü başa vurmalıdır ki? Ölkəmizdə isə əksər hallarda boşanmalar ya şiddətlə, ya da cinayətlə başa çatır. Öldürməklə nəyəsə nail olmaq mümkün deyil. Lakin azərbaycanda bu tabular elə taxt salıb ki, belə cinayətlərin ardı-arası yaxın müddətdə kəsilməyəcək. Ümid edirəm, bir gün biz də həmin "zəhərli" pomidordan dadarıq, və onun zəhərli deyil, əksinə faydalı olduğunu başa düşərik.