8. zənnimcə, belə bir istəyinin olmadığını deyən insanların * söhbət sadəcə sözlükdə sübut etməyə çalışanlardan getmir, yəni ola bilər burada belə bir məqsədiniz yoxdur, ancaq həyatda mənə görə var ikiüzlülük etdiyini düşündüyüm istək. və bunun mövcudluğunu qəbul etmək də, normal insan üçün problem olmamalıdır, çünki, istəklərimizi biz seçmirik, bizim etdiyimiz sadəcə onların əmrlərini yerinə yetirməkdir. Schopenhauerin dediyi kimi, biz sadəcə nə istədiyimizi bilə bilirik, onu istəyə bilmirik. və mənə görə bu istək elə "özünü ifadə etmək", "bir şeylər yaratmaq" istəkləri ilə sinonimdir və elə bəşəriyyətin bugünkü elmi və mədəni tərəqqinin astanasına gəlib çıxmasının əsas səbəblərindən sadəcə biridir.

hər bir fərd daim özünü sübut etməyə çalışır onsuz da... biri film çəkərək, biri musiqi bəstələyərək, biri şeir yazaraq, biri sözlüyə entry girərək.. və bu istək tək söz6 yazarlarına yox, hər bir insana məxsusdur. burada tənqid predmeti bu istəyin özü yox, fərdin bunu necə biruzə verməsi olmalıdır!

insan həyatın davam etdirdiyi müddətcə daim öz varlığından hər kəsi xəbərdar etmək istəyir, bu nəhəng kainatın daxilindəki 510 milyon kvadrat kilometrlik bir planetdə ayaq üstə 0.1 kvadrat metrdən az yer zəbt edən bədəni ilə "ay camaat, buralarda mən də varam, mən də mövcudam" demək istəyir. ancaq dərk edir ki, belə nə qədər qışqırsa da, heç kim onun fərqinə varmayacaq, onu dinləməyəcək, saya salmayacaq. məcburdur ki, fərqli yola əl atsın, heç kəsin görə bilmədiyi, sadəcə onun edə biləcəyi bir işi görsün. ancaq bu işin fərqliliyi də həmin individualın dərrakə səviyyəsindən asılı olaraq dəyişir.

məsələn, orta məktəbdə atasının köməyi ilə qoyun kəsməyi bacaran bir sinif yoldaşım bunu özündə yüksək bir xüsusiyyət kimi görürdü, və bizdən belə bir bacarığımızın olub-olmadığını soruşub, "yox" cavabını aldıqdan sonra fərəh hissindən göyün 7-ci qatlarına çıxıb, özünün bu fərqli, "ali" bacarığı ilə fəxr edirdi.

yenə başqa bir misal çəkməli olsam, o da mənim orta məktəbdəki kimya müəllimim olar. bu 60 yaşlı adam da bir sıra kimya müəllimləri kimi həkim olmağı arzulasa da, bu arzusuna çatmayıb, məcburiyyətdən kimya müəllimi olmuşdu. əvvəl həkim olaraq cəmiyyətdən fərqlənmək istəyən bu adam, ilk başlarda bu fərqlilik hissinə nail olmasa da, ümidini itirməyib sonradan görkəmli kimyaçı olaraq fərqlənməyi qarşısına məqsəd qoymuşdu, özü də ki, bakı yox, azərbaycan yox, dünya səviyyəsində. Təsəvvür edin ki, bu götürüb, elementlərin dövri sistem cədvəlini və orada hansı elementin metal, qeyri-metal və yarımkeçirici olduğunu hər elementin xanasında balaca rəngli nöqtə ilə qeyd edib və Bununla düşünürdü ki, kimya tarixində inqilabi iş görüb. ayda 2 dəfə nazirliyə məktub yazırdı ki, ənənəvi cədvəl dərsliklərdən çıxarılsın, yerinə bunun cədvəli salınsın. dəfələrlə də desək ki, ay müəllim, bu cədvəlin 600-ə yaxın versiyası mövcuddur, sizin ağlınıza gələn şey, güman ki, çox əvvəllərdə başqalarının ağlına gəlib. ancaq yenə də, dərin inam hissi ilə öz "kreativ" işinin unikallığına inanırdı.

bir misal da çəkməli olsam, bu da "üzeyir ömrü" filmindən olar. orada maraqlı bir epizod var ki, diktor qeyd edir ki, üzeyir hacıbəyovun yazdığı ilk opera ona elə şöhrət qazandırmışdı ki, musiqi təhsili olmayan dəllək filankəs bundan ilhamlanıb öz operasını yazmağa başlamışdı və aydındır ki, yaza da bilməmişdi -*

çatdırmaq istədiyim fikir budur ki, bu istək insanı çox ağlasığmaz yerlərə aparıb çıxara bilər. ancaq elə düşünməyin ki, mənim burada intelektual səviyyəsi aşağı olan insanlardan verdiyim bədbin nümunələr bu istəyin işəyaramaz bir istək olduğunu göstərir. göstərmək istədiyim budur ki, əgər şəxsin intellektual səviyyəsi aşagıdırsa, onun özünü sübut etmə istəyi onun intellekti ilə birləşdikdə ortaya qoyduğu işin də səviyyəsi aşağı olur. ancaq iq yüksəkdirsə, ortaya mükəmməl bir əsər çıxır, 9-cu simfoniya kimi, "karamazov qardaşlar" kimi, "ümumi nisbilik nəzəriyyəsi" kimi, "incompleteness theorem" kimi, "haghia sophia" kimi, "şahnamə" kimi, "min bir gecə" baleti kimi və s.

#245707 nömrəli entry-də sartrenin qeyd etdiyi kimi deşik gördükdə barmağını və ya "cinsi orqanını" ora "soxmağa" çalışan insan daim natamam varlıqdır və bu natamamlığı daim bu kimi müxtəlif yollara əl ataraq tamamlamağa çalışır. Özünü sübut etmək istəyi də bu natamamlıq hissi ilə əlaqədardır. hətta sartre bunu daha da irəli apararaq, insanları öz natamamlığını aradan qaldırmaq üçün tanrıya çatmağa çalışan varlıqlar adlandırır və beynimizdə mövcud olan tanrı obrazına yapışdırdığımız xüsusiyyətlərin bu istəyimizdən qaynaqlandığını düşünür.

"To be human means to reach toward being God; or, if you prefer, the human being fundamentally is the desire to be God."

"Every human reality is a passion in that it projects losing itself so as to found being and by the same stroke to constitute the in-itself which escapes contingency by being its own foundation, the "Ens causa sui", which religions call God. Thus the passion of the human being is the reverse of that of Christ, for we lose ourselves as human beings in order that God may be born. But the idea of God is contradictory and we lose ourselves in vain. The human being is a useless passion."

"Human beings are neither the one nor the other of these beings, since there is no sense in which we are. We are what we are not and we are not what we are?"

"Is not God a being who is what he is, in that he is all positivity and the foundation of the world, and at the same time a being who is not what he is and who is what he is not, in that he is self-consciousness and the necessary foundation of himself?"

insan natamamlığını aradan qaldırmaq üçün daim qarşısına məqsədlər qoyur, və bu məqsədlərə çatdıqda isə yenilərini qoyur. həmişə çatmaq istədiklərimizin gerisində qalırıq, həmişə qarşımıza qoymağa yeni məqsədlər tapırıq. nəzəri olaraq bu tamlığın mövcud olmadığını başa düşsək də, əksinə praktiki olaraq ona çatmağa çalışırıq... buna görə də heç vaxt əbədi olaraq xoşbəxt ola bilmirik, xoşbəxt olduğumuz anlar isə hədəfimizə çatmağa az qalmış baş verən müddətdir, və belə görünür ki, biz bu həyatı həmin qısa anlarda alacağımız həzz üçün yaşayırıq...



istifadə olunan ədəbiyyat:
Human Incompletion, Happiness, and the Desire for God in Sartre's Being and Nothingness, Stephen Wang, 2006